3
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Uit Stad- en Omgeving,
2e Jaargang
No. 327.
Sou/tout
Bureau OUOE SINGEL S4, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
j 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post f 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2'/. cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Donderdag
November
1910.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels 0.75, elke regel meer 15 cent,
ingezonden mededeelingen van 15 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiën: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
algemeen overzicht.
Nauwelijks zijn we door de heftige Ka
merdebatten heen, waaruit Briand zoo
glorieus als overwinnaar te voorschijn
"kwam, gerugsteund door een groote
meerderheid in de Kamer, of plotseling
komt uit die opgehelderde lucht een na
komende donderslag, het
Ontslag van het Fransche Kabinet.
Reeds langen tijd was er gesproken
over het heengaan van Viviani, maar de
ze had verklaard aan te willen blijven tot
na de stakingscrisis en meerdere malen
zSjri sympathie voor Briand uitgebazuind
en het doen voorkomen, alsof er geen
wolkje aan de lucht was.
Toch schijnt het niet aldus te zijn ge
weest en hetzij om een eervollen artociit
te verschaffen aan een Viviani, die wilde
heengaan, hetzij om met fatsoen aan den
dijk te zetten een Viviani, die niet wilde
heen gaan *maar in het kabinet te lastig
\verar.
Hoe het ook zij tot op het laatste
oogenblik zijn de hoeren heel lief tegen
el!., nr geweest. In de gisteren gehouden
ministerraad, die slechts een half uur
duurde, heeft Viviani zijn gevoelens van
persoonlijke vriendschap voor Briand uit
gesproken, die steeds onveranderd is ge
bleven, en Barthou heeft mede namens d.e
andere leden van het Kabinet uiting gege
ven aan de onverdeelde sympathie voor
den minister-president.
Over de wijze, waarop eigenlijk de
ontslagname tot stand is gekomen, licht
ons het volgende telegram, zij hert dan
niet zeer helder in.
Bij het begin van den gehouden minis
terraad, heeft Briand zijn collega's be
dankt voor de bewijzen van sympathie,
die zij hem bij de laatste debatten in de
Kamer gegeven hebben.
De jongste ernstige gebeurtenissen, al
dus Briand, stellen de regeering tegen;
ove: nieuwe vraagstukken. Het ministerie
heeft over de oplossing van Heze vraag
stukken nog niet kunnen beraadslagen.
De regeering heeft in de Kamer bloot
gestaan aan heftige aanvallen. De Kamer
heeft' deze beschuldigingen echter recht
laten wedervaren en een republikeinsche
meerderheid heeft'haar vertrouwen in de
regeering uitgesproken.
Maar aangezien de tegenwoordige om
standigheden verschillen van die, onder
welke prisident Fallières mij opdracht ver
leend heeft een ministerie te vormen,
komt het mij voor, dat de beste oplossing
is, het woorcl aan den President der Re
publiek te laten. De overige leden van
het ministerie verklaarden deze opvatting
te deelen en onderteekenden het verzoek
om ontslag.
Hierop bracht Briand de ontslagname
naar het Elysée, waarop president fal
lières "hem opdracht verleende een nieuw
ministerie te vormen, welke opdracht hij
aanvaardde. Hieruit blijkt dus wel, dat
een van de bovengenoemde redenen tot
""de ontslagname hebben geleid en 'het van
.Briand slechts comediespel is geweest;
•Het vermoeden bestaat dat hij reeds een
nieuw kabinet klaar had. Echter had hij
gisteren 'den geheelen dag noo'dig voor de
gebruikelijke bezoeken, waarom hij den
journalisten mededeelde, eerst heden pre-
dese mededeelingen over het kabinet te
ïullen geven.
Volgens de „Independance Beige"
moet Briand van plan zijn met een gëneel
nieuw ministerie voor den dag te komen.
Alleen Pichon, generaal Brtin,- admiraal
Boué de Lapeyrère en Dupuy zouden
aanblijven.
Als nieuwe ministers worden vooral ge
noemd Raynaud, Klotz en Puech, verder
Monis, Clemente! en Laferre. Men weet
nog niet of Millerand in het kabinet zal
blijven.
De geruchten over een
opstand in Spanje
(waarvan wij gister onder onze laatste
berichten melding maakten, worden he
den jn een telegram aan de Spaansche
legatie te. Londen officieel tegengespro
ken. Wel hebben er opstootjes plaats
(gehad ter gelegenheid van een verga
der ing van antimilitairisten, waarbij de
Madrileensche prólessor Ovejero en nog
fcen dtietaj per£on&n W^d^n pe&irssi
teerd1 omdat zij o.a. bij een bespreking
van een mogelijke nieuwe Rifcampagne
de soldaten tot insubordinatie haden
aangezet.
