BUITENLAND.
BINNENLAND.
Uit Stad en Omgeving.
Ie Jaargang.
No. 133.
Bureau OUDE SINGEL. 54, LEIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
I DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAQ, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
I DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
f 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels 0.75, elke regel meer 15 cent:
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels f 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geenhandels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden-
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
V Verkeerd standpunt.
De heer Wijnkoop van die S. D. P.
heeft gisteravond te Leiden een rede ge
houden over de bekende circulaire, de
'ukase, zooals hij ze noemde, van B. en
ijV. van Rotterdam.
Wat, zei de heer Wijnkoop, moeten de
onderwijzers de kinderen liefde inpren
ten voor het Oranjehuis! Ik zal u eens
toonen, wat voor menschen de Oranjes
waren.
En dan nam de heer Wijnkoop, Inaarhij
zeide, nog den besten als voorbeeld,
•li.l. Koning Willem) I en ging staan betoo-
gen, dat deze zoo ongeveer een bedrie
ger en een dief was.
1 Het is de bekende taktiek der sociaal-
demokratie: fouten en tekortkomingen der
'Oranjes worden uitgebuit om het volk op
J te ruien tegen het Koningschap en voor
de Republiek.
Maar de zaak staat anders: wij erken-
ïien gaarne, dat er door de Oranjes fouten
begaan zijn, maar daarom vallen wij het
Koningschap niet af.
Bij het opvoeden der kinderen in na-
tionalen geest gaat het niet in de eerste
plaats om de gebreken der Oranjes dan
1 wel om den eerbied voor de nationale
instelling der monarchie en het Koning
schap.
V EEN BIJZONDER MIDDEL.
In zijn rede van gisteravond beweerde
de heer Wijnkoop nog, dat de „bijzondere
school een bijzonder middel heeft om de
arbeidersklasse dom te houden; dat mid
del is de godsdienst."
De godsdienst houdt de arbeiders dom.
De sociaal-democratie is tegen dat
5,dom houden", voor de ontwikkeling.
Wat is dan da voor de hand liggende
conclusie?
Deze:
De sociaal-demokratie is tegen den
godsdienst.
Engeland.
In antwoord op een desbetreffende
vraag verklaarde minister Llotyd George,
idat het verlies aan inkomsten in het.loo-
pende jaar tengevolge van de verwerping
der begiooting geschat wordt op onge
veer 28,500,000 p. st. Het is «chter onmo
gelijk op het oogenblik reeds te zeggen,
hoeveel daarvan later nog zal inkomen.
Frankrijk.
Weder geeft, zoo lezen we, een bekeind
Fransch parlementslid, in arren moede,
uit spijt, dat het hem met den besten wil
ter wereld niet mogelijk is als Kamerlid
iets ten bate van zijn vaderland tot stand'
te brengen, zijn zetel op. Eerst zijn La-
sies en Gauthier die Clugny heengegaan,
thans verdwijnt ook Labori uit het par
lementaire leven.
In een schrijven aan dien „Matin" deelt
hij mede, welke redenen hem tot dit be
sluit hebben geleid. De parlementaire ar
beid, zoo verklaart hij, geschiedt zonder
regel, zonder orde, dikwijls zelfs zonder
oprechtheid. Parlementaire controle is on
mogelijk.
De afgevaardigden zijn ondergeschikt
laan de ministers, die zij voortdurend noo-
dig hebben om aan hunne kiezers rechtte
.verzekeren, dat b ij onze politieke
zeden een gunst is geworden.
Als middel om verbetering te brengen
in dien toestand acht hij in de eerste
plaats verandering van het kiesrecht noo-
„Het is hoog tijd'', zoo besluit hij, „dat
het land tot bezinning komt en gaat han
delen. Anders zal Frankrijk zijn als een
Schip zonder kompas, dat ten speelbal
is aan de golven."
Koninklijke Besluiten.
Ter zake van zijne verrichtingen als
jcommandant eener sectie 'stielvuurge-
scliut, bij gelegenheid van de actie op
Celebes: tegen Kantoe in Maart 1906, en
tegen Boentoe-Batoe in Mei 19.06, is
benoemd tot ridder 4de klasse der Mili
taire Willemsorde de luitenant der zee
2de klasse F. G. baron van Aerssen
Beijeren van Voshol, onder buitenwerk-
kingstelling van het bepaalde in het Kon.
besl. van 28 Maart 1907 no. 98, voor
zooveel betreft de eervolle vermelding
van genoemden officier, ter zake van
bovenomschreven krijgsverrichtingen.
Met ingang van 15 dezer, is aan
de kolonels jhr. L. A. P. Six en jhr.
