.Daarna had de uïtrefking plaats van
de. diploma's voor 25-jarigen trouwen
dienst aan A. de Vrind en P. Smit. De
Voorzitter wees daarbij in een toespraak
op het belang voor eene industriestad
als deze, dat een goede verstandhouding
bestaat tusschen patroon en personeel
en het was hem daarom een groot ge
noegen het diploma te kunnen uitreiken
aan een tweetal werklieden, wier patroon
spr. verklaard heeft over hen tevreden
te zijn. Spr, boopte daarom, dat de diplo
ma's op prijs zullen worden gesteld.
Vervolgens werd het woord gegeven
aan dr. A. H. Borgesius te's-Gravenhage
die het onderwerp behandelde „Telauto-
grafie" en „Telefotografie of het tele
grafisch overbrengen van schrift en af
beeldingen".
Na eenige inleidende bewoordingen
over telegrafeeren in 't algemeen, zette
spr. uitvoerig de werking der telefotografie
en telautografie uiteen en verduidelijkte
zijne lezing door verschillende interres-
sante proefnemingen en afdruksels van
telegrafisch overgebracht schrift, foto's
en teekeningen, waarvan ook reeds de
praktijk gebruik heeft gemaakt, hetgeen
o.m. bleek uit reproductie in een Engel-
sche courant.
Met aandacht volgden de vele aan
wezigen deze belangrijke voordracht,
waarvoor den inleider hartelijk dank
door den Voorzitter werd gebracht.
Stedelijk Gymnasium.
De heer F. van Lohuizen werd 5
December 1908 benoemd tot tijdelijk
leeraar in de natuurkunde aan bet Gym
nasium alhier voor den tijd van één jaar.
Daar het onderwijs van den heer Van
Lohiazen voldoet aan alle eischen, geven
curatoren den Raad in overweging, den
heer Van Lohuizen opnieuw voor den
tijd van een jaar, ingaande 5 December
1909, tot leeraar aan het Gymnasium te
benoemen.
Inschrijving voor de Militie.
Belanghebbenden, geboren in 1891,
worden herinnerd aan hunne verplichting
tot het doen van aangifte ter inschrijving
voor de militie in de maand 1910.
Voor bovenbedoelde inschrijving zal
meer bepaald zitting gehouden worden
op het Raadhuis (kamer no. 9) van des
voormiddags tien uren tot des namiddags
drie uren,
op Maandag 3 januari, voor hen wier
familienaam aanvangt met A of B, toten
met BI.
op Woensdag 5 januari, voor ben wier
familienaam aanvangt met B, van Bo af,
of C.
op Vrijdag 7 Januari, voor hen wier
familienaam aanvangt met D, E, F of G
op Maandag 10 Januari, voor heit wier
familienaam aanvangt met H, 1 of J;
op Woensdag 12 januari, voor hen
wier familienaam aanvangt met K;
op Vrijdag 14 Januari, voor hen wier
familienaam aanvangt met L of M;
op Maandag 17 januari, voor hen wier
familienaam aanvangt met N, O of P;
op Woensdag 19 Januari, voor hen wier
familienaam aanvangt Q, R. S;
op Vrijdag 21 Januari voor ben wier
familienaam aanvangt met T, U V;
op Maandag 24 januari, voor hen wier
familienaam aanvangt met W, X, Y of Z
Van elkeen, die tot de aangifte ver
plicht is, wordt een uittreksel uit het
geboorteregister betreffende den in te
schrijven persoon of de overlegging van
hef huwelijksboekje van diens ouders
gevorderd.
Voor nadere bijzonderheden wordt ver
wezen naar de kennisgevingen op de
aanplakborden.
Arbeidsbeurs.
Het Bestuur der Gemeentelijke Arbeids
beurs heeft den Gemeenteraad onder
staande aanbeveling aangeboden ter be
noeming voor leden en plaatsvervangende
leden van dit bestuur.
Leden-werkgevers, A. J. den Hollander
(aftr.), P. F. C. Marks~(aftr.), A. Ruigrok,
N. de Zwart, A. Th. Cahen, J. P. Creyghton.
Plaatsvervangende leden-werkgevers
N. de Zwart (aftr.), A. Th. Cahen (aftr.),
J. P. Creyghton, C. Wassenaar, M. C.
bchouten, L. A. Werner.
