De strijd in Spanje,
BINNENLAND.
Uit Stad en Omgeving.
Ie Jaargang,
No. 227,
Bureau OlIDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
»n het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
t 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Woensdag
6
Juli
1910.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 15 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratt»
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer cent; aangeboden-
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
Het is wel een opmerkelijk feat, dat
de aanval tegen de Katholieke Kerk wel
het hevigst is in de specifiek Katholieke
landen.
Men weet, aan welke aanvallen die Ka
tholieke Kerk jn Italië en Frankrijk heeft
{blootgestaan en welke zij nog te verduren
heeft
Nu volgt de stormloop tegen -de Kerk in
het Katholieke Spanje.
Wat in Frankrijk is geschied,- wil de
liberale regeering in Spanje nadoen.
De Spaansche minister-president Cana
lejas schijnt jaloersch pp de lauweren van
SBrLand en Combes.
Hij heeft den strijd aangebonden tegen
de congregaties en wil het concordaat
5,hervorm en".
Maar terwijl hij met het Vaticaan on
derhandelt om den staat der congregaties
in Spanje te „regelen", geeft hij een de
kreet uitt egen de congregaties.
Hij zegt te onderhandelen piet het
Vaticaan over de hervorming van het
concordaat ën hij vaardigt uit een an
der besluit, dat het Concordaat niet al
leen, maar zelfs de grondwet schendt,
(door openbare manifestaties van een an-
(deren dan den Katholieken godsdienst
toe te laten.
De bedoelingen van deze liberale re
geering zijn dan ook geen andere 'dan
de Katholieke Kerk te treffen in hare
congregaties en scholen en den vader-
landschen godsdienst te bekampen.
Dat blijkt ook al uit het koninklijk
besluit, waarbij de godsdienstige eed
[Voor de ministers moet worden afge
schaft.
Daarbij komt, dat een der organ(e!n
van minister Canalejas schreef, dat het
ligt in het voornemen der regeering om
den eed waarbij God tot getuige wordt
geroepen, weg te nemen, uit alle burger
lijke akten en dien eed alleen te behou
den voor de rechtbanken.
Het anti-clericalisme is blijkbaar met
kracht aan' het werk tegen de Kerk.
Waar dit op zal qitloopen', blijft af
ite wachten, maar de komende Kamer-
ibesïissLngen in Spanje zijn voor het land
len de R. K. Kerk van het allergrootste
gewicht.
Op de laatste protestnota van den H.
Stoel, heeft de regeering geantwoord,
idat zij haar standpunt handhaaft en dat
fcij zal trachten1 het Vatikaan te „overtui
gen".
De „Correo" schrijft dan ook, d)at het
Canalejas te doen is, om voldoening te
geven aan allen, die vijandig staan te
genover het Kath|olicism(e.
Nog twee lichtpunten blijven er in
dezen duisteren strijd.
Eerstens de jonge, Katholieke Koning
die tot het inzicht zal kunnen komen!
paar welken afgrond zijn land gevoerd
,wordt door Canalejas' liberale politiek
ten id an nog de Senaat,'waarin Staatslieden
fitting hebben, die de hand aan het roer
'zullen weten te slaan, als het schip van
Staat zou stranden.
Uit de Pers,
De meineedsleer van den H. Alph. de
Liguori en de Tweede Kamer.
Daaromtrent lezen wij in „De Maas
bode" het volgende:
Eenige weken geleden verscheen een,
brochure, van' de hand van den heer L.
•Klawer getiteld: „Mr. P. J. Troelstra
en de zoogenaamde meineedsleer van
den H. Alphonsus de Liguori".
In deze brochure werd op duidelijke
fin zakelijke, wijze de bewering weerlegd
(door Mr. Troelstra bij het enquête-debat
in de Tweede Kanier geuit, dat de H. Al
phonsus de Liguori in sommige geval
len den meineed als geoorloofd be
schouwt.
Zaterdagavond stond in „Het Volk"
leen artikel, getiteld: ,St., Alfonsus en
het enquête-debat", en onderteekend
jioor Dr. J. v. d. Brink, dat waarschijn
lijk als een( verdediging van Mr. Troel
etra bedoeld is.
Heeft deze bedoeling inderdaad bij
den schrijver voorgezeten „dan moeten
(Wij erkennen dat hij hierin al .bijzohtder
is£
Integendeel, in plaats van Mr. .Troelstra
td verdedigen en hem uit het moeras te
halen,- waarin hij was verdwaald geraakt
liet hij er hem nog dieper ni zinken.