C. J. Greven, respectievelijk commandant
van het 3de en van het 2de regiment
veldartillerie, zoomede aan den luitenant
kolonel jhr. J. H. van Asch van Wijck,
van het 1ste regiment vesting-artillerie,
allen ter zake van lichaamsgebreken en
alzoo krachtens artt. 39, punt 2b en 40
der wet van 9 Ju,ni 1902 (Stsbk no(.
89) en
met ingang van 1 April aan den offi
cier van gezondheid 1ste klasse A. P.
G. F. Giese, van het personeel van den
geneeskundigen dienst der landmacht,
op zijne aanvrage, onder verplichting,
nog gedurende eenige jaren, op den voet
van het bepaalde bij de wet voor het
reserve-personeel der Landmacht 1905,
ter beschikking te blijven en alzoo krach
tens de artt. 39, punt 2e en *40 derzelfde
wet, onder toekenning van pensioen, eer
vol ontslag uit den militairen denst ver
leend.
Met ingang van 15 dezer, zijn be
noemd bij den grooten staf:
tot luitenant-kolonel, de adjudant van
H. M. de Koningin, de majoor J. W.
P. van Hoogstraten, van dien staf, ge
detacheerd bij het 2de regiment veld
artillerie
bij het wapen 'der artillerie, bij den
staf van het wapen
tot luitenant-kolonel, de majoor D. H.
Peletier, van dien staf, voorzitter der
commissie van proefneming
bij het 2de regiment veld-artillerie
tot kolonel, commandant van het korps,
de luitenant-kolonel N. Bosboom, com
mandant van het korps rijdende artil
lerie
tot majoor, de kapitein P. L. Bergan-
sius, van het korps, en
tot kapitein, de eerste-luitenant P. D.
van Essen, van-het korps;
bij het 3de regiment veld-artillerie
tot commandant van het korps, de
luitenasnt-kolonel W. J. H .de Veer, van
het 2de regiment veld-artillerie
bij het korps rijdende artillerie:
tot commandant van liet korps' de ma
joor C. J. Pické, van het 4de regiment
vesting-artillerie
tot luitenant-kólonel, de majoor iWi
Vosmaer, van het korps
tot majoor, de kapitein M. C. van
dier Hoog, van het 2e regiment veld
artillerie
bij het 2de regiment vesting-artillerie
tot majoor, de kapitein, C. Bosch, van
het 4de regiment vesting-artillerie
bij het 3de regiment vesting-artileerie
tot kapitein, de eerste-luitenant C. A.
Prins, van het 1ste regiment veld-artille
rie, gedetacheerd bij de Hoogere Krijgs
school
bij het 4de regiment vesting-artillerie
tot kapitein, de eerste-luitenants A.
K. L. Verschoor en B. D. Bleclcmann,
beiden van het 4de regiment veld-artil
lerie.
Met ingang van 1 Juni, is aan den
hoofdcommies der telegraphie J. M. van
Aken, op zijn verzoek, als zoodanig eer
vol ontslag verleend.
Is benoemd tot kantonrechter te
Maastricht, mr. E. J. H. Jaspar, thans
kantonrechter-plaatsvervanger, advocaat
en procureur aldaar, onder gelijktijdige
toekenning van eervol ontslag uit zijn;e
betrekking van kantonrechter-plaatsver-
vanger te Maastricht.
Zijn benoemd: met ingang van "30
dezer tot burgemeester der gemeente
Duiven, Z. Th. F. J. baron van Dorth
tot Medlermet ingang van 15 dezer,
tot burgemeester der gemeente Bever
wijk, jhr. J. C. Wi. Strick van Linscho-
ten met Ingang van 23 dezer fjot burge
meester der gemeente Zwaag, J. E. O. C.
Dibbits, secretaris dier gemeentemet
ingang van 30 dezer, tot burgemeester
der gemeente Grootebroek, S. Prins; met
ingang van 24 dezer, tot burgemeester
der gemeente Vries, H. A. Aalfs, secre
taris dier gemeente.
Aajn J. C. A. Wieertsf is op zijn
verzoek, met ingang van 1 Mei, eervol
ontslag verleend als bu,rge.meester der
gemeente. Velden.
LEIDEN. 9 Maart.
R.-K. Studentenvereniging
„St.-Augustinus".
Maandag j.l. hield de R.K. Stud. Ver. St.