Leden-werklieden: C. H. Kouw(aftr.),A.
Koppier (aftr.), H, J. van Kerkhoff (aftr.),
P. J. Lut, B. Resink, J. E. v. d. Ouweelen.
Plaatsvervangende leden-werklieden:
P. J. Lut (aftr.) B. Resink (aft.), J. E. v.
d. Ouweelen (aftr.), G. Meeuwis, H. C.
de Jong, F. H. P. Boom.
De Sergt. Ie kl. A. J. E. V.Moo-
nen van het le Bat 4e Reg. Inf. wordt
21 Dec. a.s. gedetacheerd bij den staf
van het 2e Bat. van dat Regiment al-
bier, ten einde aldaar de functie van fou-
rier instructeur waar te nemen.
Met ingang van 1 Jan. is benoemd
tot conservator bij 's Rijks Museum van
Natuurlijke Historie aan de Rijksuniver
siteit te Leiden, dr. J. H. Vernhout, thans
tijdelijk conservator.
Het blad „Winkel en Handelsbe
langen" wordt opmerkzaam gemaakt op
teen merkwaardig verschH in de kwali
teit van gevraagde koffie voor de twee
rijksinstellingen, met name het Rijks-Uni
versiteitsziekenhuis te Leiden ende ko
lonie Veenhuizen.
Voor Leiden wordt dit jaar gevraagd
jgesforte superior uitgezochte Santos-
koffie goed smakend". Op het oogenblik
is van deze koffie de marktwaarde circa
26 ct. per half K.G.
Voor Veenhuizen wordt gevraagd
5,GouvernciTients Java-koffie, Probolïngo,
of Malang, groen of groenachtig," De
marktwaarde van deze koffie is op het
oogenblik 42 ct. per half K.G.
Deze koffie staat ver boven het ge
middeld, z.g. eerste soort dat in de win
kels verkocht .wordt.
Het verschil in prijs maakt voor Veen
huizen op de benoodigde hoeveelheid kof
fie ongeveer f 3000 urt.
Tot onderwijzer in de Nederlandsche
Taal van den Handelscursus der Ver-
eeniging „Kennis is Macht" is benoemd
de heer J. M. Mazurel.
Gisteren speelde Ajax op eigen
terrein tegen H. F. C. en verloor met
1—4. Waren in den beginne de gast-
heeren, in de oogen der meesten, de
vermoedelijke winners, spoedig slaagde
H. F. C. erin zijn eerste en tweede
doelpunt te bemachtigen, zoodat het bij
de rust verre van schitterend voor Ajax
uitzag. Spoedig na hervatting van het
spel wisten de onzen hun eersten bal
in het net te werken. Dit had blijkbaar
een goede uitwerking op de gemoederen,
hun spel werd iets energieker. Toen
echter aldra een derde en vierde punt
voor H. F. C. moest geboekt worden,
kon de moed nog slechts bij kleine
vleugjes opflikkeren.
H. F. C. gaf meermalen mooi spel
te zien.
ALKEMADE. De Raad dezer Ge
meente vergadert Donderdag, 23 De
cember a.s. des vóórmiddags tien uur.
Agenda
I. Ingekomen stukken en mededeelin-
gen. 2. Wijziging der Gemeente-Begroo
ting 1910. 3. Af- en overschrijving Be-
grooting 1909. 4. Suppletoir kohier
Hoofd. Omslag 1909. 5. Bezwaarschrif
ten Hoofd. Omslag 1909. 6. Vaststel
ling Motor- en Rijwielverordening.
7. Verzoek L. van der Voet om bijslag op
zijn pensioen. 9. Verzoek van E. Breet
om goedkeuring overdracht huur van
land.
Ingekomen stukken en mededeelin-
gen
1. Mededeeling aanbeveling Gezond
heidscommissie vacature Nr. F. Beude-
ker. 2. Mededeeling plaatsing J. j.
Verheul in een krankzinnigengesticht.
3. Mededeeling aanneming benoeming
en indiensttreding onderwijzer W. C.
