15
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Uit Stad en Omgeving.
Ie Jaargang.
No. 65.
9e ftzicUdx^ Sou/tont
Bureau OUDE SINGEL* 54, LEIDEN.
In tere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt voor Leiden 9 cent per week, ƒ1.10 per
kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal.
Franco per post 1.50 per kwartaal. Afzonderlijke nummers 21/, cent.
Woensdag
December
1909.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent;
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine AdvertentiSngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
Subsidie aan de Openbare
Leeszaal.
Morgen komt in den Leidschen Ge
meenteraad in bespreking een voorstel
van B. en W. om gunstig te beschikken
op een verzoek van de vereeniging
„Openbare Leeszaal en Bibliotheek te
Leiden", welke vereeniging van de ge
meente vraagt een bijdrage groot f 1000
in de kosten van verbouwing en inrich
ting van haar huis.
Een der leden van het college van B.
en W. heeft zich met dit voorstel niet
kunnen vereenigen.
En met recht.
Eerstens is het ons niet recht duidelijk
dat B. en W. deze subsidie voorstellen,
terwijl zij zelf in de stukken schrijven,
dat „blijkens de nader door ons college
ingewonnen inlichtingen naar de finan-
tieele omstandigheden der vereeniging
deze de gevraagde subsidie niet noodig
heeft".
Hoé nu De vereeniging heeft de sub
sidie niet noodig,* zeggen B. en W., en
toch stel;en jij voor de subsidie te ver-
leenen
Maar bovendien is voor de Katho
lieken gemeentelijke subsidieering van
openbare leeszalen en dito bibliotheken
verwerpelijk, omdat voor ons deze open-
baie instellingen als zoodanig verwer
pelijk zijn.
De Kerkelijke Overheid in haar wijs
doorzicht en trouwe zorg voor het heil
van de aan haar toevertrouwde kudde,
verbiedt de lezing van zekere boeken,
en waarschuwt ten sterkste tegen de
door haar terecht gevaarlijk geachte lec
tuur.
En nu hebben wij niet den minsten
waarborg -dat juist deze lectuur uit de
openbare leeszalen zal worden geweerd,
integendeel vrijwel de zekerheid dat be
doelde lectuur in de openbare leeszalen
er biblïo reken voorhanden is.
-"En nu zal men tegenwerpen, dat dan
een Katholiek uitsluitend maar gebruik
moer maken van die lectuur, welke voor
hem geschikt en niet gevaarlijk is het
kaf is hier zeer moeilijk van het koren
te onderscheiden, en al heel gemakkelijk
zou de openbare leeszaal de bron kun
nen zijn, waaruit de lectuur, die wij ver
derfelijk achten, ons toevloeit
Voor Katholieken is een Openbare
leeszaal en bibliotheek als zoodanig on
bruikbaar.
Welnu, noodzake men dan ook niet
de Katholieke belastingbetalers bij te
dragen aan eene voor hen onbruikbare
zaak.
Het ligt o. i. niet op den weg der
gemeente subsidie te verleenen aan deze
instelling, die voor een goed deel der
gemeentenaren onbruikbaar is niet al
leen, maar welke naar hun innige over
tuiging, kwaad kan stichten.
We spreken dan ook de hoop uit,
dat dit voorstel van B. en W. door den
Raad zal .worden verworpen.
Het „gemeentebelang" zal daardoor in
ge enen deele worden geschaad.
België.
De operatie des konings heeft gister
morgen plaats gehad en is goed afgeloo-
pen. Het bleek, dat geen verzwering aan
wezig was, zooals de doktoren gevreesd
hadden.
De lijder is tot het oogenblik der ope
ratie steeds bij volle bewustzijn geweest.
Maandag heeft hij zelfs zijn notaris doen
ontbieden en geruimen tijd met dezen
gearbeid.
Persoonlijk heeft hij aangedrongen op
een operatie.
Wellicht dat thans de krachtige natuur
van den koning het wint van de lichame
lijke verzwakking, welke den laatsten tijd
lis ingetreden en die de Belgische doktoren
wijten aan het te ver doorgevoerde diëet,
den koning door de medici te Parijs voor
geschreven.
Zoowel de kroonprins en diens gemalin
als prinses Clementine en de gravin van
.Vlaanderen toeven 'op het paleis te Lae-
ken, dat op het oogenblik volstrekt niet
geschikt is om zooveel bezoekers te ber
gen, daar de meeste kamers, tengevolge
van 's konings verkoopingen, vrijwel ont
bloot zijn yaji ieder comfort, De patiënt
zelf ligt in het z.g. Palmenpaviljoen, dat
in allerijl tot ziekenkamer is ingericht.