De schrijver begint zijn artikel aldus
„Troelstra citeerde 25 Mei j.l. in
'de Tweede Kamer, bij gelegenheid
van' het enquête-debat, tegenover inr.
Loeff uit den Kerkleeraar St. Al
fonsus (16961787), om aan te too-
n'en, dat deze in bepaalde gevallen
meineed heeft verdedigd. Het „Dag
blad van Noord-Brabant" (22 Juni)
beweert, dat Troelstra citeerde uit
het bekende boekje van Grassmann,
„De Moraal-Theologie van' St. Al-
fon'sus".
hi <Ie hier aangegeven noot schrijft
hij:
Na het enquête-debat gaf de
heer L. Klaroen, (dit moet natuur
lijk zijn L. Klawer, Red. Msb.) een
(dlubbeltjes-brochure uit om1 de op-
betrouwbaarheid aan te toonen van
Grassmann's werkje."
Dat Troelstra bij die gelegenheid in
derdaad geput heeft uit het bekende
boekje van Grassmann, blijkt zonneklaar
uit de volgende passage uit het voor
woord van de hier boven genoemde bro
chure van den heer L. Klawer, welke
passage wij hier laten volgen
Bij het onlangs in de Tweede Ka
mer der Staten-GeneraaL gehouden
debat over het Enquête-voorstel-
Troelstra, heeft Mr. Troelstra o.a.
beweerd, dat de H. Alphonsus de
Liguori den meineed ,in sommige
gevallen als geoorloofd beschouwt.
Hij beriep zich hierbij op een
boekje, waarin hij zulks gelezen had.
Letterlijk sprak de heer Troelstra
aldus: „Is hetgeen ik in 1903 heb
gezegd, zoo erg? Laten wij eens
zien. „Het is geoorloofd de waar
heid bedachtzaam te verbergen door
op eene of andere wijze iets voor
te wenden". Vindt ge dat zoo erg
gij heeren van de rechter zijde. Ver
der: „De schuldige kan' zelfs als
hij wettig ondervraagd wordt, het
misdrijf ontkennen, ook onder eede,
als hij door bekentenis met groot
nadeel bedreigd wordt." Vindt ge
dat zoo erg, mijne heeren". Zoo ja,
laat ik u dan zeggen, dat dit niet
woorden zijn geweest, die ik in 1903
heb gesproken. Wat ik voorlas
ik heb hier wel de handelingen 1902
1903 waarin mijn redevoering
staat, maar ook het boekje: „Uit
treksels uit de moraal-theologie van
dr. A. M. de Liguori en' het ontzet
tend gevaar daarvan voor de zede
lijkheid der volken", dat zijn be
schouwingen over het geoorloofd
zijn van meineed, geleverd door een
uwer voorgangers, wiens werk door
den Paus als een voorbeeld voor de
gansche Katholieke Kerk is gesanc
tioneerd.
(Handelingen Tweede Kamer vel
468).
Door tusschenkomst van den Ka
meroverzichtschrijver van de Maas
bode, den heer A. F. Leo, hebben
wij dit boekje van den heer Troel
stra ter inzage mogen ontvangen,,
en nu bleek ons dat deze zijne ken
nis geput had uit.... een Hollandsche
uitgave van het beruchte werkje van
Robert Grassmann „Uittreksels uit
de door de Pausen Pius IX en Leo
XIII ex cathedra als richtsnoer voor
de R. K. Kerk gesanctioneerde Mo
raal-Theologie van den heer Dr. A.
M. de Liguori en' het ontvettend
gevaar daarvan voor de zedelijkheid
der volken".
Van dit boekje van Grassmann Izegt
Dr. v. d. Brink in Het Volk:
„Ik wil aannemen dat het boekje
van Grassmann op meerdere punten
onjuist is".
Dus: Dr. J. v. d. Brink, de theologi
sche specialiteit der S. D. A. P., geeft
hier zelf toe, dat het boekje van Grass
mann, waaruit, gelijk, wij hierboven be
weren, Mr. Trodstra in de Tweede Ka
mer geciteerd heeft, op meerde
re punten onjuist is.
Na deze bekentenis van zijn partij
genoot mogen wij mqt des tie meer rede
nen van Mr. ,Troelstra verwachten, dat hij
als eerlijk man, thans ook publiek zal
verklaren, dat het boekje, waaruit hij bij
het enquete-debat in de Tweede Ka
mer citeerde, valsch was, en! dat hij Je-
Ï9tó Pfienlijk za] ttê'ffiSESlU 2ÜSÊ feg-
schuldiging toen op grond van dit boek
je den Katholieken Kamerleden in het
aangezicht geslingerd, als zou de Katho
lieke Kerk in sommige gevallen den mein
eed als geoorloofd beschouwen.