R. Witkamp te Kaag. 4. Verzoeken van
eenige ingezetenen van Oudewetering
om vergunning tot het opbreken der
straat. 5. Schrijven van Ged. Staten, hou
dende toezending goedgekeurd school-
gefdcohrer 3e kwartaal 1909. 6. Alsb.
raadsbesluiten van af- en overschrijving
err wijziging der Begrooting 1909. 7.
Alsb. Gemeente-Rekening over 1908. 8.
Schrijven van het Dagelijksch Bestuur
van den A.N.W.B., toeristenbond voor
Nederland,, houdende toezending van het
vlugschrift „Onze Wegen." 9. Schrijven
van Ged. Staten, hondendc verzoek om
bericht en raad op verzoekschrift van
de Rotterdamsche Maatschappij voor sa
nitair vervoer om ontheffing van het ver
bod tot het berijden van gesloten ver
klaarde wegen met motorrijtuigen. 10.
Schrijven van Burgemeester en Wethou
ders van Woabrugge, houdende mede
deeling, dat de Raad dier Gemeente be
sloten heeft de overeenkomst betreffen
de het schoolgaan van kinderen uit die
Gemeente op de scholen van deze Ge
meente op te zeggen.
HAARLEMMERMEER. Terwijl C. V.,
wonende te Abbenes, zich per fiets begaf
naar Lisse, werd hij onderweg door een
onbekend persoon aangehouden. Daar
dit heerschap tegenover hem nog al
lastig was, vond genoemd persoon het
maar raadzaam zich te verwijderen, wat
dan ook met veel moeite gelukte.
HAZERSWOUDE. Het R. K. Parochi
aal Armbestuur zal bij gelegenheid van
het Kerstfeest een buitengewone bedeeling
van levensmiddelen houden. Degenen, die
hiervoor in aanmerking wenschen te komen
kunnen zich hedenavond tusschen 7 »n
8 uur ter bekender plaatse aanmelden.
HOOFDDORP. Als eene bijzonderheid
kan worden vermeld, dat deze week
door iemand een paard werd verkocht
voorf 22,50. Voor dezen prijs moest
het beest eerst nog draven.
LISSE. Bij onderhandsche aanbeste
ding is j.l. Zaterdag aan de Heeren!
S. F. Barnhoorn en H. Marceille, aanne
mers alhier, opgedragen de bouw van
een BloemboIIenschuur voor rekening
van den Heer J. Marbus.
Op initiatief van het bestuur van
het Kruisverbond St. Jan den Dooper
waren gisteren op de Pastorij twee Pa
ters der O. F. M. uit Woerden, de E. E.
Heeren "Pater Reinenberg en Pater P.
Haze, tegenwoordig en werd door hen
onder iedere H. Mis, en gisterenavond
in het Lof, vanaf de kansel het verderfe
lijke der drinkgewoonte en dtinkideeën
op welsprekende wijze uiteengezet. Vori
ge jaren was het de gewoonte om eens
per jaar in de maand December, een
buitengewone openbare vergadering te
houden om propaganda te maken voor
het Kruisverbond. Ofschoon er steeds
op het gebied der drankbestrijding
steeds eminente sprekers optraden, be
antwoordden deze vergadering toch niet
aan het hoogere doel. Al was de zaal op
zoo'n avond vol, men bereikte lang niet
allen. Op de thans gevolgde wijze ech
ter verwachtte het bestuur beteren uit
slag. Immers allen, jong en oud, rijk en
arm, man zoowel als vrouw hebben thans
op-bezielende en welsprekende wijze het
verderfelijke der drinkgewoonten en het
noodzakelijke en nuttige van drankbestrij-
dersyereenigingeii hooren uiteenzetten en
hebben de overtuiging opgedaan, dat hier
spoedig handelen noodig is. Dat de woor
den der Paters invloed hebben gehad mo
ge blijken uit 't feit dat bij het uitgaan van
het Lof zich reeds enkele personen op
gaven als lid van het Kruisverbond. Mo
ge hun voorbeeld door velen worden
gevolgd en moge van het Kim is verbond
St. Jan de Dooper een kracht uitgaan
opdat in Lisse de drinkdwang, drinkge
woonten en drinkideeën alleen maar
meer bij name bekend zijn.
