20
De Schoolstrijd in Frankrijk.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Ie Jaargang.
No. 43.
3)e £sicbelve ©ow/tcmt
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
'dit blad verschijnt elken dag, uitgezonderd zon- en feestdagen.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt voer Leiden 9 cent per week, 1.10 per
kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal.
Franco per post 1.50 per kwartaal. Afzonderlijke nummers 2cent.
Zaterdag
November
1909.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
DRIE bladen.
De Fransche Bisschoppen hebben het
zeer terecht noodig geoordeeld zich te
.verzetten tegen het onderwijs, zooals dat
op de Fransche openbare scholen wordt
'gegeven.
Waar bemoeit zich het Fransche epis
copaat zich toch mee, hoorde men in de
yrijdenkers-pers vragen.
Het antwoord op deze veelvuldig ge
stelde vraag is zeer eenvoudig, zegt een
Fransch Katholiek blad, de „Réponse";
'de Bisschoppen bemoeien zich met wat
hun aangaat.
En dar. zegt de „Réponse'', dat naar
haai meening de Katholieke bladen aan
het feit, dat de lijst der op school verbo
den boeken, welke door de Bisschop
pen is gepubliceerd, niet de eerste
i s, niet voldoende aandacht hebben ge
schonken.
Want er bestond reeds een andere lijst
van op de school verboden boeken, die
qitging van de regeering.
ja, het ministerie zelf heeft zich op
geworpen als een congregatie van den
Index, en heeft het gebruik van een be
duidend aantal boeken op de Fransche
scholen verboden.
En vergelijk nu de lijst van de regee
ring met die der Bisschoppen.
De twee lijsten zijn de volgende:
Verboden door de
Bisschoppen.
Calvet. Historie de
France.
Guiot et Mane. His-
toire de France.
Rogie et Despiques.
Histoire de France.
Rogie et Dispiques.
Petites lectures sur
l'histoire de ia civili
sation frangaise.
Aulard. Eléments
d'instruction civique.
Bayet. (Albert). Le
mons de morale.
Payot. (Jules). Cours
de morale.
Poyot. (Jules.) La
morale k l'école.
Primaire. Manuel
d'éducation morale,
civique et sociale.
Primaire. -- .vanuel de
lectin cl J .siques.
Verboden door de
Regeering.
Courval (abbé). His
toire de France a
l'usage de la jeunesse.
Dubois (abbé). - Histoire
contemporaine l'u
sage de la jeunesse.
F. T. D. - Histoire de
France.
Gagnol (abbé) -Cours
d'histoire. Histoire
contemporaine.
Hillaire (R. P.) - La reli
gion démonrree oules
fondements de la foi
catliolique devant la
raison et la science.
Lov'.quet. (R. P.). - Cours
d histoire a l'usage de
la jeunesse.
Mm Jchal. (E.). - France
et Europe de 1848 k
1339.
Mei in. - Histoire de
France depuis lesori-
gines jusqu'en 1898.
Orsay. (V.) -Livret d'in
struction morale et
civique.
Valentin (Théophile) -
Les Fleurs de l'his
toire.
Vandepitte (abbé) - His
toire de France.
Vandepitte (abbé) - Pe
tite Histoire de l'E-
glise.
Anonyme. - L'A. B. C. du
ménage, par Mme X.
Anonyme. - Les lettres
cbrétiennes en France
au XlXe siècle.
Anonyme. - Objections,
solutions des que
stions sociales.
Anonyme. - La première
Histoiréde France par
demandes et par ré-
ponses, par un pro-
fesseur d'histoire.
Anonyme. - Lecons d'
agriculture élémen
taire et d'économie
domestique, a l'usage
des jeunes filles des
écoles primaires ru-
rales, par la Société
départementale d'a-
griculture et d'indus-
tric d'llle-et-Vilaine.
Anonyme. - Histoire
contemporaine de
1789 k 1895 (éditeur,
R. Prud'homme, a
Saint-Brieuc).
Al dadelijk springt in het oog, dat de
regeeringslijst de langste isde Bisschop
pen hebben 14 werken veroordeeld, de
iRegeering verbood 18 boeken.
Bovendien is de regeeringslijst maar
bijgehouden tot 1907.
Niet onwaarschijnlijk is het, dat sinds
dien de lijst is uitgebreid.
Hoe komt het nu, dat de veroordee-
jing der 14 werken door het Episcopaat
,;onze tegenpartij zooveel reden tot stofop-
jagen geeft, terwijl het regeeringsverbod
bijna onopgemerkt is gebleven?
