22
BUITENLAND.
BINNENLAND.
2e Jaargang.
No, 36v.
£cicbehe ©ou/taul
-Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
1.10 per kwartaalbij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Donderdag
December
1910.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels f 0.75, elke regel meer 15 c
ingezonden mededeelingen van I5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gr.,
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Qroote letters naar plaatsruimte
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkt
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboi
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
Aan de R. K. Textielarbeiders
en Arbeidsters te Leiden.
Sinds eenigen tijd wordt er van ver
schillende zijden getracht wat meer or
ganisatie te brengen onder de Leidsche
arbeiders en arbeidsters.
En terecht. Zoo ergens, is in onze goe
de stad 'n krachtig opbloeiend vere
nigingsleven noodig.
Ook hier bestaan misstanden, wier
.wegneming noodzakelijk mag heeten.
Ook hier 'n tekort, zoowel op geestelijk
ah stoffelijk gebied.
ie opruiming van misstanden, die zoo
noodzakelijke lotsverbetering, die zoo
hoogst noodige meerdere ontwikkeling
van de beide volksklasse, zoowel in maat
schappelijk als godsdienstig opzicht, zul
len echter niet komen, dan tenzij er aan
voorafga, tenzij er aan ten grondslag
liggeeen krachtig verenigingsle
ven. Ook hier geldt 't
Arbeiders, Arbeidsters, he'pt
U zeIve n
Dit feit werd reeds ingezien in 1864
door Mgr. ^Emmanuel von Ketteler, Bis
schop van Mainz. Toen in Duitsahland
zich de eerste verschijnselen van al de
ellende, die de moderne groot-industrie
aan de arbeiders brengen zou, begonnen
te vertoonen, verhief hij daar tegen zijn
machtigen stem.
Gelijktijdig dat Lasalle, een der grond
leggers van het Duitsche socialisme,
zijn geestverwanten opriep, riep Mgr.
von Ketteler de Katholieke ar
beiders op zich te vereenigen.
Want toen reeds in 1S64 zag deze,
door God buitengewoon begaafde man',
als in een visioen wat er, zonder een
krachtig vereenigingsleven, van den ar
beider in de moderne industrie worden
zou.
Op bladz. 13 van zijn werkje „Hert
vraagstuk der Arbeiders en het Christen
dom", van welks tweede uitgave Dr. Lud.
wig Windthorst een voorrede schreef
lezen wij:
„Het stoffelijk bestaan van den stand
des hundwerkmans, staat in het nauwst
veiband met het loon des arbeiders,
zoo zelfs, dat de weinige uitzonderin
gen hierop, niets aan den regel te kort
doen. Dit loon nu regelt zich in onzen
tijd naar de strengste, de onmisbare le
vensbehoeften, dat wil zeggen, naar het
geen de mensch aan voeding, kleeding
en huisvesting volstrekt noodig heeft,
opdat zijn physiek (lichamelijk) bestaan
nie: vernietigd worde. De waarheid de
zer stelling is door de bekende strijd
schriften tusschen Lasalle en zijn tegen
standers zoo openbaar geworden, cat al
leen de bedoeling om het volk te mislei
den, die bestrijden kan. Daarin ligt, ge
lijk met het volste recht beweerd wordt,
het gelieele vraagstuk der arbeiders."
Met vraagstuk dus van het arbeidsloon.
Meelt men geluisterd naar von Kette
ler? Natuurlijk: Neen
Noch de werkgevers, die rustig ihun
eenmaal ingenomen standpunt bleven
handhaven, door voor alles te zorgen zelf
rijk te worden, en zich zoo weiijj^g mo
gelijk om hun arbeiders te bekoinmei^n.
Noch de arbeiders, die voortdurend
geen gehoor gaven aan zijn roepstem.
Onvereenigd bleven zij voortleven, wel
mopperend en klagend, weil soms in op
stand komend en tot geweldadig verzet
overslaand, maar om toch steeds weer
na neergeslagen te zijn, inplaats van
zich te vereenigen, te gaan den ouden
,weg naar kroeg en danshuis. Zoo trach
tend hun leed te verzetten.
Zoo ging het in Duitschland, in België
in Engeland.
Ging het hier beter?
Hebben ook de Leidsche Textielarbei
ders niet altijd hun deel gehad in de
zegeningen der moderne industrie?
Heeft Cremer zijn lied over het vree-
selijk lijden van jeugdige fabriekskin
deren niet juist gedicht op Leiden En
mogelijk was het in Leidien niet eens
erger dan elders. Overal immers waar
de arbediers onvereenigd bleven, droe
gen en dragen zij nog eenzelfde lot.