N1EUW-VENNEP. Zondagavond ont
moette N. O., op weg zijnde naar de
Engelenbrug, een vreemd persoon, welke
hem noodzaakte van het rijwiel te stap
pen. Hem werd gevraagd om sigaren,
toen om tabak en eindelijk om zijn fiets-
lainp. Doch daar O. het een niet had en
het andere niet wilde afstaan, ontstond
er een schermutseling. Na den vreemde
ling, uit nood gedwongen een paar stom
pen te hebben gegeven, kon hij zijn
reis voorzetten.
NIEUWEWETERING. Door den Ge
meente-veldwachter P. du Pau is proces
verbaal opgemaakt tegen P. K. le Haar
lemmermeer wegens oplichting en wegens
verduistering (van een hond) ten nadeele
van C. L., alhier.
NIEUWKOOP. Van de 23 jongelingen,
die aan de militaire oefeningen deelnamen
hebben er zich zeven aangemeld om
examen te doen voor viermaander.
RiJNSBURG. Het ,was 1.1. Zaterdag
voor een onzer ingezetenen geen plezierige
dag. Dien avond nl. had hij het ongeluk
toen hij zich op een zekere plaats bevond,
door de vloer te zakken met het gevolg,
dat hij tot zijn knieën in de put terecht
kwam. Iedereen zal natuurlijk wel be
grijpen, waarom het gelukkig voor hem
was dat het toch Zaterdagavond was.
Dinsdag 21 Dec. a. s. des namiddags
te 3 uur is er in een der zalen van het
Gemeentehuis, voor degene die zich daar
toe aanmelden, gelegenheid tot koste-
looze inenting of herinenting.
RÏJNSATERSWOUDE. Bij de onlangs
plaats gehad hebbende loting voor het
blijvend gedeelte bij het 4e Reg. Inf.
heeft de milicien C. Oudshoorn, dezer
gemeente no. 64 getrokken, waardoor hij
van 16 Juni tot 15 Aug. 1910 onder de
wapenen moet komen.
SASSENHE1M. Op uitnoodiging, na
mens den raad der gemeente Lisse en de
Algemeene Vereenigmg voor Bloembol
lencultuur vergaderden Vrijdag d.zer ten
gemeentehuizen van Lisse de 18 Raads-
en Afgevaardigden der afdeelingen der
zes bij eene electiisehe tramverbinding
tusschen Haarlem en Leiden betrokken
gemeenten.
Geconstateerd werd uit eene door
de Lisserheeren gehouden conferentie
met den voorzitter van den Raad van Ad
ministratie der H. IJ. S. M., dat deze
inet sympathie de in deze gemeenten
ontstane Commissie begroet en dat er
van die zijde een willig oor en veel
medewerking te wachten is.
Besloten is bij den Minister van Wa
terstaat op audiëntie te gaan en diens
medewerking van eenige beletselen te
verzoeken.
Uit eene Commissie werd een dage
lijksch bestuur gevormd, waartoe bij
stemming werden aangewezen de hee
ren M. Veldhuijzen van Zanten Jr. fe
Lisse, P. H. van Waveren te Hillegom
en G. Kniijff te Sassenheim.
VOORHOUT. Zondagavond hield de
afd. Voorhout van den Ned. R. K. Volks
bond een goed bezochte verplichte ver
gadering. Namens de Spaarkas bracht
de penningmeester een verslag uit, waar
uit bleek, dat, waar de gelegenheid tot
sparen gemakkelijk gemaakt wordt, er
ook ruim gebruik van wordt gemaakt.
Bij de verkiezingen van 5 period, af
tredingen en 2 vacante bestuursfuntie's
werden bij eerste stemming uit elf can-
didaten direct 7 personen met groote
meerheid van stemmen gekozen. Uit het
nu volledige bestuur werd na 2 maal
stemmen de heer F. Angevaare als 1ste
Voorz. gekozen. Als penningmeester van
bet ziekenfonds „St Antonius" deelde de
heer W. Salman mede, dat de geruchten
omtrent den bode geheel ongegrond
waren, en dat in dit opzicht de zaken
geheel vereffend zijn. Alsnu wordt door
den Voorz. een beroep gedaan om steun
voor de onderafd. Tooneel en worden
daarom de leden verzocht zich bij den
Voorz. te vervoegen, om zich als leden
dezer onderafd. op te geven.