Doet hij dit niet, dan heeft hij in 't
oog van ieder wéldenkend inensch voor
goed zijn naam als eerlijk man, als strij
der voor réfcht en waarheid verbeurd.
Nu tracht Dr. J. v. d. Brink na zijne
voor Mr. Troelstra noodlottige bekente
nis dezen nog te redden, door eene op
somming van een reeks losse citaten uit
S. Alphonsus en andere Katholieke mo
ralisten, over de restrictio mentalis
(geestelijk voorbehoud), waaruit dan
moet blijken1.... Ja, wat moet daar eigen
lijk uit blijken Dat de H. Alphonsus
en andere groote Katholieke moralisten
toch den meineed in sommige gevallen
als geoorloofd beschouwen Maar waar
om verklaart Dr v. d. Brink ;dit dan
niet openlijk? Gf is hij wellicht voor
zich zélf overtuigd van het tegendeel,
en tracht hij slechts de goe-gemeente
der S. D. A. P.'ers wat zand in de oogen
te strooien, door de opsomming dezer
losse citaten, alleen om voor hen ten
minste nog den grooten leider Troelstra
te redden
Dit laatste toch zou men. geneigd zijn
te gaan gelooven, wanneer men de con
clusie leest, waartoe hij na de opsom
ming dezer losse citaten komt.
Deze conclusie toch luidt aldus:
„Na dit in het kort te hebb'ein
weergegeven, moet ieder voor zich
zelf maar uitmaken, of Troelstrage
lijk had of niet, toen hij beweerde
dat St. Alphonsus voor sommige ge
vallen meineed heeft verdedigd".
Tot slot stippen wij nog de volgende
punten aan:
le. Dr. v. d. Brink, de theologische
specialiteit der S. D. A. P., erkent zelf
dat het boekje, waarop Troelstra zijne
beschuldiging grondde, als zou de Ka
tholieke Kerk in sommige gevallen den
meineed als geoorloofd beschouwen, o p
meerdere punten onjuist is.
2e. Na opsomming eener reeks citaten
uit St. Alphonsus en andere Katholieke
moralisten durft hij zelf niet uitmaken
of St. Alphonsus voor sommige gevallen
meineed heeft verdedigd.
3e. De brochure van den heer L. Kla
wer: „Mr. P. J. Troefstra en de zoo
genaamde meineedsleer van den H. Al
phonsus de Liguori", waarin duidelijk
en zakelijk wordt aangetoond ,dat St.
Alphonsus de Liguori den meineed
in geen enkel geval als geoor
loofd beschouwt, laat hij onaange
vochten.
Thans is het woord aan Mr. P. J.
Troelstra.
De Politieke Toestand.
De Haagsche briefschrijver van1 ^,De
Tijd" wil, nu de arbeid der wetgevende
Kamers ten einde loopt, een enkelen
indruk van den politieken toestand ge
ven en schrijft:
Erg veel politiek doorzicht is geluk
kig niet noodig om .dien te vormen. De
uitslag der verkiezingen is zoo welspre
kend, dat zelfs de boer van het veld
niet anders kan doen, dan daaruit een
voor het ministerie-Heemskerk1 gunstige
conclusie te trekken.
Politici en publiek gaan in dit opzicht
volkomen accoord. Er is in jaren niet
zoo'n gevoel van gerustheid geweest als
thans.
Wil men1 dit, zooals men van links
graag doet, wijten aan hetgeen men ge
lieft te noemen, het conservatisme van
het ministerie Heemskerk, dan zou dit
nooit anders kunnen zijn, dan een pluim
voor dit conservatisme. Men moet echter
wel Plecht op 'de hoogte .zijn van de
politiek, om aan dit kabinet conservatis
me te wijten. In het ontwerp-bakkerswfet
in' het ontwerp-arbeidswet, in het ont-
wet wet op den arbeid van steenhou
wers enz., treft men zoo tal van nieu
wigheden aan, dat er m. i. meer reden
is voor de Kamer öm den Ijeer Talma tot
kalmte, dan Jot vooruitstrevendheid te
manen. Mij is dan ook gezegd d,oor man
nen, die het weten kunnen, da,t izelfs
zeer vooruitstrevend en zich afvragen of
men niet te ver gaat in de bakkfersw'et
door zelfs den nachtarbeid van beperk
ten duur te verbieden, in de steenhóu-
werswet door den volwassen man in de
vrije keuze van zijn beroep te belem-
iBsiai êu kaa aaa ssag«-
neeskun-dig onderzoek te onderwerpen,
enz.
