BUITENLAND.
BINNENLAND.
Ie Jaargang.
No. 70.
S)e Ecicbche Soivtomt
Bureau OUDE SINGEL, 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt voor Leiden 9 cent per week, ƒ1.10 per
kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, f 1.30 per kwartaal.
Franco per post t 1.50 per kwartaal. Afzonderlijke nummers 21/, cent.
Dinsdag
31
December
1909.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent;
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiën: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden-
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
België.
's Konings dood.
„Het Staatsblad" bevat de volgende
proclamatie, door alle ministers onder-
iteekend
De Belgische natie komt haren ko-
ping te verliezen!
Zoon van een doorluchtigen vorst^
Waarvan het aandenken voortdurend als
(een vereerd symbool van 't grondwet-
tel ijk koningschap zal blijven, bezwijkt
Leopold II, na eene fegeering van 44
jaar, in volle werkzaamheid, terwijl hij
tot zijn laatste uur het beste van ?ijn
leven en van zijne krachten gewijd
heeft aan de grootheid en den voorspoed
Van het vaderland.
Op 17 December 1865 sprak de ko-
|ning voor de vereenigde Kamers, deze
merkwaardige woorden uit, welke sinds
Idien herhaaldelijk met voldoening her
innerd werden:
„Indien ik aan Begië geen schitte
rende regeering beloof, gelijk deze
welke zijne onafhankelijkheid heeft ge
grondvest, noch een grooten koning ge
lijk hij dien wij beweenen, ik beloof
ten minste een Belgischen koning te
wezen met hart en ziel, wiens gkn-:
sche leven den lande toebehoort.
Wij weten met welke machtige wils
kracht deze heilige belofte gehouden en
Overtroffen werd.
Het vestigen van den Afrikaanschein
Staat, welke welke heden de Belgische
kolonie van de Congo uitmaakt, en welke
het persoonlijk werk des konings was,
is 'n feit, eenig in de jaarboeken der ge
schiedenis. Het! nageslacht zal (.zeggen,
dat het een groote regeering en een groo
te koning was.
Het in rouw gedompeld vaderland
moet waardig hem vereeren, die bij zijn
verdwijnen zulk werk achterlaat.
Het stelt al zijne hoop in de trouwe
en -reeds zoo dikwijls bekomen medewer
king van den prins, die geroepen is om
voortaan de lotsbestemming van 'België
in handen te nemen.
Hij zal zich weten te richten naar de
uitstekende voorbeelden van hen, die, met
behulp der voorzienigheid, de weldoe
ners waren van het Belgische volle."
De bijlzettinig van den Koning zal
[Woensdag a.s., terstond na de lijkdien
sten in de Michiels en Goedelenkerk,
plaats hebben in de kerk te Laekeni
Over de overbrenging van de over
blijfselen van den Koning naar Brus
sel, waai-van wij reeds melding maakten
worden nog' de volgende bijzonderheden
medegedeeld. Alles ging onvoorbereid
[en overhaast. De hofkoeriers gekleed
in lange gele mantels met hoeden met
afhangend zwart crêpe, stonden in de
halle van het Brusselsche paleis. Toen
ïia een tocht van 2 uren de .lijkstoet
tegen 10 uur 's avonds het paleis had
bereikt, werd de deur van het paleis
'geopend. Van de lijkkoets werd de kist
op een zeer eenvoudige zwarte hou-[
(ten baar gelegd, welke door acht on
derofficieren werd gedragen. De kist
Was van mahoniehout met zilveren hand-
vatsels verder zonder eenige versiering.
(Terwijl de kist door een smalle
ideur moest geschoven, welke leidde
maar het trappenhuis van het paleis,
(Wachten in de groote zaal de generaals,
gezanten en hoogwaardigheidsbeklee-
Iders, die de eersten waren, die voor den
jdoode defileerden. Zooals reeds werd
medegedeeld mocht de Brusselsche be
volking gisteren en heden in het paleis
Voor de kist defileeren.
Volgens dr. Depage is de Koning aan
jeen hartziekte overleden.
Barones Vaughan heeft Laeken ver
laten, om haar intrek te nemen in het
hotel Britannique, vlak' bij het Konink
lijk Paleis te Brussel. Nu heet het, dat
[haar eigenlijke naam Blanche de Ia
Croix is, dat ze ook wettelijk met Leo
pold II zou zijn getrouwd, en in de
kerkelijke registers staat opgeschreven
[als mevrouw Leopold Cobourgh. Geluk
kig, dat de Salische wet in België niet
van kracht is.
De zusters van barones Vaughan heb
ben het niet zoover gebracht als dezei.