Augustinus een huishoudelijke vergade
ring, waarin als spreker optrad de Zeer-
eerw. Hooggel. Heer Prof. P. Groenen,
die een lezing hield over „De Godsdienst
van Israël en het Evolutionisme". Hier
aan wordt het volgende ontleetd:
Het ifleit, dat van alle volkeren der
oudheid alleen het Israëlietische volk
monotheïstisch geweest is, vraagt ver
klaring. Een verklaring, door ons Ka
tholieken aanvaard, geven de H. Boeken.
Het is het werk van den eenigen God,
die zich zelf aan Abraham geopenbaard
heeft, die de nakomelingen van Abraham
gemaakt heeft tot Zijn volk, hetwelk hij
afzonderde van de overige volkeren, op
dat het Hem zou toebehooren.
Zij echter, die al het bovennatuurlijke
der menschheid ontkennen, hebben naar
een natuurlijke verklaring van dat feit
gezocht en onder meerdere andere de
ze oplossing gegeven (b.v. Stade in zijn
Geschichte des Volkes Israël): het mo
notheïsme van Israël is het product van
een trapsgewijze voortgaande ontwikke-
ling.
Ten gevolge van natuurlijke ontwik
kel ingsvoorwaard en is er een evolutie
geweest ook op zuiver Godsdienstig ge
bied. Van de meest laagstaande gods
dienstvormen heeft de menschheid einde
lijk dien hoogs ten trap bereikt, 't ethisch
monotheisme, een godsdienstvorm, wel
ke den dienst insluit van éénen God,
buiten en boven de natuur staande, en
die tevens de richter en rechter is van
's menschen vrije en zedelijke handelin
gen. Langs verschillende trappen echter
is dit eindpunt ten slotte bereikt. Met
animisme, totemisme of feticlsme begon
nen is die ontwikkeling langs polytheis-
me, monolatrisme gekomen eerst tot een
metaphysisch, daarna tot een ethisch mo
notheïsme. Alle volkeren der aarde heb-
den deze evolutie op godsdienstig ge
bied doorgemaakt, dus ook de Hebreën,
alhoewel Stade van deze getuigt dat het
bij hen veel vlugger is gegaan dan bij
de andere volkeren, zoo zijn zij toch pas
na de Bab. gevangenschap monotheïsten
in den strengen zin des woords geweest.
Dit godsdienstig evolutionsme ln het
algemeen nu is op de eerste plaats een
hypothese zonder genoegzame grond.
Wel beroept men zich op de zooge
naamde natuurvolkeren en de laagstaan
de Godsdienstvormen, welke bij hen wor
den gevonden. Maar dan eerst kan dit
als bewijs dienen voor het evolutionisme,
wanneer bewezen is dat die godsdienst
vormen, welke bij hen gevonden worden,
ook de primitieve godsdienstvormen zijn.
Hoe langer hoe meer wint de meening
veld, dat noch het animisme noch het
totemistne zelfstandige godsdienstvor
men zijn. (Mgr. A. Le Roy, La religion
des primitifs.)
Vervolgens wordt dit evolutionisme
weersproken door een aantal feiten uit
de godsdienstgeschiedenis. Bij de Romei
nen b.v., de Egyptenaren, de Babyloniers
(codex Hammurabi) blijkt, dat de ont
wikkeling niet in één lijn van onder naar
boven, van het minder naar het meer
volmaakte zich voortbeweegt.
Wat dit evolutionisme op Israel's
godsdienst toegepast betreft, zoo moet
wel worden toegegeven, dat een gedeel
te van Israel's volk zich aan vereering
van dieren enz. en aan afgodendienst
heeft schuldig gemaakt. Duidelijk blijkt
echter, dat dit niet was de wettige toe
stand, maar misbruik, anders toch had
den de heilige schrijvers de verhouding
tusschen Jahwe en het volk! Israel niet
kunnen voorstellen onder het beeld, van
een huwelijk, 'dan hadden zij het meedoen
van Israël aan afgodendienst niet kun
nen noemen een zich schuldig maken aan
echtbreuk (Ezechiel XVI.)
Nu stelt men het wel voor, dat eerst
door de profeten het ethisch monotheis
me is ingevoerd, hetwelk zijn nederslag
dan gevonden heeft in de iWiet, maar
nooit wordt door de profeten dan mono
theïsme als een nieuwe leer gepredikt,
maar juist als de leer en het geloof
der vaderen, die de tastbare ervaring
van dien ethischen God hadden opge
daan.