Wanneer men verder ziet, wat iri de
laatste maanden de departementen heeft
verlaten, dan zal men aan het ministerie
evenmin gemis aan werkzaamheid kun
nen verwijten. Met waardeering mag
daarbij worden geconstateerd, dat het
werk van het kabinet blijkbaar af is. De
tijd tusschen de indiening en de behan
deling van een gewichtig ontwerp wlas
zelden zoo kort als voor de M. U. L. O.-
wet, de wet op de banken van leening.
We zijn blijkbaar uit de periode der pa
radepaarden, alleen opgetuigd om' het
oog te bekoren en hebben thans te doen
met mannen, die graag iets afleveren.
De Armenwet bijv. is daarvan dan ook
een voorbeeld. Het is half werk, klagen
de radikalen. Zij geven u echter dadelijk
toe, dat dit halfwerk beslist tot iets lei
den moet en dat, indien Heemskerk ge
komen was met een ontwerp als Idat
van' 'den heer Borgesius, het tot niets
had geleid. De zaken staan er dus wer
kelijk in alle opzichten goed voor.
De staking en uitsluiting te Enschede
Maandagmorgen zijn de fabrieken we
derom in werking gesteld. Kalm', zon
der eenige demonstratie of wat daarop
gelijk, hebben de uitgestotenen het werk
hei-vat. De staking blijft intusschen voort
duren.
En nu het voorstel van (den heer El-
horst bij de Fabrikan'tehvereeniging geen
genade heeft klunnen vinden, zullen Jde
bij de Fabrikanten-vereen, aangesloten
firma's dus Donderdag, Vrijdag en [Za
terdag a.s. weer voortgaan met hun ar
beiders aan een hongerkuur te onder
werpen.
Wanordelijkheden komen gelukkig niet
voor.
De heer G. Elhorst heeft de arbei
dersorganisaties medegedeeld, dat ook
zijn tweede poging tot toenadering bij
de fabrikanten-vereeniging geen resul
taten heeft gehad. Naar aanleiding hier
van vestigt hij de aandacht der organi
saties op dein' eisch der fabrikantenveree-
niiging, nl.. om eerst jde stakende ar
beiders te hooren', alvorens tot het hou
den' eener conferentie kan worden be
sloten.
Koninklijke Besluiten.
De candicLaat-consulaire ambtenaren
Jhr. G. L. de Bosch Kemper ten .C. S.
Lechner zijn benoemd tot adispirant vice-
consuls.
Bij Kon. besl. van 4 dezer is
Met ingang van 16 dezer
aan de diiigeerende officieren van ge
zondheid idr. A. Kuipers en J. H. P. Wal
raven,' onderscheidienlijk der 2die en der
3de klasse, beidien van het personeel van
den geneeskundigen dienst dier landmacht,
eerstgenoemde op zijne aanvrage, beiden
ter zake van langdurigen dienst, onder
toekenning van pensioen, eervol ontslag
uit den militairen dienst verleend;
Met ingang van 16 dezer zijn benoemd:
bij het personeel van den geneeskundigen
dienst der landmacht:
tot dirigeer end officier van gezondheid
der 2de klasse, de dirigeerende officier
van gezondheid der 2de klasse J. J. P. C.
van den Heuvel tot Beichlingen, gezegd
Bartolotti Rijnders, en J. J. van Driel;
tot dirigeerend officier van gezondheid
der 3de klasse de officieren van gezond
heid der 1ste klasse dr. C. Romeyn dr.
J. H. Snijders, dr. S. de Jong en J.
Carp'entier.
In de provincie Zuidrtjtolland zijn be
noemd tot hoogheemraad van het hoog
heemraadschap de Bernisse, L. Spoon, te
Abbenbrek; tot hoogheemraad van-het
hoogheem raadschap Delfland S. J. van
den Bergh, te 's Gravenhage; tot voor
zitter van den polder Eendragt (gemeen
ten Vianen en Lexjnond), B. Mijnlieff,
te Vianentot schijnt van den polder Oud
en Nieuwe Struyten, K. Dirkzwager, te
Hellevoetsluis; tot heemraad van den pol
der Velgersdijk, L. Peters, te Biert, ge
meente Geervliettot heemraad van den
polder Dirk Smeetslanden Meester Arend
van der Woudtensland, P. A. O ver water,
tö Barendrecht; in het bestuur van den
polder Oude-Korendijk, Oude-Nieuwland,
Oost-en Molenpolder, tot dijkgraaf L. cle
Zwaan en tot heemraad J. vap SchpUiWSn,
beiden te .Gqndsw.a&rd;
LEIDEN, 6 Juli.