Die algemeen heerschende toestand
van diepe ellende der arbeidende klasse,
die intusschen de niuaïsc ippij dcor de
Ktseds toenemende verbittejmg der solks
klasse en het steeds groeiend socialisme,
met groote gevaren begon te bedreigen,
deed Paus Leo XIII 27 jaar na von Ket-
teler's woord de bekende Encycliek „Re-
rum Novarum" uitvaardigen.
Hoe 't er in 1891 in de werelduitzag
wordt het best verstaan, wanneer wij af
schrijven, wat Z. H. de Paus, aan hethe-
gin van deze Encycliek, gericht tot
heel de Katholieke wereld neer
schreef. Wij lezen daar:
Voor het welzijn der laagste Jclassen
moet snel en op juiste wijze gezorgd
worden, daar een zeer groot deel er van
zich in ellendigen, druklcenden en on-
waardigen toestand bevinden. Immers
nadat de oude gilden in de vo
rige eeuw waren vernietigd,4
zonder dat er in hunne plaats
iets anders was getreden, toen
d'e inrichtingen en de wetten van den
Staat den godsdienst der vaderen haddien
verdrongen, kwam het er toe, dat de loop
der tijden de arbeiders aan de onmen-
schelijkheid der machtigen en de teu-
gelooze gewinzucht der uitzuigers mach
teloos prijs gaf".
Zo oschrijft Paus\eo XIII. Zijn woord
vond weerklank in de wereld», meer dan
30 jaar terug het woord van Von Kettejer.
Ier.
In den onderstreepten zin ligt ander
maal opgesloten de roep, die trouwens
in heel deze encycliek weerklinkt:
Arbeiders vereen igt U.
En de Katholieke wereld heeït aan dat
woord gehoor gegeven. Allerwege zijn
ze opgericht de vereenigingen van Katho
lieke werklieden.
Doch wat ook de Paus vooral wil
het herstel der oude gilden in
den vorin der moderne vakver-
e e n i g i n g bleef op menige plaats ach
terwege of de arbeiders bleven er onver
schillig buiten.
Dat is een groot gebrek.
De vakvereeniging toch is er bij uit
stek voor aangewezen den stoffdijken
toestand der arbeiders te verbeteren,
zorg te dragen voor 'n behoorlijk loon,
aan te dringen op 'n normalen arbeids
dag, invloed uitoefenen bij het tot stand
komen van het arbeidscontract, enz.
Zonder krachtige vakorgani
satie geen verbetering der t o e-
s t a n d e n.
Of dat ook in Leiden noodig is
Hier zoo goed, als overal elders.
Of is de toestand deilarhLidende be
volking de textielarbeiders niet uitge
zonderd in ons land dan zoo rooskleu
rig?
Dat kan blijken uit het feit, dat circa
60 pCt. der kinderen uit die volks
klasse door de schoolartsen behept be
vonden werden met een of andere ziekte,
die in niet weinige gevallen i>n armoe-
d e haar oorsprong vond.
Dat kan blijken uit de 500 volkskin
deren van deze stad, die gedurende de
zen winter op kosten Uier liefdadigheid
warm voedsel zullen ontvangen.
Dat kan blijken uit het boekje van Mej.
Sparnay, uit het leven van tuberculose
lijders. 'n Boekje, dat u zegt, hoevele
fabrieksarbeiders er vallen, als slacht
offers van die ziekte.
En hoe staat 't met de geestelijke ont
wikkeling van ons arbeidend volk.
Wij moeten echter voor heden ein
digen, met deze uitneodiging
R. K. Arbeiders vereen igt U.
R. K. arbeiders bezoekt de propagan-
</avergadering vcor vakorganisatie op
DONDERDAG 29 DECEMBER.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Hoe verder we komen, hoe meer het
blijkt dat de toestand in de nieuw-bakken
Republiek Portugal
allesbehalve rooskleurig is. Men zou zich
best kunnen begrijpen als de ministers,
die met zulk een vuur het roer van
staat in handen grepen, en het bijltje
bij neerlegden. Want steeds duidelij
ker wordt het hen, dat het gemakkelij
ker is het volk op te ruien, dan het opge
zweepte volk weer behoorlijk in het ga
reel te brengen.
De correspondent van de „Times" die
reeds meldde dat in den vervolge de re
geering door het republikeinsche comité,
als een geimprowseerden raad-van state
zoy worden ter £ijde gestae cL wa oa-
der den duim gehouden, meldt nu dat het
zelfde partijbestuur de verkiezingen zal
leiden voor de nationale vergadering, die
over de grondwet zal beraads'agen.