En zelfs al zou een kleine troep re
publikeinsche raddraaiers het probee-
ren een opstand te verwekken dan nog
zou dit geen kans van slagen hebben.
Want in dat opzicht juist zijn de om
standigheden in Portugal en Spanje heel
verschillend. Daar een leger, dat gede
moraliseerd en half al voor de revolutie
gewonnen was, hier een leger, dat den
koning zoo trouw en aanhankelijk is
als een leger maar wezen moet. Daar
een tamelijk zwak koning, die er niet in
islagen kon de liefde vaji zijn volk te
winnen, hier een koning, die zich popu
lair heeft weten te maken en die tott
dusver er in slaagde om het hart van
zijn volk te winnen.
Dat bleek nog dezer dagen toen ko
ning Alfons met de koningin een bezoek
bracht aan Valencia, de stad, die altijd
beschouwd werd als een brandpunt van
republikeinsche revolutie en ook twintig
jaren lang republikeinsche afgevaardig
den naaf de Cortes zendt.
Binnen enkele dagen wisten koning
Alfons en zijn gemalin zich zoo populair
te maken in die stad, dat zelfs een be
kend1 republikeinsch leider verklaarde,
dat, als zij nog langer zouden blijven,
het republikanisme, dat tot dusver de
overheerschende volksstemming was,
geheel zou verdwijnen.
Zelfs al zou dus het bericht eenige
waarheid1 hebben bevat, dan zouden wij
ans daarover niet al te ongerust be
hoeven te maken.
Behalve de oud-dictator Franco heeft
de regeering in
Portugal
volgens de „Diario de Noticias" nog
twee andere leden van het vroegere
kabinet-Franco gevangen genomen. De
een is dr. Teixeira de Souza, die onder
Franco minister was van justitie en ker
kelijke aangelegenheden en ml o.p zijn
kasteel te Cabemas bij Coimbra gear
resteerd moet wezen, wegens medeplich
tigheid aan de fouten, waarvan Fran
co beschuldigd wordt, misbruik van ver
trouwen, vervalschingen tpt delging van
de koninklijke schuld enz.
De ander is Malheiro Remao. Beide
zijn tegen borgstelling vrij gelaten.
Over den opstand in
Uruguay
waarvan eerst gemeld werd, dat deze
nogal veld wint, komen nu geheel an
dersluidende berichten.
Het oproer moet zijn ontstaan „te dan
ken hebben aan de candidatuur van den
gewezen president Battle y Ordonez voor
het presidentschap. Nu verzekert de cor
respondent van de „Times" te Montevi
deo dat de leiders der revolutionaire par
tij hebben beloofd de wapenen neer te
leggen, wanneer Battle y Ordonez zijn
candidatuur intrekt. Men verzekert, dajt
alle provincies, behalve Montevideo, te
gen zijn candidatuur gekant zijn en
hoopt, dat hij door zich terug te trekken
de rust zal doen weerkeeren. De regee-
ring.heeft inmiddels de censuur nog
verscherpt en den verkoop van Argen
tijn sche bladen verboden.
En het Uruguaansche gezantschap te
Londen heeft bericht ontvangen, dat de
opstandelingen in kleine groepen uiteen
gedreven zijn en ïiog slechts twee pro
vincies onveilig maken. Het land' is ove
rigens absoluut rustig en de ppenbare
meening is op de hand der regeering.
Rusland
heeft weer eens getoond met hoe wei
nig liefde het voor Finland bezield is en
steeds er op uit is het onderdrukte volk
meer te verbitteren. De Tsaar heeft de
Finsche begrooting goedgekeurd naid,at
de Russische regeering er liet noodige
in gewijzigd had.
Van deze wijzigingen geven de volgen
de voorbeelden een denkbeeldGe-
schrapt zijn660,000 gulden voor nieu
we volksscholen, 600,000 guhen voor
voeding en kleeding van arme school
kinderen, 600,000 voor bestrijding dJer
werkeloosheid', 120,000 gulden vcor eeii
sanatorium voor onbemiddelde longlij
ders, 180,000 gulden voor een krankzin
nigengesticht, 420,000 gulden voor een
algemeen ziekenhuis, 3'J0,000 guldenl
voor de inrichting van het nationale mu
seum, dat reeds geheel gebouwd ïsa,
192,000 voor nieuwe gebouwen voor de
mdversite.it, 315,000 YQ9X
wegen, 300,000 voor volksbibliotheken
enz. enz.