Sa sm Israel's gud^Ji^jst
had zich ontwikkeld van een lagen na
tuurdienst tot een ethisch monotheisme,
hoe komt het dan dat van alle volken
alleen de Hebreën die géheele ontwik-
kelingstrap zijn opgeklommen? Men
schrijft het toe aan de geheel bijzondere
ontwikkelingsvoorwaarden juist voor de
Israëlieten aanwezig, en waardoor deze
dan bijzonder geneigd zouden geweest
zijn tot monotheisme. Niets van een der
gelijke geneigdheid van Israel, juist het
tegendeel, is te vinden in Israel's ge
schiedenis, en het is toch al te groote
dwaasheid de verklaring er van te willen
zoeken óf met Renan in „le désert est
monotheiste" of met Hecker in de zwak
heid en vredelievendheid van Israel's
volk.
Wie dan ook onbevooroordeeld nagaat
de eigenaardige godsdienstige ontwik
keling van het Israëlitisch volk, zal gaar
ne de waarheid inzien van deze woorden
van Isaias: „de wijngaard van den Heer
der heerscharen is hét huis van Israël,
en de manschap van Juda is zijn wel
behaaglijk plantsoen."
Na deze lezing, die door eenigé vra
gen aan spreker werd gevolgd, dankte
de Praeses Prof. Groenen voor zijne in
teressante lezing.
Door tusschentijdsche verkiezing werd
het Bestuur der vereeniging samenge
steld als volgt: Th. Holthaus, Praeses,
L. van dier Eerden, vice-praeses, J. Th.
Nicolaï, ab-actis I, S. Scheerder, ab-actis
II, P. Vos, questor.
In zijn gister gehouden rede over de
circulaire van B. en W. van Rotterdam
ging de heer Wijnkoop o.a. de hou
ding na van vrijzinnigen en S. D. A.
P.'ërs ten opzichte van het openbaar on
derwijs.
De vrijzinnigen, beweerde hij, loopen
allengs over naar de bijzondere school.
En van de S .D. A. P., zei spr.,.
dat deze partij sinds 1902 had opgehou
den strijdster te zijn voor de Openbare
school, en dat zij aan het openbaar on
derwijs een misdaad heeft gepleegd.
Troelstra en Spiekman kregen
er danig van langs.
Spiekman omdat hij in den Rotter-
damschen Raad gezegd had, dat ook de
Openbare onderwijzers op de groote da
den Van Oranje willen wijzen. En Troel
stra, omdat hij gezegd had, dat hij de
liberalen nog wel op twee punten ver
trouwde, n.l. in zake kiesrecht en de
openbare school, terwijl nu dezelfde
Troelstra te Rotterdam de liberalen om
hun houding ten opzichte der Openbare
school moest bestrijden.
Van Oud-minister Borgesius die
zich reeds mag verheugen in het bezit
van enkele liefelijke epitheta, getuigde
dhr. Wijnkoop, dat Borgesius een mees
ter is in hot verraad aan alle schoone
woorden, die hij ooit gesproken heeft.
Met Staatscourant no. 56 zijn verzon
den de statuten van de naaml. vennoot
schap Fabriek voor verwerking van graan-,
rijst- en stijfselprodiucten der firma Ge
broeders Blans. Doel: liet verwerken van
graan en van de afvalproducten van graan,
rijst en stijselfabrieken. Duur: 31 De
cember 1939. Kapitaal: f600.000, ver
deeld in 600 aandeelen van f 1000, alle ge
plaatst en volgestort. Inbreng op 41 aan
deelen: een fabrieksgebouw met loods,
kantoor, huizen, tuin, erven, verdere aan-
hoorigheden en getimmerten, benevens de
in bovengemelde gebouwen aanwezige
machinerieën, werktuigen, gereedschan-
pen en verder roerende zaken, welke u-
roerend zijn door bestemming, alles ge
legen te Leiden, tusschen den Hoogen
Rijndijk en het Utrechtsche jaagpad aan
den Rijn.
De vennootschap wordt bestuurd door
ten .hoogste drie directeuren. Voor d
eerste maal zijn tot directeuren benoemd
de heeren H. Blans Kz., N. J. en Th.
M. Blans, kooplieden te Zaandam.
Op 5, 6 en 7 April zal indie ontvang
en bestuurskamers van de stadsgehoorzaal
alhier een tentoonstelling van historische
drachten en reformkleeding worden ge
houden in verband met de vakschool voor
kleermaaksters. Op den openingsmiddag
zal mevrouw Posthumus Meyes, uit Am
sterdam een causerie houden. De voorbe
reiding berust in handen van mej. Betsy
Vos, correspondente van de Vereeniging
voor verbetering van vrouwenkleeding, en
mevr, Wïjnaendts-Francken.
=r-. Bij het internat, kegelconcours in
Café Niemau te Amsterdam gehouden,
behaalden, de navolgende siadgeuQöt,cn de
voor hunne namen vermelde prijzen
Personeele wedstrijd, le prijs E. tL
Gerritsen, 44 p.; 6e pr. S. v. Maaten,
42 p.; 10e prijs Schamper, 41 p.