Men verwacht ,dat de nationale verga
ring in April zal bijeenkomen en de voor-
loopige regeering dan verslag zal doen
van haar werkzaamheden en de door haar
genomen besluiten za! verdedigen. Te
vens zal zij dan de aanneming vragen van
een indemniteitswet.
Nadat de nationale vergadering de
grondwet heeft goedgekeurd, zal zij een
wetgevende kamer uitmaken, ter vervan
ging van het vroegere tweekamerstelsel.
Het aantal afgevaardigden zal vergroot
worden van 155 tot 200, met verkiezingen
om de drie jaar. De wetgevende kamer
zal den president van de republiek kiezen,
die vijf jaar zijn ambt zal waarnemen en
niet herkiesbaar zal zijn.
De president zal tevens de voornaamste
uitvoerende beambte zijn van de regee
ring
De voorlocpige regeering doet verder
al haar best om eenige der door haar
haar voorgestane hervormingen uit te
voeren. Zij heeft alle uitzonderingswet
ten afgeschaft, waardoor iedereen, die
slechts verdacht werd, zonder verhoor
kon gearresteerd worden ;zij heeft be
paald da thuren een maand vooruit be
taald moesten worden, in plaats van ze
ven en een halve maand, als tot nu toe;
zij heeft het stakingsrecht der arbeiders
erkend, met eenige. beperkingen j zij heeft
de stedelijke rechten op de levensmidde
len verminderd en nog eenige andere po
pulaire maatregelen van algemeen nut ge
troffen.
Men zou nu zoo denken, dat alles dan
rustig zou zijn. Ho maar! De werklieden
zijn met die stakingswetten allesbehalve
tevreden en vooral de werklieden in
dienst van den staat, leggen zich bij de
beperking die hen treft niet neer. Kalm
weg zeggen ze: „Als wij met z'n allen
staken, doe je ons toch niets".
De stakingen duren voort en steeds
broeit men op meer stakingsplannen. De
werkeloosheid neemt steeds toe en als
minister Camacho tracht daarin te voor
zien ,komt hij eerst recht in een lastig par
ket. Nog pas liepen een 40-tal werkloozen
die drie dagen lang afgescheept waren
met het antwoord: de minister is bezet,
de deur van zijn werkkabinet in. Ze had
den nu een republiek en dan had ieder
het recht den minister te spreken. En toen
ze hun briefje hadden dat hen werk ver
schafte aan het arsenaal, verkochten ze
het aan andere werkwilligen. Zij waren
liever lui dan moe.
En zoo klaagt alles en de bandeloos
heid neemt met den dag toe. Steeds toe
nemende roering heerscht ook op
Kreta
waar de Christelijke afgevaardigden hun
gebelgdheid over het antwoord der mo
gendheden niet onder stoelen of banken
steken en in hun protest spreken ze dan
ook de hoop uit, dat de mogendheden de
Kretenzers niet zullen drijven tot een ui
terste verdediging van het recht en de
internationale erkenning van de vereeni-
ging met Griekenland.
M. a. w. worden hier de mogendhe
den met opstand bedreigd. Dit zou niet
de eerste maal zijn, maar ze kunnen het
toch niet tegen den strijdmacht van vier
mogendheden uithouden Intussohen
heerscht hevige opwinding onder het
volk.
Overal op Kreta vergaderingen, waar
protestresoluties worden aangenomen te
gen de nota der mogendheden en voor de
vereeniging met Griekenland. Al deze
moties worden den consuls toegezonden.
Aan den anderen kant moet een verga
dering van de Mohammedaansche Kreten
zers zijn te verwachten, om te protestee
ren tegen de beweging voor de inlijving
bij Griekenland.
Ook in Griekenland heeft de nota ont
stemming gewekt. Het is dan ook niet
prettig te merken dat de mogendheden de
rechten van Turkije onverkort willen
handhaven. Men vreest voor nieuwe ver
wikkelingen, niet alleen op Kreta, maar
ook in Griekenland en dat terwijl over
eenige dagen het „Vrede op aarde" over
de wereld zal klinken!
Griekenland handelt in deze dan ook
niet voorzichtig. Nu weer heeft de re
geering tien Kretenzische onderoffideren
tot de Grieksche onderoffirierenschool
toegelaten. Wanneer zij deze school heb
ben afgeloopen, worden zij vaandrig en
frsd&i ^eer ia sU.eusk
Zooals men weet was de opstand van
October in
Uruguay
tegen een mogelijke verkiezing van Bat-
tie tot president gericht, spoedig bij over
eenkomst bijgelegd.