Deze besparingen zullen o.m. gebruikt
worden om de salarissen van de sena
toren en de chefs van de kanselarij van
den gouverneur-generaal met 25 -pet. te
verhoogen. Deze salarissen bedragen nu
reeds 15,600 a 18,000 gulden. De rust
van de ettelijke millioenen wordt besteeld
voor militaire doeleinden.
Zou het nu wonder zijn als zulk een
volk in opstand kwam
GEMENGD.
- Uit Lima wordt aan de Times ge
seind, dat ook in Peru plannen tot revo
lutie hebben bestaan, die echter bijtijds
ontdekt schijnen te zijn. Te Cuzco zijn
een aantal revolutionairen in hechtenis
genomen. Het plan \vas, op verschil
lende plaatsen tegelijk tot opstand over
te gaan.
- Te Aken worden voorbereidientdle
maatregelen genomen, ten einde te ko
men tot de oprichting van een standbeelli1
voor Karei, den Groöten. Een commis
sie, bestaande uit vijf leden, wierd be
noemd.
Het Duitsche wetsontwerp ter be
strijding van de kwakzalverij zal nog vóór
het einde van dit jaar aan den Rijksdag
worden aangeboden.
- De staking in de kolenmijnen van
Wales neemt steeds grooter afmetingen
aan. Er wordt verwacht, dat ten slotte
200,000 mijnwerkers den arbeid zullen
neerleggen. Hier en daar is het toti
botsingen met de politie gekomen.
De staking van de bestellers te
New-York neemt steeds grooter afme
tingen aan. Het expeditiepersoneel van
de groote warenhuizen heeft zich soli
dair verklaard.
De karrevoerders te New York dreigen
zich solidair te verklaren met de staken
de bestellers, wanneer de burgemeester
het pólitiegeleide van lie wagens der
Expressmaatschappij niet intrekt.
Te Alexandrië is een katoendepöt
totaal verbrand, 6000 Balen katoen zijn
een prooi der vlammen geworden. De
schade bedraagt 2^millioen gulden.
Een bericht uit Saloniki meldt, dat
de opheffing van den anti-Griekschen
boycot aan de laders en bootslieden is
medegedeeld. Gryparis de nieuwe minis
ter van Buitenlandsche Zaken, deeTdeook
mede dat de uitwijzing van Grieken zou
ophouden.
Geheimraad Helfferich, directeur
van de Duitsche Bank, is thans te Con-
stantinopel aangekomen en heeft reeds
langdurige onderhandelingen met den
Turkschen Minister van Financiën ge
houden. Dsjavid Bey verklaarde tegen
enkele journalisten, diat de zaak zicjh
op den goeden weg bevond.
Pe door de Chineezen verdreven
Dalai Lama zal, zoo wordt uit Calcutta
gemeld, zich spoedig naar deze stad be
geven om met den nieuwen onderkoning,
Lord Hardinge, te spreken.
De onderhandelingen van den Dalai
Lama met de Chineesche regeering heb
ben tot niets geleid, daar de eerste on
tevreden is over den rang van den ver
tegenwoordiger dier regeering. Boven
dien wenscht hij niet via den Chineeschen
Amban te Lliassa met het Wai-woe-poe
van gedachten wisselen. De Chineesche
afgezant moet direct naar Peking kun
nen seinen. Een ander bericht meldt dat
men in Peking van plan is een vertegen
woordiger van hoogeren rang te zenden.
Tweede Kamer.
De leden der Tweede Kamer zijn ter
vergadering bijeengeroepen tegen Dinsdag
8 dezer, des namiddags te 4 uur.
Wethoudersjaarwedden.
De gemeenteraad van Amsterdam heeft
gisteren besloten aan Ged. Staten voor
te stellen de jaarwedden van de wethou
ders te verhoogen van f 4000 tot f 6000
voor iederen functionaris.
Kalm afwachten.
Het „Hbld." spoort nu in verband
met de ontslagaanvrage van den vice-
admriaal Van den Bosch tot „kalm af
wachten" aan.
Indien dat advies gegeven ware toen
in de vrijzinnige pers het bekende voor
barige tumult begon, zou het wel zoo
tijdig geweest zijn als thans, nu het
vrijwel als mosterd na den maaltijd komt.
Jhr. Mr. K. A. Godin de Beaufort
Jhr. mr. K. A. Godin de Beaufort
(A.-R.), te Maarsbergen, sedert 1893 lid
van de Eerste Kamer voor Zeeland,
heeft wegens voortdurende ongesteldheid
ontslag genomen.