Dat komt ten eerste, omdat de Katho
lieken niet genoeg de gewoonte hebben
fce schreeuwen, als men hen slaat; en
Sre£vplgens4 omd^t on,ze tegenstappers pr
voor gezorgd hebben niet in een maal
en plechtig de boeken te verbieden, die
ze wilden uitsluiten.
Langzamerhand, één voor één, gedu
rende een tijdsverloop van tien jaar, heb
ben zij verschillende boeken verboden en
zullen zij er nog kunnen verbieden, zon
der dat luid protest daartegen zal wor
den gehoord.
Misschien zal men tegenwerpen: Het
gaat hier niet om het aantal der verbo
den boeken, het vraagstuk ligt hooger,
het is een kwestie van beginselen.
Juist!
Maar dan heeft de j,,Réponse" een
tweede opmerking: en wel, dat de Bis
schoppen de boeken veroordeeld hebben
juist uit kracht der beginselen, die zij
voorstaan, terwijl het Gouvernement die
werken slechts heeft kunnen verbieden
door in tegenspraak te komen met de
eigen beginselen.
Inderdaad: de Kerk heeft een Leer;
neem ze aan of niet, dat doet voor 't
oogenblik niet ter zake; zeker is dat zij
over God, over den mensch, over de we
reld, over onze bestemming, een vasf ge
loof heeft.
Een ander feit is, dat er boeken be
staan, waarin het geloof der Kerk wordt
verminkt en heftig aangevallen.
Conclusie: de bedienaren der Kerk heb
ben het recht omdat het hun plicht
is deze boeken aan hun geloovigen
te signaleeren en hun het gebruik ervan
te ontzeggen.
Met de regeering staat het heel anders.
Want haar beginsel is de onzijdig
heid, de neutraliteit.
Nu is het zonder twijfel duidelijk, dat
deze neutraliteit zich niet tot alles kan
uitstrekken.
Wanneer b.v. een boek over de zede-
leer zou leeren, dat de moraal een her
senschim is, dat de mensch als hoogste
wet slechts te gehoorzamen heeft aan zijn
luimen, dat diefstal slechts verboden is
in de nabijheid der politie, dan is de
plicht der regeering aangewezenzij moet
tusschenbeiden komen en het boek ver
bieden.
Maar in de regeeringslijst bevinden zich
'volstrekt geen boeken van zoodanige
strekking.
Hun verbod had slechts als eenige oor
zaak, dat de auteurs over verschillende
feiten van de Fransche geschiedenis en
bijzonder in zake de revolutie, niet de
zelfde meening verkondigen als de minis
ter van Onderwijs en de raad, die hem
bijstaat.
Deze regeering, neutraal in zake van
onderwijs, heeft eeii eigen geschie
denis, een eigen a ardrijkskunde
een eigen moraal, en al wie 't daar
mee niet eens is, is verdacht.
De Bisschoppen kunnen, daar zij een
leer hebben, een boek met hun leer
vergelijken, zien, of het aan die leer vij
andig is en in dat geval veroordeelen.
De Regeering, d ie zich neutraal
noemt, en die dus geen leer heeft, kan
noch vergelijken, noch oordeelen, noch
verbieden.
En nu komt nog het grootste onrecht,
de schreeuwendste onrechtvaardigheid:
want de index van den .Staaf is gel
dend voor allen, ook voor hen, die
een andere opvatting dan de Staat zijn
toegedaande index van de Bisschop
pen betreft slechts degenen, die geloo-
ven als zij.
En als er dan „onverdraagzaamheid"
bestaat, aan welke zijde moet die dan
gezocht
Natuurlijk aan den kant van het „bloc".
België.
Aanslag op een priester.
In de gemeente Fayt, bij Manage, in
Henegouwen, heeft, naar het „Hbl. van
Antw." meldt, Woensdagnamiddag een
ergerlijk feit plaats gehad.
Een slechte kerel, een dronkaard, die
reeds meermalen veroordeeld werd,
heeft een moordaanslag gepleegd op den
Eerw. heer Valère Duray, Pastoor |der
parochie.
De Clève, zoo is de naam van den
plichtige, was voor vijf maanden veroor
deeld voor verheling van gestolen goed.
Hij drong bij den pastoor aan, opdat
deze zou pogen, zijne straf te doen op
heffen, zooals hij reeds vroeger had ge
daan, wat de priester ditmaal weigerde.
^^^agiianyd^ag sprakjrij deri pas
toor andermaal op straat aan en vroeg
of hij voor hem een genadevraag wilde
teekenen. De priester weigerde ander
maal en ging henen in de richting van
Manage, waar hij in het weezenhuis
dienst te verrichten had.