[Een, Maria Delacroix, is er groente- en
,frqit-v&rko.opster op een Pprijsche iparjri.
Een Parijsch kranteman heeft met haar
gepraat. Omgang met haar zuster, de
barones, de jongste van dertien kinde
ren, had Maria niet meer. Ze bevestigi-
de dat de barones te Boekarest gebo
ren is, waar hun vader opzichter in een
fabriek was.
Naar uit Brussel aan de Frankforter
Ztg. gemeld wordt, waren de beide
zoontjes van barones Vaughan de lie
velingen van den ouden Koning. De
beide knaapjes moeten sprekend op Leo
pold gelijken het oudste stottert eenigs-
zins bij het spreken en het tweede, dat
een bijzonder mooi kind moet zijn, heeft
een misvormde hand. Barones Vaughan
heeft volgens de berichtgever van de
Frankforter Ztg., zelf den Koning na
zijn dood afgelegd en hem de generaals
uniform aangetrokken, daarbij de hulp
der verpleegsters afwijzende.
Be Brusselsche correspondent der „N.
R. Crt." schrijft:
De Koning wilde 's morgens heel
vroeg, om zeven uur, begraven worden
men zal hem in volle staatsie op het
middaguur ter aarde brengen. De Ko
ning liet als laatsten wil kennen dat
alleen baron Goffinet zijne papieren in
handen krijgen zou: baron Goffinet
krijgt verbod, de papieren aan te raken.
Prinses Louise zou, naar koninklijken
wil, de grens niet overschrijdenko
ning Albrecht schenkt haar ai hare rech
ten en laat ze door een éeregeleide aan
de grens afhalen. Leopold II laat aan
zijne dochters niets over dan het erf
deel, de arme vijftien millioen, van zijne
oudersde prinsessen, en meer bepaald
Louise, laten zegels leggen op de Fran-
sche kasteelen door haar vader en me
vrouw Vaughan bewoond, schatten "het
vaderlijk fortuin op 114 millioen, alle
giften afgerekend, en eischen dat die
millioenen terug worden gevonden.
En de man, die al zijn grootheid, al
zijn werkelijke macht, al zijn konink
lijke majesteit voor zooverre ze op iets
anders berustte dan op woorden, aan
zijn w i 1 verschuldigd was, die man
is nauwelijks gekist, die man berust nog
boven aarde, of wat hem het zekerste
wapen en de innigste voldoening was
zijn wil, wordt met voeten getreden',
in al wat hij voor verkeerde of slechte
gevolgen "kon hebben. Wel niet zonder
eerbied, maar metLeopoldiaansche
krachtdadigheid, beschouwt de konink
lijke familie het als valsche piëteit, nog
heel veel waarde te hechten aan een al
te willekeurig en wel wat belachelijk
testament. Eens voor goed wordt de
wil van Leopold II over het hoofd ge
zien. En dat is voor ons het beste bei-
wijs dat hij wel degelijk, dat hij voor
goed dood is.
Qte „Patriote" merkt naar aanleiding
van het testament nog op, dat koning
Leopold I aan zijne kinderen 40 mil
lioen naliet, die op zijn yerlangen in
ongelijke deelen weiden verdeeld. Leo
pold. II die als opvolger op den troon
uit financieel oogpunt in een bevoor
rechte positie was, kreeg 10 millioen
francs en later 5 millioen van den kant
van zijn moeder.
De 10 millioen van zijn vader belegde
hij bijna geheel in aandeden van de
Suez-kanaal-Mij., hetgeen een gelukkige
inlegging bleek, daar zij binnen enkele
jaren tot 17 millioen vermeerderd wa
ren. Dat was de grondslag van 's ko-
nimgs groot fortuin. Wat die 15 mil
lioen betreft, door den koning aan zijne
kinderen nagelaten en buiten welke hij
zegt niets te bezitten, dat is slechts zijn
feitelijk particulier bezit. Want men weet
dat hij zijn overige bezittingen ver
kocht heeft en overgedragen aan «en
soort vennootschap.
In werkelijkheid werden zijn bezittin
gen in het laatste jaar op meer dan!
100 millioen francs geschat. Alleen het
kroondomein van den Congostaat moet
hem indertijd ongeveer 130 millioen!
francs hebben opgeleverd.
De Belgische bisschoppen hebben een
biief uitgevaardigd, waarin zij eenige
voorschriften voor het kerkelijk rouwbe
toon over het overlijden van Leopold II
geven. In den aanhef van hun brief zeggen
zij:
„Koning Leopold II is niet meer.