De heer Godin de Beaufort werd in
1850 te Utrecht geboren, promoveerde
aldaar in 1873 tot doctor in de beide
rechten, was van 18811888 en van
1892—1893 lid der Prov. Staten van
Utrecht, van 1882—1888 lid der Tweede
Kamer voor het district Gouda, van
1886—1888 lid der Staatscommissie tot
het instellen van een onderzoek naar
den toestand van den landbouw en van
1888—1891 (in het Kabinet-Mackay)
Minister van Financiën.
Landsdrukkerij.
Het nieuwe gebouw beslaat een opper
vlakte van 3800 vierk. M. De voorgevel
van het gebouw heeft een lengte van 63 M.
In het achtergebouw bevinden zich de
drukkerij, ter grootte van 17 bij 45 M.
met bovenlichtde rollengieterijde vor-
menwasscherijde bankwerkerijde ma
chinezetterij de stereotypie en verschil
lende magazijnen.
Het voorgebouw bevat o. m. een schaf-
lokaal waar pl.m. 250 personen kunnen
plaats nemen. Verder zijn in het gebouw
aanwezig; portiersloge, rijwielbergplaats,
garderobes voor het personeel enz. enz.
In de drukkerij bevinden zich 25 snel
persen, 4 degelpersen en 2 rotatiepersen.
In ieder der beide zetterijen arbeiden
pl.m. 75 letterzetters. In de machinezet
terij zijn 10 linotype-zetmachines in
werking.
Het gebouw heeft centrale verwarming
is geheel voorzien van electrisch licht en
van electrische uurwerken met automatisch
werken schei-signalen heeft een centrale
stofzuig-installatiekunstmatige ventilatie
in alle werklokalenwaschgelegenheden
met aanvoer van koud en warm water
doelmatige retirades; lift enz.
Alle werktuigen worden door electro-
motoren gedreven. De stroom wordt voor
deze motoren geleverd door de Gemeente
lijke Electrische Centrale in het gebouw
is een reserve generator aanwezig om in
tijd van nood zelf den electrischen stroom
te kunnen voortbrengen. Met de eischen
der hygiëne is op allerlei wijze rekening
gehouden.
Portugal.
Naar de „N. R. Ct." verneemt zal onze
regeering niet overgaan tot erkenning van
de republiek Portugal, voordat een blij
vende regeering aan het bewind is ge
komen, hetgeen zeer wel mogelijk .niet
voor Juni of Juli 1911 zal plaatshebben.
KORTE KRONIEK.
Door den Algemeenen Nederlandr
schen Wielrijdersbond is een adres ge
richt aan den minister van Waterstaat
waarin gewezen wordt op de bezwaren
van de bepaling tier nieuwe regeling van
het vervoer van rijwielen door de Maat
schappij tot Exploitatie van Staatsspoor
wegen, wélke regeling na goedkeuring
door de regeering met t Januari 1911 ïn
werking zou treden, deze regeling kan
volgens liet spoorwegpersoneel venangen
dat de reiziger het rijwiel brenge van den
bagagewagen van den trein naar "den ver-
trekkenden trein en het rijwiel, iii geval
overlading onderweg, waarmede het is
aangekomen, naar den bagagewagen van
den vertrekkenden trein.
Adressant meent zeer ernstige bezwa
ren te moeten inaken tegen de invoering
van een maatregel als bovenbedoeld, om
dat deze tot onnoemelijken last voor de
reizigers, en vooral voor hen, die met da
mes en kinderen reizen, zal zijn.
Den Minister wordt verzocht zijn góed
keuring aan deze bepaling te onthouden.
r— Het winstaandeel voor het personeel
op de machinefabriek van Gebr. Stork
Co., te Hengelo, bedraagt over het afge-
foopen boekjaar f25.000.
Ook in Zwolle gaat men een elec
trische Centrale oprichten. Aan B. en
W. is ter voorbereiding van clen fiouw
f6000 ere 'iet toegestaan.
In de Koninklijke stallen op "Het
Loo is een prachtig span zwarte Gelder-
sche paaiden aangebracht, komende uit
de fokkerij van den heer Heuff Cellen-
donk, te 'Kerk-Avczaath, bij Jiel.
a De welvarende gemeente Oud-Vos-
semeer '(eiland ,Tholen), tellende op 1
Januari 1.1. 2169 inwoners, en alom "be
kend door den watervloed van 12 Maart
1^26, to_eji hst iaijj angsjfymA sn
in dien treurigen tijd een bezoek ontving
van Z. K. H. Prins Hendrik en H. M.
de Koningin, herdenkt deze week het
feit, dat 500 jaren geleden de eerste
grondslag tot haar ontstaan werd gelegd.