De Clève volgde hem tot nabij de
woning van zijn schoonbroeder, ging
naarbinnen en voorzag zich van eenen
hamer, met welken hij den priester af
wachtte.
Toen deze nu uit het weezenhuis te
rugkeerde, sprong de deugniet vooruit
en bracht den pastoor twee hamerslager
op het hoofd toe.
De pastoor viel voorover ten gronde
en toen sloeg De Clève hem nogmaals
twee maal met den hamer in den nek.
Daarop liep de moordenaar weg en,
sprong nabij zijne woning in eenen put.
waar de politie hem uithaalde.
Hij had een wonde aan het voorhoofd,
vermoedelijk door den sprong veroor
zaakt.
De toestand van den priester is zeer
ernstig. De moordpoging heeft in heel
de streek een pijnlijken indruk gemaakt.
Prof. Beijsens.
Wij vernemen, dat professor J. Th.
Beijsens van het groot-Seminarie te War
mond, benoemd is tot buitengewoon
hoogleeraar aan de Universiteit te
Utrecht in de philosophic en de ethica.
Kamerverkiezing Gulpen.
De Centrale R. K. Kiesvereeniging in
het district Gulpen heeft met algemeene
stemmen opnieuw gecandideerd de heer
Jhr. Mr. Ch. Ruys de Beerenbrouck.
Verhooging van de invoerrechtenwet.
Bij de Tweede Kamer is thans inge
komen het voorstel der Regeering om
het invoerrecht, dat volgens van kracht
zijnde wettelijke bepalingen wordt ge
heven, met ingang van 1 Januari 1910
te verhoogen met 30 pCt.
Provinciale Staten van Zuid-Holland.
Ged. Staten stellen voor, de volgende
subsidiën toe te kennenf 550 aan de
gemeente Vlaardingen, ten behoeve van
de burgeravondschool, ten einde daar
aan een cursus in scheepsbouwkunde te
verbindenf 6000 aan de ambachts
school tn Rotterdam, te verhoogen tot
f 6225, bij de invoering van een cursus
in de graphische vakken. Voorts aan de
gemeenten Goedereede en Stellendam
ter tegemoetkoming in de kosten harer
huishouding over 1909, subsidiën toe te
kennen tot gelijke bedragen als door het
Rijk worden verleend, doch tot geen
hoogere sommen dan f 500 voor Goe
dereede en f 400 voor Stellendam.
Naar aanleiding van een aanvrage van
het gemeentebestuur van Dordrecht om
een provinciaal subsidie van f lOOQvoor
een aldaar op te richten avondschool
voor handwerklieden, die zich zal aan
sluiten aan de burgeravondschool, zeg
gen Ged. Staten, dat zij, rekening hou
dend met de laatste beslissingen, door
Prov. Staten genomen, zich van een gun
stig praeadvies meenen te moeten ont-
onthouden. Meenen Prov. Staten echter
dat op de aanvrage een gunstige be
schikking genomen moet worden, dan
zou het subsidie op f 600 moeten wor
den bepaald.
Nu blijkens een schrijven van den Min.
van Waterstaat naasting van den spoor
weg Gouda-Schoonhoven niet vóór het
einde van dit jaar zal kunnen plaats vin
den, stellen Ged. Staten <voor, in het
dit jaar genomen besluit waarbij de
Mij. tot Expl. van Tramwegen vrijge
steld werd van teruggave van het rente-
looze voorschot van f 170.000 en aan
het Rijk een subsidie van f 157.500 werd
uitgekeerd het jaartal „1909" te
veranderen in „1910".
Het St. Elisabeths Ziekenhuis
te Leiden.
Reeds lang was overwogen om het be
staande St. Elisabeths-Ziekenhuis te Lei
den om te bouwen en te vergrooten, ten
einde een aan meer moderne eischen vol
doend gesticht op te richten. Nadat de be
schikking over de benoodigde terreinen
was verkregen, werden door den heer
W. F. J. H. Bouman, architect te Breda,
de plannen ontworpen en vond in Oct.