Vrije baanwedstrijd. 19è prijs Joh. J<
Bulters, 44 p.
De Majoor J. Burger van het Regi
ment Grenadiers en Jagers te 's Graven-
hage hield heden voor de officieren van
het garnizoen alhier een voordracht over
de legermanoeures in Frankrijk, welke
door dien Hoofdofficier in 1909 werden
bijgewoond.
Gisteren is op de repetitiekamer der
stafmuziek van het 4e Regiment-Infanterie
alhier de bronzen medaille voor 12 jarigen
dienst uitgereikt aan den muzikant P. A.
Smeele van dat korps, onder eene harte
lijke toespraak van den le Luitenant der
muziek de heer J. van Stuijvesant Meijer.
In de opDinsdag 8 Maart j.l. gehouden
ledenvergadering der LeidscheTuinersPa-
troonsvereen., werd in beginsel besloten
tot oprichting eener Raiffeisenbank voor
Leiden en omstreken. Een voorloopig
bestuur werd samengesteld hetwelk de
verdere regeling dezer zaak op zich zal
nemen.
AARLANDERVEEN. Om zonder eenig
geldelijk offer goed te doen, daartoe is
men tegenwoordig in de gelegenheid.
Sinds een paar maanden toch kan men
in de R.K. Par. School oud tin, koper,
lood, zink of caoutchouc afgeven, waar
van de opbrengst dient ter ondersteuning
van de R.K. Kinder-vacantiekolonie te
Egmond aan Zee. Thans is ook onze
gemeente aangesloten bij de afdeeling
Alfen en Omstreken van het Liefdewerk
Oud Papier".
Ieder beware dus het oud papier, al
is het nog zoo gescheurd. Wordt zijn
voorraad te groot, dan kan hij dien kwijt
aan den vertegenwoordiger van het Lief
dewerk: F. Albers.
GOUDA. Toen, eenigen tijd geleden,
een gedeelte der commissie voor de Stede
lijke Muziekschool te Gouda periodiek af
treden moest, werd één der aftredenden
door den raad niet herkozen. Om deze
reden, of om andere, dat is tot nog toe
niet publiek geworden, bedankte de com
missie in haar geheel. De raad benoemde
daarop een geheel nieuwe commissie, zon
der dat ook maar met een enkel woord
door een der raadsleden over de oor
zaak van het heengaan der oude com
missie werd gerept.
Thans heeft laatstgenoemde commissie
het volgend adres aan den raad verzon
den, waarin zij mededeelt dat het haar
feitelijk onmogelijk is gemaakt om het be
heer en het archief van die school, niette
genstaande zij zich diligent verklaard heeft
tot aan het optreden van de nieuwe com
missie, aan die nieuwe commissie over
te geven; en wel doordat zij daarin ver
hinderd werd door het optreden van den
concierge-bode, die op buitengewoon on
beschofte wijze den secretaris der voor
malige commissie den toegang tot het ge
bouw heeft verboden, handelende vol
gens zijne herhaalde verklaring op last
van den burgemeester; o.a. zeggende dat
hij niet meer zou toestaan dat ooit iemand
der commissie meer een voet in het ge
bouw zou zetten.
In een der e. v. vergaderingen zal dit
adres wel in behandeling komen, en nu
bestaat er kans, dat meer licht in deze
kwestie zal worden ontstoken.
HAZERSWOUDE. Op de veiling der
V. P. N. waren gisterenavond aangevoerd
ruim 1400 eieren; besteed werd f3.20
tot f4.30 de 100 stuks.
15 Januari j.l. bedroeg het aan
tal schoolgaande kinderen in deze ge
meente 760 verdeeld als volgt, R. K'.
School dorp 102, R. K. School Groe
nendijk 76, R. K. School Zwaantje 135,
Openbare School dorp 89, Openbare
School Rijndijk 30, christelijke School
dorp 173, Christelijke School Rijndijk1
155.
HAARLEMMERMEl.I;. De dames J.;
van Drie! en W. S. de Jong te Hoofd
dorp en A. Valkenburg te Nieuw-Veiu
nep, slaagden te 's-Oravenhage voor het
examen nuttige handwerken.
KATWIJK AAN DEN RIJN. De R.
K. Kiesvereeniging „Plicht en Eensge*
zindheid" houd Donderdag 10 Maart 'af
avond ten 7.30 uur een algemeene ver
gadering in Café Vreeburg. De agenda
vermeldIngekomen stukken en voor*
stellen. Verkiezing bestuurslede^,