Zoodra mogelijk zal men den lijder naar
Brussel overbrengen, daar de ruimte te
klein is voor het thans benoodigde perso
neel en het lustoord zich ook minder goed
leent voor een zorgvolle verpleging, met
alle daaraan verbonden hygiënische
eischen.
De operatie is wel gelukt, maar genees-
heeren hebben de oorzaak der verstopping
niet gevonden. Men heeft nu een kunst
matig afvoerkanaal gemaakt.
Er zijn twee stroomingende eene pessi
mist, omdat men de oorzaak niet gevonden
heeft, die vreest dat de noodlottige afloop
onvermijdelijk is. En de meer hoopvolle
die op het bulletijn van dezen morgend
bouwt en wel niet eene genezing, doch
eene verlenging van leven te gemoet ziet.
Wat de dochters des Konings aangaat,
ziehier het eenige juist nieuws: prinses
Clementine houdt hare zusters Louise en
Stefanie op de hoogte van alles.
Men had n.I. verteld, dat er Maandag
avond uit naam des Konings een telegram
naar Boedapest was verzonden, prinses
Louise naar Laeken roepende.
Een later bericht aan het „H. v. A." hield
gisterenmiddag in: De koning onderstaat
zeer wel de gevolgen der operatie.
De leden der regeering hebben in de
wandelgangen van het parlement beves
tigd, dat de geneesheeren zeer bepaald
de hoop koesteren, den vorst zijn ziekte te
boven te zien komen.
Volgens de „Gazette" was men om 8
uur gisteravond in de omgeving van den
Koning minder gerust
Er gaat een gerucht, dat prinses Louise
te Keulen zou zijn en daar de vergunning
zou afwachten om haar vader te komen
bezoeken.
De advocaat van prinses Louise heeft
aan de Patriote medegedeeld dat de prin
ses haar woonplaats Boedapest niet ver
laten heeft.
Amerika.
Dreigende algemeene staking.
De Amerikaansche Arbeidersbond
heeft Maandag te Pittsburg vergaderd'.
Behandeld werd de kwestie beslist den
strijd aan te binden tegen de staaltrust.
Samuel Gompers, wiens beroep tegen
het vonnis tot gevangenisstraf werd toe
gestaan, leidde de vergadering die uit
een 200 afgevaardigden van de bestuurs
raden der aangesloten arbeidersvereeni-
gingen bestond.
Hun besluit zal worden uitgevoerd
door 2.000.000 arbeiders. Thans zijn de
arbeiders bij de staaltrust niet georga
niseerd en hun wordt niet vergund zich
bij een organisatie aan te sluiten. De be
weging is op touw gezet om te komen
tot organisatie en uit de vastbesloten
houding van den Bond blijkt, dat dit
plan zal worden uitgevoerd of dat de
Trust den oorlog zal worden verklaard.
Sinds Pierpont Morgan de United Sta
tes Steel Corporation organiseerde,
heeft hij werklieden die tot een vereeni
ging behoorden, hun ontslag gegeven en
geregeld werd oorlog gevoerd tegen "de
vereenigingen.
Thans schijnt de bond zich sterk ge
noeg te voelen zich te verzetten jen de
beambten van de staaltrust moeten be
reid zijn den strijd tegen de bestuur
ders van de trust te beginnen. Men
meent, dat een algemeene staking zal
noodig zijn, welke alle industrie in het
geheele land zal stopzetten, tot over
eenstemming is bereikt. De staking zal
een 2 millioen arbeiders omvatten.
Intusschen blijft het de vraag of de
arbeiders hun kracht niet overschatten.
Volgens de correspondent van een En-
geisch blad te New-York, gelooft men
daar aan de beurs dat het Bestuur van
dë staaltrust sterk genoeg is om fen slot
te te overwinnen.
Nicaragua,
De Vereenigde Staten bereiden een
krachtige interventie in Nicaragua voor.
Negen Amerikaansche oorlogsschepen
zijn reeds in de wateren van Nicarugua
of-bevinden zich op weg daarheen. Mor«-
geu of overmorgen kunnen 2000 a 3000
man ontscheept worden om den leider
der revolutiegeneraal Estrada, wiens toe
stand te Blue fields, kritiek is, te onder
steunen^
President Taft zou volgens de New-
York Herald besloten zijn een einde te
make,!! aa^i het a^ipuatische regime yafl,
president Zelaya om de veiligheid1 en de
belangen der Amerikanen te verzekeren.