IML Elpts .vsgi; deji
bouw van het eerste gedeelte, welke
stond onder leiding van den heer Bou
man en den Leidschen architect den heer
L. van der Laan.
Thans is dit eerste deel gereed geko
men en gisteren werden genoodigden in
de gelegenheid gesteld het te bezichti
gen. Ruim 400 dames en heeren van hier
en elders hebben hiervan gebruik ge
maakt. Behalve de reeds in ons vorig
nummer medegedeelde namen kan hier
nog vermeld worden, dat onder de be
zoekers waren Mevr. de Ridder, echtge-
genoote van onzen burgemeester, die zelf
door ongesteldheid verhinderd was te ko
men, van de wethouders de heeren Kar
stens en Korevaar, de directrice van het
Academisch Ziekenhuis en het Diacones-
senhuis en nog vele andieren.
In den vorm van kostbare bloemstuk
ken, telegrammen en kaartjes mochten be
stuur en architecten vele gelukwenschen
voor het uitnemend slagen van hun werk
ontvangen.
Een deel van het succes is te danken
aan den raadsman, die zich zoovele moei
ten heeft getroost om dit ziekenhuis te
maken tot het eerste van Leidendr. de
Bruine Groeneveldt. Door verscheidene
buitenlandsche reizen en vele studiën heeft
hij de architecten van de meest uitge
breide voorlichting gediend en het mo
dernste, wat op medisch gebied te vin
den is, werd op zijn initialief in de inrich
ting toegepast.
'tls dan ook geen gemakkelijke taak
een beschrijving van den bouw te geven.
Het geheele gebouw is in Waalsteen
opgetrokken, afgezet door profielsteen.
De gevel in Gothischen stijl, vertoont een
keurig beeld van de H. Elisabeth, terwijl
op den puntgevel met blauwe letters op
gouden grond in glasmozaïck den naam
vermeld staat: St. Elisabeths Ziekenhuis.
De hoofdingang wordt bereikt door een
overdekte inrit voor rijtuigen. Terzijde
zijn aparte toegangen gemaakt voor de
keuken en de polikliniek.
Een grootschen monumentalen indruk
krijgt men bij het binnentreden van de
vestibules en het heerlijk gezicht in den
koepeltuin, waar gisteren keurig gearran
geerd tusschen groen en bloemen, het
beeld der H. Elisabeth, den bezoekers
tegemoet keek.
Spreekkamertje, portierskamer, garde
robe, fietsenbergplaats voor heeren doc
toren bevinden zich in de ruime hal, waar
twee groote marmeren trappen naar bo
ven leiden.
In den wintertuin, met glas en koepel,
heeft men zoowel overdag als 's avonds
afwisselende kleurschakeeringen door het
glas in loody dat een mooi lichteffect be
werkt.
Het nu voltooide gedeelte van het zie
kenhuis is hoofdzakelijk een doctors-af-
deeling. Men vindt er twee operatie-, 2
sterilisatie-, 2 voorbereidings-, 1 narco
se-, een verband-, een instrumenten-, en
een bad- en toiletkamer voor doctoren. De
polikliniek heeft, zooals gezegd, eene
aparte toegang. Behalve eene ruime on-
derzoekkamer is in deze afdeeling aan
gebracht een wacht- en kleedkamer. Met
de polikliniek staat in verbinding het la
boratorium, hoofdzakelijk voor urine-on-
derzoek.
Van de bovenste verdieping zijn door
het geheele gebouw drie betegelde kokers
aangebracht, welke in drie vergaarbakken
in de kelders eindigen, dienende om het
zand, het gebruikte ondergoed en het be
bloede goed naar beneden te transpor
teeren.
De vele leidingen van gas, electriciteit,
warm- en koud water enz. zijn in kokers
naar boven gelegd, welke aldus zijn in
gericht, dat bij eventueele herstellingen,
een werkman zeer gemakkelijk in de ko-,
ker kan komen om reparatiewerk te doen.
Op elke verdieping is een aparte ge
legenheid met steralisatiekast voor onder
zoek der faecaliën, toiletgelegenheden en
en andere confortabele zaken zijn in over
vloedige maatregelen aanwezig.
Een groote tuin omgeeft het geheel
Door een doelmatige beschutting zijn de
patiënten voor wie de doctoren tegen
woordig veel jmeer dan vroeger in de bui
tenlucht genezing zoeken, beveiligd te
gen wind, terwijl zij van de zon zoo ruim
mogelijk kunnen profiteeren. Op de eer
ste en tweede verdieping zijn groote ter
rassen aangelegd, die een vergezicht ge
ven over Leiden en zijn omstreken.
De electrische lift, voerende van den
kelder tot aan h et bovenste terras, wordt
in beweging gebracht door een electro-
wtiwmVln B Kj 2ji is pa arsige
omvang, dat een patiënt te bed daarin,
vervoerd kan worden, terwijl natuurlijk
de grootst mogelijke maatregelen ter be
veiliging zijn getroffen.