Met ingang van 1 September wordt d«
commies der telegrafie le Klasse H. C.W.L,
Beerstecher overgeplaats van Leiden
naar Rotterdam.
Bij Koninklijk Besluit van 30 Juni
is, met ingaug van 1 Juli herbenoemd
lot voorzitter der plaatselijke commissie
voor de ongevallenverzekering alhier, de
heer mr. P. E. Brlët.
Bij Koninklijk Besluit is herbenoemd
tot dijkgraaf van het Hoogheemraadschap
Rijnland de heer mr. Egberts de Bries
alhier.
Onder de kransen, die Koeberg ter
gelegenheid van de opvoeringen van
„Alionora" ontving, was er een, aange
boden door de leden van de afdeeiing'
Leiden der Mij. ter bev. der Toonkunst,
als hulde voor zijn compositie en dank
bare herinnering aan de repetitiën en
uitvoeringen.
Heden en morgen hebben op het
Schuttersveld de wedstrijden in open-1
luchtspelen plaats door het personeel van
het 4e Regiment Infanterie, waaraan ook;
deelnemen de tot dat regiment behoo-|
rende militairen uit Delft en Gouda. De
uitslag van deze wedstrijden zal aangeven
welke militairen zullen uitkomen in de
groote wedstrijden van den bond voor
lichamelijke opvoeding te 's Gravenhage.
Morgen in het middaguur zullen de;
wedstrijden worden opgeluisterd door het
muziekkorps van het 4e Regiment Infan
terie onder directie van den heer W.
van Erp.
De afdeeiing Leiden van de Holl,
Maatsch. van Landbouw houdt eene ver
gadering op Vrijdag 8 Juli 1910, des na
middags S uur in hotel Rijnland, alhier.
De agenda vermeldt: 1. Mededeelin
gen'. 2. Rekening en verantwoording van'!
derf Penningmeester. 3. Cursus in paar-l
den- en veekennis. 4. (Tentoonstelling),;
Voorstel der afdeeiing aan de Algeinl
vergadering in September a.s. te Hoorn!
te houden. „'De Algemeene Vergadering!
besluit, de Algemeene Vergadering in'
1911 te Leiden te houden".
BOSKOOP. Aan den hulptelefonist H. A.j
Turkenburg is te rekenen vanaf f Juli'
1.1. eervol ontslag verleend.
GOUDA. B. en W. zijn tot de conclu
sie gekomen, dat een volledige keurings
dienst van voedings- en genotmiddelen,
onder leiding van een daarmede uitslui-j
tend te belasten scheikundige, niet ge-;
wenscht is. B. en W. meenen dat zulk!
een volledige keuringsdienst te kostbaar!
zou zijn, en ook, dat de daarmede te
belasten scheikundige geen voldoende1
werkkring zou hebben, met het oog op
de grootte der gemeente.
Abonnement of aansluiting bij een elders
gevestigd scheikundig bureau achten B.
en W. mede té kostbaar.
Zij erkennen echter, dat uitbreiding;
van de keuring van levensmiddelen hoogst
gewenscht is, en zij stellen daarom voor,
tegen een honorarium van f 1500 per jaar,
aan den heer Grendel op te dragen het;
maken van 520 analyses van melk en
karnemelk, minstens 104 analyses van'
voedingsvetten (boter, reuzel, enz.) en!
minstens 50 onderzoeken van brood.
B. en W. hebben daartoe den raad de
noodige voorstellen gedaan.
HAARLEMMERMEER. Nabij Hoofddorp
ontspoorde Maandagmiddag een locomo
tief van de in aanleg zijnde spoorweg-
lijnen. Door de groote snelheid waarmede
werd gereden, kantelde de machine en
viel onderstboven.
De machinist had nog de tegenwoor
digheid van geest de stoom af te sluiten,
waardoor grootere onheilen werden voor
komen. Hij zelf bekwam eenige brand
wonden, die evenwel van geen ernstlgen
aard zijn, terwijl de twee andere perso
nen, die zich op de machine bevonden,
in het geheel geen letsel bekwamen, het
geen wel een wonder is te noemen.
De materieele schade zal aanzienlijk
zijn, doch een juist overzicht is er nog
niet van te krijgen, daar de machine nog
niet overeind is.
HAZERSWOUDE. Eergisteren is weder
om een koe van den veehandelaar P. S.
die aan miltvuur gestorven was, op hei
terrein achter de openbare school ver
brand.