In Panama en waarschijnlijk ook in
de andere steden van Midden-Amerika,
heeft men een manifest van president
Zelaya ontvangen, waarin deze den mi
nister van buitenlandsche Zaken der Ver
eenigde Staten Knox, verwijt iedere po
ging tot rechtvaardiging van de zijde
van Nicaragua terug te wijzen, en zich
schuldig te maken aan valsche en belee-
digende beschuldigingen voortgekomen
uit onwelwillende inlichtingen van vij
anden van den president. Zelaya vraagt
in zijn manifest, dat de Vereenigde Sta
ten een commissie van ondeizoek zullen
zenden'.
Men heeft gezien wat voor een com
missie van onderzoek de Unie nu zendt
een vloot en een troepenmacht.
Canada.
Met de politieke zeden in Canada
schijnt het wonderlijk gesteld. Een
Reuter-telegram uit Montreal zegt nu:
Rechter Cannon, die de openbare zaken
van Montreal onderzoekt, is tot de slot
som gekomen, dat ze „eenvoudig door
trokken van bederf zijn en verzadigd
van begunstiging". Hij zegt, dat 25 pet.
van de openbare inkomsten weggegaan
is aan omkooperij, en beveelt aan acht
schepenen en verscheiden ambtenaren
te vervolgen".
De vertrekken voor Prinses Juliana.
Het kortstondig bezoek van nog geen
twee volle uren door H. M. de Ko
ningin heden aan de residentie te brengen,
geldt alleenlijk de bezichtiging van de
voor Prinses Juliana in het Koninklijk
Paleis geheel nieuw ingerichte vertrekken.
H. M. wil persoonlijk| vóór het Hof
definitief naar de residentie terugkeert,
de inrichting dier vertrekken die de
zelfde moeten zijn als die, welke eertijds
voor Prinses Willielmina bestemd waren
in oogenschouw nemen en desgewenscht
nog de noodige veranderingen daaraan
doen aanbrengen. H. M. zal bij Hare
Moeder de lunch gebruiken.
Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland
hebben bezwaar gemaakt tegen den door
den Gemeenteraad van 's-Gravenhage op
de gemeentebegrooting van 1910 uitge
trokken post tot het toekennen van
presentiegelden aan de leden voor het
bijwonen der vergadering van de raads-
commissiën.
LEIDEN, 15 December.
Aanvaarding Hoogleeraarsambt.
Prof. Dr. J. Boeke aanvaardde heden
officieel zijn ambt als lioogleeraar in
de ontleedkunde aan de Leidsche Uni
versiteit met eene rede over „De Men-
schelijke Anatomie in hare verhouding tot
de vergelijkende Anatomie en Ontwikke
lingsgeschiedenis."
Aan deze rede wordit het volgende ont
leend
Wie eenig gevoel heeft voor de waarde
van de historische ontwikkeling van zijn
vak, aldus spr., hij staat hier op ge-
wijden bodem. Slechts weinige universi
teiten van Europa kunnen zich er op be
roemen een zoo hoogen en langdurigen
bloei van de anatomie gekend te hebben
als Leiden. Men bedenke dat in het
begin van de zeventiende eeuw, door
Burggraeve terecht „Ie grand siède
de l'anatomie" genoemd, Leiden na
genoeg de eenige universiteit in Europa
was, na den achteruitgang van de hoo-
geschool te Padua, waai het onderwijs
in de ontleedkunde goed was geregeld
en waar werkelijk de anatomie aan men-
schelijke cadavers werd geleerd.
Men bedenke dat hier doceerden Jo
hannes van Horne, aan wien naast Pec
quet, de eer van de ontdekking van de
duclus thoracicus toekomt en diens leer
meester Franciscus de la Boë Sylvius.
Hier werkte Albinus de oudere, de beste
anatoom van zijn tijd; hier genoot een
man als Von Haller zijne opleiding als
medisch student. De leer van Harvey
omtrent den bloedsomloop werd naast de
andere Hollandsche hoogescholen, te
Leiden het eerst in haren vollen omvang
begrepen en aanvaard.
ü&i jjfts.foagf&t gi gj^gpgrijfcii 4eel
van de ontleedkundige verzameling zijn
ook nu nog de preparaten van Albinus
naast die van Sandifort en deze worden
nu nog op college gedemonstreerd.
Het onderwijs van de menschelijke
anatomie ging toen ter tijde niet ge
makkelijk. Van Horne liet een ijzeren
cadaver maken met ijzeren spieren, zenu
wen en bloedvaten om daarop de anato
mie te doceeren. Zelfs Albinus koni
slechts over twee lijkpn per jaar be
schikken. In het buitenland was het
over 't algemeen nog slechter gesteld.