- „God verleene aan zijn ziel de eeuwige
rust
v.Met het oog op 's lands belangen die
hij, gedurende een roemvolle regeering
van vier en veertig jaren, met immer
waakzame zorg heelt gehandhaafd en met
dapperep jever heeft; bevorderd met liej
oog op de gerechtigheid die hij geëerbie
digd en beschermd heeft, en op den vrede
welke hij door zijn machtigen invloed aan
zijn land heeft verzekerd; met het oog op
het katholiek geloof in hetwelk zijn heilige
moeder hem heeft opgevoed, dat hij ge
oefend, en aan hetwelk hij, op zijn laatste
uur, nog een schitterende hulde heeft ge
bracht; met het oog op de christene be
schaving waarvan zijne grootsche onder
neming de uitbreiding in de Belgische
kolonie heeft begunstigd en zal blijven be
gunstigen zijn wij de tolk der geestelijken
en der geloovigen om openlijk de gevoe
lens uit te drukken welke in onze harten
opwellen.
„Aan God bieden wij de hulde onzer
innige dankbaarheid; en wij loven zijne
Voorzienigheid voor de uitstekende wel
daden welke ons verleend werden, gedu
rende de regeering, thans met den dood
gesloten.
„Aan de koninklijke familie betuigen
wij eerbiedig ons diep rouwbeklag, met de
belofte te zullen bidden voor den door
luchtigen overledene en voor de toekomst
van het Belgisch vaderland, waarvan het
weizijn zoo nauw met ons roemrijk stam
huis verbonden is.
„Aan onze geestelijkheid en aan onze
geloovigen vragen wij vurige gebeden
voor de zielerust van den afgestorven
vorst.
„Heer, wij bidden U, breek al de ban
den van de ziel uws dienaars, opdat hij
bij zijn ontwaken in de glorie der verrijze
nis, met uwe heiligen en uitverkorenen
vereenigd, in vrede het eeuwige leven mo
ge genieten. Wij vragen het U door Chris
tus onzen Heer, Amen."
Prinses Louise is te Schaerbeek gear
riveerd. Ze was vergezeld van een hof
dame. De prinses heeft zich naar het pa
viljoen van de Belvedère te Laeken bege
ven. Aan het station werd zij door de daar
aanwezige personen eerbiedig gegroet.
De prinses, die in verscheidene jaren
niet in België is geweest, was zeer bewo
gen.
Barones Vaughan is naar Parijs ver
trokken. Haar vertrek had onopgemerkt
plaats aan het Zuiderstation. Zij droeg
zwaren rouw.
De terugkeer van prinses Louise schijnt
er op te moeten wijzen, dat prins Albert
ter gelegenheid van zijn troonsbestijging
wil trachten, een verzoening tusschen de
leden der koninklijke familie tot stand te
brengen. Het is echter de vraag, of de
prinses de voorwaarden zal aannemen,
verbonden aan haar terugkeer in den
schoot der koninklijke familie.
De prinses is zeer verouderd.
Haar gelaatstuidrukking wijst op ver
moeidheid r.aar geest en naar lichaam. Met
haar financieele positie is het zeer slecht
gesteld.
Frankrijk.
Te Reims heeft de vereeniging van
katholieke huisvaders besloten aan de
onderwijzers van het Marne-departement
't verzoek ie richten om te zamen de
schoolboeken, die door het episcopaat
verboden zijn, te onderzoeken, om daarna
in 't belang der neutraliteit van de schrij
vers dezer boeken te eischen, dat zij er
de noodige veranderingen in aanbrengen.
Engeland.
De Hertogin van Braganza.
Reeds voor eenige dagen maakten we
'melding van den dood dezer hertogin,
•die als kloosterlinge op het eiland Wight
stierf.
Aan de ij,Msb." ontleen en wq nog de
voLgende bijzonderheden:
Bdtter lijden brengt .het eindigende jaar
over het edele huis Braganza over een
lid der Oostenrijksche familie.
Van het sterfbed van den door alle
standen evenzeer beminden hertog Karei
Theodoor v. Beieren moest hare K. H.
aartshertogin Maria Theresia naar 't sterf
bed harer moeder snellen die inmiddelsi n
het klooster ider Benedictinessen op het
eiland Wight js overleden.
Welk teen schoon en rijk leven dioor
dit sterfgeval geëindigd is, weten slechts
weinigen, maar zij die hei geluk hebben
'het werkelijk te kennen,- zullen in die-
Sen rou,w -en in innige gebeden haar ge
enken, die God tot zich geroepen heeft
Geen moeder (is wel ooit inniger be-
imjind geworden,- als zij, die thans als
een eenvoudige kloosterzuster gestorven
is; nooit heeft wel een moeder inniger
en teedierder zorg gehad voor hare tal
rijke jupd^rgn, ,ajg Jver^oging A,djeih^id yaij
Braganza, gemalin van Dom Miguel van
Portugal, zuster van den edelen vorst
Karl zu Löwenstein.