Nu hebben dezer dagen de algemeene
verkiezingen voor het parlement plaats
gehad; en daarbij hebben de oppositie-
mannen zich van stemming onthouden,
zoodat vrijwel in alle districten de regee-
ringscandidaten er met gemak gekomen
zijn. Daar dezen nu op hun beurt den
President moeten aanwijzen (in Maart)
is de verkiezing van Battle vrijwel ver
zekerd. Er schijnt n.l. tusschen het hui
dige staatshoofd en zijn voorganger een
geheime afspraak te bestaan, strekken
de om het weder-optreden van Battle als
president te verzekeren.
De correspondent te Montevideo van
de „Times" meldt, dat het bij de verkie
zing in Uraguay overal rustig is gebleven
daarentegen voorspelt hij ,dat het kort
voor of na de definitieve verkiezing voor
het presidentschap in Maart wel weer tot
onlusten zal komen
In Mexico
duurt de opstand nog steeds voort. Een
bericht uit Washington meldde:
„Te Chihuahua is een trein vol ge
wonde soldaten van de regeeringstroe-
pen aangekomen
He tbericht dat een trein met 500 man
versterkingen, die Zaterdag van Chihua
hua was vertrokken, bij Padernales door
de opstandelingen aan stukken is gescho
ten in den bergpas, die bekend staat als
de Mal Paso, wordt bevestigd.
Officieel wordt medegedeeld, diat er 21
dooden, 10 vermisten en 4 2gewonden
zijn, o. w. kolonel Guzman, de comman
dant. De verliezen der opstandelingen zijn
onbekend.'
Blijkbaar slaat een telegram uit New-
York in de „Köln. Ztg." op dezelfde ge
beurtenis. ,Het luidt
„Naar uit Chihuahua wordt gemeld,
hebben de regeeringstroepen een vergeef-
schen aanval gedaan op den Mal Paso. De
strijd hield twee dagen aan. De verliezen
aan beide kanten waren zwaar."
Voor eenige dagen werd officieel ge
meld: De regeering is den toestand mees
ter
GEMENGD.
Nauwelijks zijn de verkiezingen ge
ëindigd, of men hoort weer van nieuwe
dreigende ongeregeldheden in Wales,
waar het in den laatsten tijd vrij rustig
was en waar ezifs op verschillende plaat
sen het werk zou worden hervat. Vol
gens een bericht uit Cardiff trokken gis
teren duizenden stakers van Mid-Khond-
da naar Pontypridd, waar voor de politie
rechtbank verschillende stakers, wegens
vreesaanjaging en ongeoorloofde pres
sie zouden terecht staan.
Politie en troepen zijn te Pontypridd
samengetrokken, om mogelijke ongere
geldheden te voorkomen. Dn winkels in
het plaatsje waren gisteren gesloten en
gebarricadeerd.
De Bulgaarsche minister van handel
heeft zich eenigen tijd geleden jbij de
beantwoording eener interpellatie tot de
bewering laten verleiden, dat in .Bulga
rije geen industrieelen arbeidersbevol
king bestaat.
Om deze bewering te weerleggen heb
ben duizenden arbeiders een optocht
Langs het Sobranjegebouw gehouden.
Den minister-president en den voorzitter
der Sobranje is een door 16000 perso
nen onderteekend verzoekschrift over
handigd, waarin een sociale wetgeving
vraagd wordt. De geheele betooging ver
liep in volkomen kalmte.
De Spaansche Kamer heeft met 81
tegen 11 stemmen een amendement ver
worpen, waarin bepaald werd, dat de Sa-
lesianen buiten de grendelwet zouden,
vallen.
Telegrammen uit Barcelona melden
dat daar rumoerige betoogingen gehou
den zijn. Er zijn veertien personen aan
gehouden, een persoon is gewond.
Te Tientsin hebben 2000 studen
ten een betooging gehouden voor het
paleis van den onderkoning en verlang
den, dat deze bij de kroon hun verzoek
ara onverwijld een jjarleinent bijeen te
roepen, zou steunen. Zij verklaarden
niet eerder heen te gaan, voordat hun dit
was toegezegd. De onderkoning gaf toe
en de studente^ trokken iij optocht door
de st^ci
De tijding van de .aardbeving
San Salvador, waarbij 170 menschen
den zijn omgekomen, en een eiland z-
zijn weggezonken, in de Ilopango-Iagi:
wordt door den vertegenmoordiger v
San Salvador te Londen tegengesproken
Koninklijke Besluiten.