Op allerlei wijzen trachtten de anatomen
zich materiaal te verschaffen en de be
kende anatoom te Jena, Rolfink, ging
zelfs zoover dat de boeren uit den om
trek van Jena des nachts de versche
graven hunner afgestorvenen lieten be
waken, uit vrees, dat zij „gerolfinkt"
zouden worden.
Men nam zijn tcfevlucht tot het sectee-
ren en onderzoeken van dieren, terwijl
echter door het bijna geheel ontbreken
van embryologische gegevens van een
vergelijkende anatomie nog geen sprake
was. Zelfs omtrent den groveren bouw
van het menschelijk lichaam tastte men
op vele punten nog in het duister rond.
Spr. wijst hierbij op het werk van
Cuvier en zijn volgelingen, op Carl Ernst
von Baer, Bichat, Schleiden en Schwann
waardoor ook aan de menschelijke ano-
tomie nieuw leven werd ingeblazen.
Eerst op deze bodem, door den arbeid
van eeuwen voorbereid, kon het zaad
van de evolutieïdee ,door Darwin en
zijne volgelingene uitgestrooid, ontkie
men en opgroeien tot een krachtigen
boom. In verband hiermede gaat spr.
na, welke beteekenis voor de anatomie
van den mensch gehad hebben, de ver
gelijkende anatomie en de ontwikkelings
geschiedenis. Beide wetenschappen, de
vergelijkende anatomie en de ontwikke
lingsgeschiedenis, beoogen hetzelfde
doel en gaan uit van denzelfden stelregel
dat slechts uit de voorgeschiedenis van
den vorm de vorm zelf kan worden ver
klaard. Meer en meer komt men tegen
woordig tot het inzicht, dat de lange
stamboomen, waarin een groot aantal der
thans levende zoogdieren een plaats
vond, terwijl de mensch in al zijne waar
digheid bovenaan deze lange reeks staat,
stamboomen zooals Haeckel en zijn vol
gelingen mer voorliefde hebben opge
steld, meer phantatisch dan we
tenschappelijk z ij n.
Slechts in relatief groote trekken kan
de anatomische bouw van verschillende
diergröepen en van den mensch verge
leken worden. Hierbij treffen ons twee
feiten telkens weder in de eerste plaats
de wondervol harmonische ontwikke
ling van het menschelijk organisme en in
de tweede plaats het bewonderenswaar
dig constante, conservatieve van de le
vende natuur. Een en ander wordt door
spr. uitvoerig toegelicht in verband met
de biogenetische grondwet het beginsel
van functieverwisseling.
Het grondbeginsel van de biogeneti
sche grondwet, welke naam eerst van
Haeckel stamt was niet nieuw. Reeds
in het einde der 18e eeuw werd er door
verschillende onderzoekers op gewezen,
dat de embryonen van hoogere vormen
dikwijls geleken op de volwassen indivi
duen van lagere vormen. (Kielmeijer
1793). In verband hiermede de theoriën
van Oken. (1805), Walther (1808) en
Mechel. (1811—1S21). Eerst Von Baer
komt met de leer, dat elk embryo van
den beginne af volkomen verschillend
is van een embryo van elke andere
soort en van eiken volwassen lageren
vorm. De verschillende ontwikkelings
stadiën van embryonen worden hierbij
besproken en het verband aangetoond
tusschen deze en de voorvaderende
kieuwspleten, tie oorspronkelijke kieuw-
boogarteriën, het hart worden hierbij als
voorbeeld genomen.
Het staat vast dat de zoogdieren zich
hebben ontwikkeld uit diervormen, die
eierleggend waren, waarbij dus nu een
groote hoeveelheid voedingsmateriaal
(dooier) moest worden meegegeven. Bij
het zoogdierei zien wij deze dooiermassa
verdwijnen, daar het ei gedurende lan-
geren tijd in het moederlijke lichaam
blijft verwijlen.
De klieving keert tot zijn oorspron-
kelijken vorm terug doch in verband met
de ontwikkeling van verschillende arga-
nen zien wij een dooierzak ontwikkelen
bij deze zoogdieren, waarin alleen de
oorspronkelijke voedzame dooie.massa
PiU&eekt. In aansluiting m e tdie ver au-
derde uitwendige omstandigheden, het
verblijf in het moederlijk lichaam zien'
wij een geheel nieuw weefsel zich vor
men, de trophoblast, dat de voedsel-l
opname uit de moederlijke weefsels mo
gelijk maakt. Nog een andere reeks van1
verschijnselen kan met vrucht tegen het
biogenetisch beginsel worden in het veld
gebracht, n.I. de regeneratie. Een uitvoe
rige beschouwing daarvan zou spr. even
wel te vervoeren.