Ein leven van opoffering en toewijding
is daar in het stille klooster op het eiland
Wight geëindigd, een leven van christe
lijke volmaaktheid in innigste harmonie
'met God, haren Heer.
Den 24sten September 1851 reikte de
20-jarige prinses zu Löwenstein Wertheim
Rosenberg in het vreedzame Kleinheu-
'bach de hand aan Dom Miguel, hertog
van Braganza.
Het familieleven der beide echtgenoo-
ten was buitengewoon gelukkig, hun hu
welijk uit zuivere liefde gesloten werd
met talrijke kinderen gezegend. Kloek
moedig en getrouw verdroeg hertogin
Adelheid met haar gemaal alle lasten en
opofferingen van iden, van kroon en land
beroofden koning; de grootste vloed van
haat en laster kon het hooge paar niet
doen wankelen in hun vertrouwen op God
en de overtuiging, dat de paarlen der
barmhartigheid het schoonste sieraad zijn
in de kroon der vorsten.
Reeds in 1866 stierf hertog Dom Mi
guel, zijn treurende echtgenoote de zorg
voor de kinderen alleen overlatende.
De eenige zoon, de thans regeerende
hertog Dom Miguel, was pas 13 jaar
oud, toen zijn vader stierf, behalve hem,
waren nog zes dochters uit het huwelijk
geboren.
Men behoeft slechts hunne namen te
te noemen, om vol dankbare bewondering
•de goede moeder te gedenken, die zulke
kinderen opvoedde: De Infante Maria des
Reves, gemalin van den Infant Don Al
fonso van Bourbon on Oostenrijk-Este;
Infante Alaria Theresia, wed. van Z. K.
H. Karl Ludwig, aartshertog van Oosten
rijk; Infante Marie José, sedert eenige
weken weduwe van aartshertog Karei
Theodoor in BeierenInfante Adelgunde,
weduwe van prins Heinrich van Bour-
jbon, graaf van BardiInfante Marie Anna,
groot-hertogin en regentes van Luxem
burg; Infante Marie Antonia, weduwe van
'den door twee jaren gestorven hertog
van Parma.
Zij allen vereerden hunne moeder met
buitengewone teederheid en toen de hoo
ge vrouw zich (in Juni 1897) als een een
voudige kloosterzuster in de abdij der
Benedictinessen van Solesmes in Frank
rijk terugtrok, was het liefste voor hen
een bezoek te brengen aan de stille cel
van haar, die nog slechts voor haar God
leefde.
Welk een tragiek, dat ook in het vreed
zame Solesmes, de reeds van een kroon
beroofde, geen rustige toevlucht vinden
kon, de misdadige kuituurkamp in Frank
rijk dreef de Benedictinessen van Soles
mes over de grenzen der republiek en
eerst op het stille eiland Wight vonden
de vrouwen van gebed en opoferfnig een
nieuwe toevlucht
En daar is de, door geboorte en opvoe
ding zoo hoog staande vrouw gestorven.
Bijna al hare kinderen waren aan 't sterf
bed tegenwoordig en wellicht zoo be
weert het Weensche „Vaterland" heeft
haar doorluchtige broeder, vorst Karei
zu Löwenstein, die sindst 'n jaar als pries
ter in het klooster der Domorde te Venlo
is opgenomen, haar de troostmiddelen dei-
Kerk op hare reis naar de Eeuwigheid
toegediend.
Het past niet aan de baar dezer edele
Vrouw alleen uiting te geven aan "klachten
en droefheid, want op haar is zoo waar
lijk het woord van den Bijbel van toepas
sing, dat zij den bitteren strijd gestreden
heeft. Haar aandenken zal steeds in ge
zegende herinnering blijven.
Prov. Staten van Zuid-Holland.
De commissie uit de Staten, in wier
handen was gesteld het voorstel betref
fende de aanvrage van de vereeniging
Arentsburgh te 's-Gravenhage om
subsidie in de kosten van opgravingen
onder Voorburg, stelt voor de aan
gevraagde subsidie van f500 gedurende
vijf jaar toe te kennen.