De heer C. M. E. van Löben Seis
lid der Eerste Kamer, is tot herstel van
gezondheid voor eenigen tijd naar het
buitenland vertrokken.
LEIDEN, 3 November.
Prof. Dr. J. H. van Bemmelen.
De Nestor der Nederlandsche Schei
kundigen, Dr. J. M. van Bemmelen, oud-
hoogleeraar aan de Leidsche Universi
teit herdacht heden zijn 80ste verjaardag.
Naar aanleiding van die verjaardag had!
zich uit vrienden en oud-leerlingen eene
commissie gevormd om den scherpzin-
nigen onderzoeker op het gebied der
chemie een waardige hulde te bieden.
Aan het hoofd diier oommissie, bestaan
de uit 27 Nederl. en buitenlandsche ge
leerden stonden de heeren Prof. Dr..
H. A. Lorentz, Voorzitter, Dr. Wk
P. Jorissen, Secretins en Dr. P. J. Mon-
-tagne, Penningmeester.
Dit huldeblijk bestaat uit een feest
bundel bevattende de bibliographie van
Van Bemmelen zelf en verder eene ver
zameling van verhandelingen voor het
meerendeel op het gebied waarop Van
B.'s naam zich eene onverwelkbre eere
heeft veroverd, n.l. dat der coüoidale
Scheikunde.
Onder de medewerkers aan dien bun
del treffen we aan de namen o. a. van de
Leidsche hoogleeraar Lorentz, Kamer-
lingh Onnes, Schreinemaker en Van Ital-
lië en die van tal van hoogwaardigheids-
bekleeders in den hof der scheikunde)
wetenschap aan vele buitenlandsche)
universiteiten.
Deze feestbundel werd Dr. van Bem
melen heden aangeboden door eene de
putatie uit de feestcommissie als wier
woordvoerder inet enkele welsprekende
woorden van gelukwensch optrad' Prof.
Lorentz. i
Ook Senaat der Universiteit, het Col
legium van het Studentencorps, oud-
ambtgenooten, ook van elders, vele vrien
den en meerdere belangstellenden deden,
den grijzen geleerde van hunne onver
zwakte vriendschap en achting blijken.
Uit den levensschets van den hoog
leeraar, welke als inleiding strekt van'
den feestbundel memoreeren we dat hjj
promoveerde tot doctor in de wis- en
natuurkunde in October 1854 op een;
academisch proefschrift, getiteld', de Ci-
botio Cumingio. Van 1864—69 was van;
B. Directeur der H. B. S. te Groningen,
en van 186974 Directeur der H. B.
S. te Arnhem en tevens mede-directeur
van de H. B. S. voor meisjes aldaar. In
Februari 1874' volgde zijne benoemingi
tot hoogleeraar in de anorganische che
mie aan de Leidsche Universiteit, welkj
ambt hij aanvaardde op 25 April d.a.v.
met een rede over „de Scheikunde als
leer der Stofwisseling".
Van B. is ridder in de orde van den
Nederl. Leeuw en medelid van een aantal
binnen7 en buitenlandsche geleerde ge
nootschappen.
Vermelding verdient ongetwijfeld in
't bijzonder nog het feit dat ook voor
namelijk door van Bemmelen's beoei-
ingen het hoogvermaarde „Universiteits
fond op 30 Juni 1890 is tot stand ge
komen, welk fonds in deze geleerldie)
steeds een ijverig secretaris en een
krachtigen steun heeft gevonden. Eni
toen hij den 25 April 1,899 den 25ste
verjaardag van zijn optreden als hoog
leeraar mocht vieren, stortte hij de door
oud-leerlingen, vrienden en vereerders
bijeengebrachte aanzienlijke sommen
geld's in d'e kas van dat Un i versite its-
fondis.
Tot lid aan het genootschap ter
bevordering van de Natuur- Genees- en
Heelkunde is benoemd de heer dr. E.
van de Velde, lector aan de Rijksuniver
siteit, alhier.
Met Staatscourant no. 257 zijn ver
zonden de Statuten van de Vereeniging
voor vrouwelijke studenten alhier.
Bij beschikking van den minister
van binnenlandsche zaken is, voor het
tijdvak van 1 Januari tot en met 31
December 1911, benoemd tot conservator
bij *s Rijks Ethnographisch Museum alhier,
de heer J. P. B. de Josselin de Jong,
alhier.