Hierna werd een oogenblik stilgestaan
b'ij het tweede hoofdbeginsel, dat der
functiewisseling, onafscheidelijk met het
evolutiebeginsel verbonden. Zonder de
ze functiewisseling is geen evolutie
denkbaar, hoewel zij ons in vele geval
len het begrijpen van den gang der evo
lutie moeilijk maakt Het verband- tus
schen morphologie en pbysiologie wordt
daarna uitvoerig uiteengezet en Jiierbij
komt uit het groote belang van de mu
tatietheorie.
Het begrip der functiewisseling is
eerst door Anton Dhorn scherp gefor
muleerd en de betrekking tusschen'
hoofd- en nevenfunctie verklaard. Diens
denkbeelden hoewel ze weinig weer
klank vonden, zijn de juiste gebleken.
Met eenige voorbeelden wordt de func
tiewisseling toegelicht, ontleend aan de
proeven van "Fr. Müller, Fraisse, Weis-
mann, Pzribram en Herbst.
Als tweede reeks van verschijnselen,
welke echter meer moeilijkheden biedt,-
komen verschillende organen als hypo
physis cerebrigl. thymus gl. thyreoï-
dea en gl. parathyreoïdeaaangelegd
als ware klieren, doch weldra hun uit-
voergang verliezend, overgaand in in
wendige klieren. Deze blijven voor het
organisme van groot belang en kunnen
niet straffeloos worden weggenomen.
Men kan zich voorstellen dat de in
terne secretie oorspronkelijk reeds als
nevenfunctie bestond, en later langza
merhand in hoofdfunctie is overgegaan.
Meerdere voorbeelden van functiewis
seling' worden aangehaald als de over
gang van huidklieren bij diepzeevisscheti
in lichtorganen de hand van den mensch
van bewegingsorgaan tot grijporgaan
geworden, pooten en antennen van in
sectachtige dieren, overgegaan in ge-
steelde oogen enz. Gedeelten van de
Aieuwbogen bij de lagere gewervelde
dieren steunstaven voor de kieuwsple
ten blijven bestaan als onderkaak, tong
been, strottenhoofd en gehoorbeentjes.
Hierbij een geheel nieuwe functie
in plaats van een verworden van neven
tot hoofdfunctie.
Een dergelijke functiewisseling, waar
het betref, het kaakgewricht en gehoor
orgaan, blijft ons nog volkomen een
raadsel. De ontwikkelingsgeschiedenis
laat ons hierbij in den steek. Wellicht
dat de vergelijkende anatomie ons hier
nog vormen doet kennen ,die ons den
loop van het evolutieproces meer begrij
pelijk maken/.
Het is ons een waarschuwend voor
beeld, om niet eenzijdig ons slechts
om den vorm te bekommeren. Alleen
de voortdurende combinatie van die 2
takken van wetenschap vergelijkende
anatomie en ontwikkelingsgeschiedenis
zal in de toekomst ons meer en meer
het hoe en het waarom van dien won-<
derbaar harmonischen bouw leeren ken
nen.
Met de gebruikelijke toespraken tot
Curatoren, Professoren, waarbij spr. zich
meer speciaal richtte tot zjjn ambtsvoor
ganger, Prof. Langelaan, en tot de stu
denten in de geneeskunde, besloot spr.
zijn zeer belangrijke rede.
Tot honorair-hoofdredacteuren van
het Algemeen Nederl. Studenten-Week-
blad Minerva" zijn benoemd de heereq
A. D. Fokker en'F. D. K. Bosch, alhier.
Op 20 December a.s. zal aan den.
sergeant-schrijver P. H. de Bouter van
het 4e regiment infanterie de bronzen
medaille worden uitgereikt, wegens 12-
jarigen militairen dienst
Bij beschikking van den comman
dant der 1ste divisie wordt de tweede lui
tenant L. A. A. ,H. Weijüandt van het
3e bataljon, 4e reg. inf., te Gouda, over
geplaatst van het 2e bat. van dat regiment
alhier, met ingang van 3 Januari a.s.
Voor het examen M. O. Fransch,
akte A, slaagde gister te 'sGravenhage
onze stadgenoote, mej. M. A A. Cler.
Door de afdeeling Leiden van den
Bond van Ned. Onderwijzers is eee
a dres lot den Raad gericht, houdendn