Naar aanleiding van hét verzoek van
de Zuidhollandsche vereeniging Het
Groene Kruis om het subsidie Van
f 1000 over 1909, voor één jaar ver
leend, niet enkel te bestendigen, maar
Het tevens te verhoogen tot f 2000 over
1910, stelt de commissie uit de Staten,
Ged., voor met ingang van 1910 en tot
wederopzigging provinciaal subsidie toe
jtn ^nsl.yjtjinigi pap jhet preadvies yap,
te kennen tot een maximum van f 1000
's jaars.
Ten aanzien van wijzigingen in ver
schillende polderreglementen,
bepaalt de commissie zich tot eenige
opmerkingen van ondergeschikten aard
en vereenigt zich overigens met de voor-^
stellen van Ged. Staten.
De commissie, in wier handen waren
gesteld de aanvragen om subsidie vap
verschillende vakscholen, is van
jneening, dat deze aanvragen niet geheel
kunnen beschouwd worden buiten ver
band met het aanhangige voorstel van
Ged. Staten tot vaststelling van alge-"
meene regelen voor dergelijke subsii
diën, waarvan de algemeene strekking
door de groote meerderheid zelfs als
een verbetering wordt toegejuicht.
Intusschen zou de commissie gaarne
zien, dat de aangeboden voorschriften
alsnog konden worden aangevuld met
een maximaal-percentage der algemeene
uitgaven, waarboven het subsidie niet
zou mogen stijgen.
De commissie vereenigt zich met het
voorstel van aan de Ambacht s-i
school te Rotterdam tot wederopzeg
ging een subsidie van f 6000 te ver-|
leen en.
Voorgesteld wordt afwijzend te be
schikken op het verzoek der gemeente
Dordrecht om subsidie voor den voor-
gezetten cursus aan de b u r g e r-(
avondschool te Dordrecht.
De commissie vereenigt zich met het
voorstel van Ged. inzake 't subsidie aan
de Ambachtsteekenschool van
den N. R.-K. Volksbond te Rotterdam.
Zij heeft evenmin bezwaar het aan de
gemeente Vlaardingen voor haar bur-i
geravondschool toegekende subsidie on
der de gestelde voorwaarden met f 50
te verhoogen.
Ook met het voorstel tot subsidieeringj
van den Handelscursus te Oude
water kan de commissie zich vereenigenj
met dien verstande dat het subsidie h. i.
veilig op f 50 zou kunnen ,worden ge
steld.
De commissie stelt voor geen subsidie
te verleenen aan de H u i s v 1 ij t s c h o o 1
te Dordrecht en vindt geen aanleiding
terug te komen op het in de zomers
zitting genomen besluit ten aanzien van
de Handelsavondschool te Dor
drecht.
De commissie uit de Staten is het vol
maakt met Ged. eens dat met het oog opl
het zeer nauwe verband hetwelk tusschep
rijks- en provinciale stierenkeurin
gen bestaat, het wenschelijk is te achten
tusschen de bepalingen van het rijks- en
provinciaal reglement overeenstemming te
brengen.
Tegen de voorgestelde wijzigingen
heeft zij geen bezwaar.
De Commissie uit de Staten adviseert
aan debloemententoonstelling te
iHaarlem, in 1910 te houden, een subsidiq
te verleenen van f 4000.
Ged. Staten handhaven echter het be-
idrag van 2500, uit overweging dat het
hier een tentoonstelling betreft buiten de
provincie te houden.
In overenstemming met het preadvies
van Ged. Staten adviseert de commissie
afwijzend te beschikken op het verzoek
om subsidie aan het Genootschap!
voor heilgymnastiek en mas
sage voor een te ;s-Gravenhage op té
richten Vakschool voor heilgymnastiek en
'massage.
Inzake de wijziging van het Regie-"
ment op de wegen en voetpaden is aan'
Ged. Staten geen reden bekend' waar-j
oin gelijk men in één afdeeling meen
de bij kynomobielen honden mei
een geringere schouderhoogte den 50
c.M. als trekkracht toegelaten zou
den worden.
Wat aangaat het Krankzinnigen-<
gesticht Oud-Rozenburg kunnen
de speciaal in het verslag te hoog geach
te posten moeilijk lager worden ge-(
raamd.
Omtrent de subsidie aan een nieuW,
te vormen gemeente Hoek vati
Holland deelen Ged. Staten mede,
dat het te verwachten is dat de geheele
strook langs de rivier in de toekomst
voor industreele en voor handelsdoeli
einden zal worden bestemd'. [Waar in;
twee afdeelingen vele leden niet over-1
tuigd waren dat de nieuwe gemeentei
tot bloei zou geraken, o.a. wegens het
daar gelegen fort niet den verboden!
kring, zeggen Ged. Staten dat ten
oosten van de Krimsloot, dus geheet
hUiign diep y&j^ep kring, vplgens pet