Daarna bracht de Voorz. het verkrijgen
van een dokter in deze gemeente ter
sprake. Een levendige gedachtenwisseling
ontstond over dit punt. Het meerendeel
der vergadering was het met den Voorz.
eens, dat er werkelijk behoefte is aan
een dokter. Een paar leden waren van
meening, dat een dokter te weinig te
doen zou hebben in Voorhout, waarop
de heer v. Leeuwen antwoordde, dat de
plaats zijner inwoning (Leimuiden) slechts
1800 zielen telt, en Voorhout nog heel
wat meer, en dat toch daar altijd een
dokter een goed bestaan gevonden had.
Er werd heel wat te berde gebracht
als: invloed van andere dokters, uit
gestrektheid der gemeente, Kees uit de
„Leidsche Courant", de onbewoonbaar
verklaarde woningen in het westelijke
deel gemeente. Ook dat er van andere
zijde al gewerkt werd o. adat een de
putatie gegaan was naar den ZeerEerw.
HoogGel. Heer Prof. De Groot te Am
sterdam. Tevens ook dat met relaties aan
de Utrechtsche Universiteit, de mogelijk
heid niet uitgesloten was dat de pogingen
hiertoe in 't werk gesteld, met gunstigen
uitslag bekroond kunnen worden. Het
slot der besprekingen was dat de afdee-
ling aan de besturen van de R. K. Kies
vereniging „Eensgezindheid" en van de
R. K. Werkliedenvereniging „Plicht en
Recht" een uitnoodiging zal zenden tot
het houden van een gecombineerde Be
stuursvergadering, om daarin deze zaak
verder te bespreken, om daarnaast aan
de gemeentenaren nog gelegenheid open
te laten om door het verzamelen van
handteekeningen nog meer kracht aan de
betooging bij te zetten.
Daarna werd de vergadering onder
dank voor trouwe opkomst enz. gesloten.
Onze gemeente-secretaris de heer
A. van Sonsbeek van Heino is benoemd
tot Burgemeester van Qoirle.
■Leger en Vloot.
Hoewel vólgens de voorschriften maar
eens per maand gelegenheid bestaat voor
hen die bij het reservekader wenschen
toe te treden, om examen af te leggen
voor het getuigschrift E, heeft de Inspec
teur der Infanterie bepaald, dat zij,, die
zich nog onder de meer gunstiger bepa
lingen bij dat reservekader, wenschen te
verbinden (vóór 1 Jan. 1910) zich in de
ze maand nog dagelijks kunnen aanmel
den voor bedoeld examen bij den kom-
inandeerende officier in elk garnizoen.
Ingezonden Mededeelingen
h 30 cent per regel.
HERMAN F. A. DAMEN ZOON.
Wijnhandelaren Hofleveranciers.
Kantoor Burgsteeg
LEIDEN. (,3)
Kunst en Wetenschappen.
V ol ksbije e n ko mst en
Het is werkelijk voor de bezoekers der
Volksbijeenkomsten een avond van groot
genot geweest, het concert door de Muziek
vereniging „Orpheus", directeur de heer
Vink, bij te wonen. En zooals altijd met
de muziekavonden het geval is, was ook
nu de groote Stadszaal van onder tot
boven geheel gevuld, met een aandachtig
luisterend publiek.
En voorwaar, wat door „Orpheus" werd
tei\ gehoore gebracht, verdiende ten volle
die stille aandacht, immers, het is ten
duidelijkste gebleken dat dit gezelschap
met volle gerustheid 't beste liefhebberij-
corps van Leiden mag worden genoemd.
En daar gaf het ook danig blijk van.
Onder de voortreffelijke leiding van den
Directeur werden achtereenvolgens de
acht nummers verdienstelijk ten gehoore
gebracht. De goede eigenschappen kwa
men 't bestuit in de „Marche Solennelle"
van den Directeur; „La Poupée de Neu
renberg" van Adam, en Ouverture „Eg-
mont" van Beethoven. Bizonder trof ons
het geacheveerde spel, de zuiverheid van
stemming en de juistheid van melodie
interpretatie. In de Fantasie „La Dame
Blanche" kwam de gelijkheid van spel
en de goede harmonie het geheel zeer
ten goede. Uit alles was te constateeren,
ijverige studie, nauwkeurige voorbereiding
en verdienstelijk spel.