Alle ramen zijn zonder betimmering^
De muren hebben allemaal gestukeerde
of geglazuurde hoeken, alle plinten zijn
hol en alles is met steen afgewerkt. Dient
het eerste tot stofwering, de geheele in
richting beoogt zoo min mogelijk brand
gevaar op te leveren.
De verwarming van het gebouw ge
schiedt door lagedruk-stoomverwarmingj
welke op drie plaatsen door tegenstroom-
toestellen op waterverwarming wordt ge
maakt.
In den kelder zijn vier vuurmonden
waar de stoom gestookt wordt, welke
in het apparaat voor stoomverdeeling het
water tot de gewenschte warmtegraad
verhit. Van hieruit leidt een ontzagelijk*
buizennet door het geheele gebouw, een
buizennet zoo groot, dat het als 't ware
een gebouw op zich zelf vormt, zooals
de machinist ons zeide.
De spanning wordt aangewezen door
contact-manometers, mocht ze te laag
worden, dan waarschuwt een bel den ma
chinist in diens woning aan de Middel
ste gracht, hetgeen eveneens geschiedt
als de pompen mochten weigeren dienst
te doen.
Een circuleer-inrichting tapt de ver
bruikte stoom weer af en wordt het daar
van komende water opnieuw gebruikt,
De vier vuurmonden zijn onderscheiden
in twee voor zomer en twee voor winter-
verwarining, correspondeerend op twee
soortgelijk onderscheiden toestellen met
automatische regulateurs van den warmte
graad en waarnemers van den waterstand
in de keuken.
Een lange rails zorgt voor den aanvoer
van cokes; in den kolenkelder is een
cirkelrails voor eht gemak van 't perso
neel aangebracht. In de complete machi
nekamer kunnen herstellingen van allerlei
aard worden aangericht. Prismaglazen
zorgen voor de lichtverdeeling in de gan
gen, waardoor de anders donkere plaatsen
een goede lichttoevoer hebben.
Vermelden we ten slotte dat bij noodige
reparaties de buizen van de centrale ver
warming in een uur kunnen leegloopen
en in een zelfden tijd weer gevuid wor
den.
Als machinist-bankwerker is aangesteld
de heer J. C. Pieterse.
De ziekenkamers voldoen aan de hoog
ste eischen, welke men daaraan kan stel
len Ge.riefelijk en gezellig ingericht, hy
giënisch en luchtig, alles even modern,
getuigend van den zin van deo
ontwerpers. Er is b.v. een kamer in di
recte verbinding met een badkamer voor
zieken, die veel baden moeten gebruiken
sommige met ruimer terassenvan enkele
zijn weer andere eigenaardigheden te noe
men, alle om zooyeel mogelijk tegemoet
te komen aan de genezingsmethoden
voor diverse ziekten. Alles is gedaann om'
het lijden van den evenmensch te ver
zachten en zijn smarten zoo dragelijk mo
gelijk te maken.
Voor kinderen zijn twee zalen inge
richt; een groote en een kleine. In deze
afdeeling vindt men tevens observatie-ka
mers en een flink terras.
Op de eerste verdieping liggen de ope
ratie-zalen. Beide zijn streng van elkander
gescheiden met e'igen voorbereidings- en
electriciteitslokalen.
De groote antiseptische operatiekamer
heeft dubbele muren, vloer en zoldering,
waartusschen verwarmingstoestellen zijn
aangebracht, zoodat in de zaal een gelijk
matige temperatuur heerscht. Tusschen 't
dubbele glazen plafond zijn 25 sterke elec
trische gloeilampen aangebracht, die een
prachtig verdeeld licht, 't daglicht nabijko
mend, in de kamer verspreiden.
Voor de septische operatiezaal wordt
electrisch zoeklicht gebezigd, dat buiten
de operatiekamer is opgesteld ien een
lichtbundel werpt op wentelende en ver
stelbare spiegels. Deze spiegels reflectee-
ren het licht, deels direct, deels door mid
del van andere spiegels op de operatie-ta
fel. Tot dusverre bestond een dusdanigel
operatiekamer nog niet iji ons land;
slechts in het buitenland was deze verlich
ting bekend
Op deze verdieping is ook de kamer
voor het Röntgen-apparaat en een kamer
tje ter ontwikkeling van de foto's; voorts
een lectuurkamer met ruim terras,- welke'
echter voorloopig als ziekenkamer ge
bruikt zal worden.
De tweede verdieping is hoofdzakelijk
yoor ^tiënten jngericht, Hief feevindefl