Bij kon. besluit is benoemd tot griffie
bij het kantongerecht te Gouda, mr. 1
M. Driebeek, oud-rechterlijk ambtenaai.
thans advocaat en procuratiehouder L
Nijmegen
is benoemd tot substituut-griffier bij dc
arrondissementsrechtbank te Amsterdam
mr. W. N. J. M. Smit, advocaat en pro
cureur te Haarlem
zijn met ingang van 1 Januari 1911 be
noemd tot lid en voorzitter van de Cen
trale Commissie voor de Statistiek dr. C.
A. Verrijn Stuart aftredend lid
tot leden L. Broekema, mr. C. Th. van
Deventer, J. Hankes Drielsma, mr. Ph.
Falkenburg, mejuffrouw dr. E. Kleerekoper
D. Nanning, dr. W. H. Nolens, dr. A. J.
van Pesch, jhr. mr. J. A. Stoop van Strijen,
en mr. N. J. E. de Voogt, aftredende leeden
E. P. de Monchy Rz., voorzitter van de
Kamer van Koophandel te Rotterdam
mr. S. A. Nederburgh, oud-directeur van
justitie in Ned.-Indiëmr. F. S. van
Nierop, directeur van de Amsterdamsche
Bank, lid van de Eerste Kamer der Staten-
Generaal, te Amsterdam en dr. R. H.
Saltet, hoogleeraar aan de universiteit te
Amsterdam
is A. Woelders. te 's-Hertogenbosch,
thans tijdelijk bureelambtenaar van den
Rijkswaterstaat benoemd tot bureelambte
naar 3e kl.
zijn bevorderd tot opzichter van den
Rijkswaterstaat 2e kl. J. H. Vos, thans
opzichter 3e kl.tot bureelambtenaar 2e
kl. G. A. J. Roogaard, thans bureelambte
naar 3e kl.
Afsluiting Zuiderzee.
In de zitting der Provinciale Staien van
Noord-Holland is besloten f 5000 beschik
baar te stellen als bijdrage in de door
de Regeering te maken onkosten van een
meer uitgebreid plan met begrooting voor
den aanleg van een gedeelte van de af
sluiting van de Zuiderzee en indijking en
droogmaking van het Wieringermeer.
T elefoongesprekken.
Bij Kon. besl. is bepaald, dat de kosten
voor een interlocaal gesprek van 3 mi
nuten, thans bedragend 30 ct. of van een
dringend interlocaal gesprek van 3 mi
nuten, thans bedragend f 1.—, worden
verminderd tot resp. 20 en 65 cent, in
dien de kantoren van aanvraag en be
stemming van elkander gelegen zijn op
een hemelsbreed gemeten afstand van ten
hoogste 15 K. M., of zooveel meer als de
Minister van Waterstaat in bijzondere
gevallen noodig acht.
Dit besluit treedt in werking 23 De
cember a. s.
Hoofden van Scholen.
Dinsdag 27 December zal te Haarlem
de Vereeniging van Hoofden van R. K.
scholen in ons bisdom haar 80ste alge
meene vergadering houden. Op de agenda
komt voor „eenige mededeelingen naar
aanleiding van het rapport der „Ineen-
schakelingscommissie door den heer M.
L van Gemert" en „Op welke wijze is
het nadeel te ondervangen, dat het on
derwijs op de kath. school lijdt door
zwakzinnige, achterlijke, tuchtelooze of
onverbeterlijke leerlingen? En op welke
wijze dient met zulke leerlingen gehan
deld te worden door den heer J. P,
Doedens.
Premiestelsel H. IJ. S. M.
Naar wij uit de beste bron vernemen
is de directie der H. IJ. S. M. binnen
korten tijd van plan de premieregeling
voor afgelegde K.M., en brandstoffen-en
oliebesparing geheel te herzien.
Bij de herziening zal rekening worden
gehouden met de tallooze grieven die in
den loop der jaren tot de directie door
drongen èn van de vakvereeniging èn
van de groepsvertegenwoordigers. Momen
teel wordt volgens de lezing van h
personeel het premiestelsel te willekeu
rig toegepast en te veel gebruikt als straf-
fenstelsel, zonder dat de getrofefnen het
rechtstreeks als straf kunnen aanmerken,
(L. en V.)
Kath. Openb. Leeszaal.
In de Weste Wagenstraat 53 te Rot
terdam zal kort na Nieuwjaar eerr ka
tholieke openbare leeszaal worden geopend,