TELEGRAFISCH WEERBERICHT
naar waarnemingen verricht in den morgen
van 20 December 1909medegedeeld door
het Kon. Ned. Meteorologisch Instituut
te De Bildt.
Hoogste barometerstand 754.0 Seydisfjord.
Laagste barometerstand 728.8 Skagen.
Verwachting tot den avond van 21
December: afnemende en krimpende
daarna toenemende zuidoostelijke wind,
tijdelijk opklarend, later weer regen,
zachter.
Prov. Bond van R. K. Kiesver-
vereenigingen in Zuid-Holland.
(Van onzen eigen V er slaggever.)
Gistermiddag half twee hield boven
staande bond eene algemeene vergadering
in gebouw Tivoli te Rotterdam.
Met den Christelijken groet opende de
Voorzitter, m r. E. H. R. R ego ut, s-
Gravenhage) de druk bezochte bijeen
komst, waarna de notulen van de vorige
vergadering door den secretaris, den heer
H. W. S pen del, (Leiden) werden ge
lezen en onveranderd gearresteerd.
Medegedeeld wordt, dat door de kies-
vereeniging Gouda haar voorstel ver
meld onder punt 5a der agenda en lui
dende
„Is het wenschelijk, dat onze kiezers
nog meer ingelicht worden over den aard
en den historischen ontwikkelingsgang
onzer politiek, voor zoover zij naast en te
genover die der andere partijen staat, op
dat de nadeelen van een ontijdig stellen
van eigen kandidaten in distrikten, tot dan
toe door voor go-ed aftredende geestver
wanten der andere rechtsche partijen ver
tegenwoordigd, in ook voor Zuid-Holland
mogelijke gevallen, tijdig begrepen wor
den
Wordt terug genomen.
uit het applaus constateerde de Voor
zitter de instemming der vergadering. Het
voeren van discussie over deze kwestie
zou met het oog op hetgeen te Wijk bij
Duurstede geschiedt, naar sprekers inzicht
niet goed zijn. (Applaus.)
In aansluiting met de notulen be
spreekt de Voorzitter den uitslag der ver
kiezingen voor de Tweede Kamer in den
afgeloopen zomer, die zeer gunstig is ge
weest In Zuid-Holland en vooral te Rot-,
terdam is niets achterwege gebleven wat'
gedaan kon worden om de zege te be
vechter. en de Bond heeft tot het succes
meegedragen. Met de bescheiden krijgs-
kas is veel gedaanblijde verdeeling der
ingekomen gelden heeft het bestuur, waar
het meende dat 't meeste kans van slagen
was, den grootsten steun gegeven. Dat
door het bestuur goed gezien is, blijkt
dat twee zetels, die nu door rechts zijn*
ingenomen "het meeste uit de kas hebben
ontvangen.
Rekening en verantwoording zal in de
vergadering niet worden gedaanhet be
stuur heeft twee leden uit zijn midden be
noemd, die het geldelijk beheer hebben
nagezien en den penningmeest%^ gede
chargeerd; een en ander draagt dë goed
keuring der vergadering weg.
Spreker hoopt dat de Regeering de op
haar gebouwde, hooggespannen verwach
tingen niet zal beschamen. (Applaus.)
Ter vergadering zijn vertegenwoordigd
53 locale of centrale kiesvereenigingen
(tot ons leedwezen hebben wij geen Leid-
sche afgevaardigden bemerkt)een groot
aantal leden der aangesloten vereenigin-
gen, vooral uit Rotterdam, woonden te
vens de bijeenkomst bij.
Daarna verkrijgt de heer Alb. v. d.
Kallen, hoofdredacteur van het „Dagblad
van Noord-BrabanF' te Breda het woord
tot liet houden eener lezing over: „De po
litieke partijen in ons land."
In een sober en beknopt betoog zette
spr. de beginselen van de politieke par
tijen van ons land uiteen, omdat daaruit dc
daden worden afgeleid en de houding bij
de diverse vraagstukken verklaard. Spr.
verdeelt de zeven partijen in vier ter lin
ker- en drie ter rechterzijde, welke beide
groepen gescheiden worden door de an
tithese. Dood toch is die antithese niet,-
ai heeft Troelstra dit in 1905 na de oover-
vvinning van links gezegd en is hij thans
nog bezig de antithese dood te redenee
ren.
De vrijzinnige partijen noemen zich bij
voorkeur de vrijheidsmannen; de liberalen
hebben ten opzichte van de vrijheid hun
verdiensten, dit erkent spreker gaarne,
maar deze als grondslag -voor de partijen
te nemen lijkt spreker gewaagd omdat
men tot geheel verschillende conclusies
komt, zooals spreker door voorbeelden
aantoont. De vrijheid wordt echter door
een ander beginsel beperkt. Wij hebben
b.v. de vrijheid van onderwijs van de li
beralen moeten afdwingen; was de vrij
heid grondslag geweest, dan zon dit niet
moeten gebeurd zijn.
Dit andere beginsel, dat spr. de basis
van alje linkerpartijen noemt, is dat van
den neutralen staat, d. i. de neutraliteit
van den Staat tegenover alle geestelijke
belangen. De neutrale Staat laat het open
bare leven reilen en zeilen, zonder reke
ning te houden zich die begrippen, welke
gemeengoed van alle Christenen zijn. Dit
blijkt uit de houding bij Zondagsrust, be
strijding der openbare onzedelijkheid enz.
Het beginsel van den neutralen Staat rs
reeds daarom niet; houdbaar omdat dc in
dividuen zich vereenigen tot een volmaak
te Maatschappij en daarin niet alleen
rechtszekerheid, vrede en rust moest hee?-
schen, maar waar ook geestelijke en «e-
delijke belangen te behartigen zijn.
Op de onde leer der liberale school,
die den Staat onthouden predikte die de
individualistische opvatting van den Staat
huldigde, volgde als reactie de socialisten,
die het individu in den Staat wilden doen
opgaan. De vrijzinnig-democraten staan
in hun organische staatsopvatting principi
eel tegenover dé oud-liberalen, ofschoon
de laatste door veranderde tijdsomstandig
heden water in hun wijn hebben gedaan.
De Liberale Unie, hangende tusschen oud-
liberalen en vrijzinnig-democraten, is een
bij uitstek opportunistische partij, zooals
spreker uitvoerig uiteenzet.
De S. D. A. P., staande op het ge-
meenschapeplijk fundament der vrijzinni
ge partijen, houdt er nog een speciaal wijs-
geerig stelsel op na, waarop haar econo
mische theoriën gebaseerd zijn, n.l. het
historisch materalisme, dat in wezen
voortspruit uit dezelfde rationalistische
theoriën, waaruit de liberale stelsels hun
oorsprong vonden.
Spr. resumeert iri grove lijnen het be
ginsel van den neutralen Staat dat door de
oud-liberalen zooveel mogelijk gehand
haafd wordt; de Unie-Liberalen schippe
ren naar gelang de wind waait; de vrijzin
nig-democraten brengen het bij geestelijke
en zedelijke belangen in toepassing, maar
verwerpen het op sociaal gebied en de so
ciaal-democraten vervallen in het tegen
overgestelde uiterste van de oud-liberalen
en prediken den staat-albemoeier.
Na de pauze behandelt spr. de Chris
telijke partijen, die evenals de vrijzinnige
partijen op een gemeenschappelijken
grondslag staan. De staat als rechtstaat
voldoet niet aan zijn roeping en hij moet
ook zorgen voor de hoogere belangen van
den mensch.
Volgens katholiek standpunt is de taak
van den Staat een aanvullende. Aan de'
kerk is de zorg van de zielen opgen
dragen het doel der menschen gaat over
het aardsche heen en het aardsche wel
zijn kan slechts welzijn zijn, als 't niet de
eenige bestemming in den weg staat. De
Staat moet of de kerk helpen of vrij Ia-»,
ten, maar ook dan nog kan hij zich'
niet ontslagen achten van de zorgen voor,
de geestelijke belangen, omdat de
