180
MAANDAG 13 SEPTEMBER 1948.
Bouw van montagewoningen ten Zuidwesten
(van Iterson e.a.) van de Lage Morscliweg.
aangewend en wel daar, waar het gebruik logischer is. De
prijs der woningen zal dan zeker niet meer dan 35.per m3
bedragen; de bouw zal niet meer tijd vragen.
De montagewoning is een massaproduct; de architectuur
is daardoor eentonig.
Deze woningen zullen spoediger dan normaal gebouwde
woningen gereedkomen, omdat 'Wederopbouw aan de
leverancierster een prae geeft met betrekking tot de gunning
en het materiaal. Wie de fabriek in Amersfoort in ogen
schouw neemt, vraagt zich echter af, welke interesse zo'n
deftige staf van Wederopbouw heeft bij de verheffing van
een werkplaats van derden, waarin men zich voor het grootste
deel van handkracht bedient, tot een fabriek van bouw
producten.
Het hindert spreker ook zeer, dat de gemeente heeft te
aanvaarden, dat de firma haar eigen architect met het door
haar vastgestelde honorarium aanwijst. Het komt bijna
nooit voor, dat bij een werk van 1 millioen uitvoerder en
directie dezelfde zijn; twee tegenstrijdige belangen komen
dan in één hand.
Intussen heeft de Raad te maken met de nuchtere werkelijk
heid: Wederopbouw experimenteert en dicteert en schijnbaar
kan niemand buiten deze dienst enige invloed uitoefenen.
Men wordt gedwongen deze duurdere producten van mindere
kwaliteit te aanvaarden, wil men gezinnen onderdak kunnen
brengen. Met het oog op de grote sociale nood en het onrecht,
uit die nood geboren, dat zeer velen geen dak boven hun
hoofd hebben, of wel met hun gezin zich gedrongen zien
in een onder de pannen aangebrachte papieren zolderkamer,
moet men hetgeen het zwaarst is ook het zwaarst laten wegen.
Deze noodlijdenden worden niet geholpen door uitsluitend
critiek te oefenen; om in deze aangrijpende gevallen te voor
zien, moet men in deze twee offers brengen; men moet
nl. aanvaarden deze woningen van mindere qualiteit tegen
een veel te hoge prijs, om deze zeer grote sociale nood met
alle middelen, hoe hard dan ook, te verlichten. Spreker is
daartoe bereid, doch aarzelend en schoorvoetend.
De heer van Weizen zegt dat de critiek, door de heren
van Iterson en Lombert tegen het type montage woningen
ingebracht, in feite is gericht tegen het Ministerie van
Wederopbouw en Volkshuisvesting en dus ook tegen de
Regering. De heer Lombert heeft er op gewezen, dat deze
gehele quaestie van type en inhoud van de woningen een
beleidsquaestie is. En nu behoren beleidsquaesties tot het
domein Van de Regering in haar geheel, niet tot dat van het
een of andere speciale Ministerie. Als zodanig is deze
critiek vernietigend te noemen; spreker verwijst daarvoor
naar hetgeen hij reeds bij vroegere gelegenheden met be
trekking tot de door de Regering gevoerde woningpolitiek
heeft gezegd. De bouw van montagewoningen betekent
inderdaad een stap achteruit. Hoofdzaak is echter het uit
eindelijk resultaat van deze bouw.
Ook de leek, die wel eens met de bouw van woningen te
maken heeft gehad, zal bij een vergelijking van de prijs dezer
120 woningen met de prijs van 120 normale woningen tot
de conclusie moeten komen, dat, mede gelet op de kortere
levensduur der montage-woningen, hier sprake is van een
enorme verzwaring van de kapitaaldienst en van een belang
rijke verslechtering in economisch opzicht. Men kan dit zonder
in de economie te hebben gestudeerd in een oogopslag vast
stellen. Grote voorzichtigheid ten aanzien van de montage-
bouw is dan ook geboden.
Bij de beoordeling van dit voorstel rijzen vragen als: waarom
wordt door het Ministerie van Wederopbouw en Volkshuisves
ting aan het hierbij betrokken bedrijf een prae gegevenwelke
krachten zitten daarachter; is het iets bijzonders, waarom
de Regering er voorliefde voor heeft; is dit de uitkomst van
een jarenlange studie van de vraag, of montagebouw ver
kieslijker is dan normale bouw, hetgeen het verstrekken van
bedoelde prae enigermate zou kunnen wettigen?
Spreker meent daarin slechts te kunnen bespeuren een
streven om belangrijke opdrachten van de Regering te
verstrekken aan zeer grote ondernemingen, trusts en dergelijke
in ons land, die daarbij uiteraard de nodige winsten kunnen
maken.
Deze tendenz beangstigt spreker enigermate. Wanneer
dit streven ook op het gebied van de woningbouw sterker
wordt, betekent het niet alleen, dat die bouwondernemers
rijk worden, maar ook dat het beetje sociale zorg, dat de
arbeidersklasse in een jarenlange strijd heeft veroverd, te
gronde wordt gericht. Het College moet toch trachten de
nodige veranderingen in het woningtype aangebracht te
krijgen, niet alleen omdat deze verbeteringen op zich zelf
inderdaad nodig zijn, maar ook terwille van het levensgeluk
van de toekomstige bewoners van deze huizen met hun
Bouw van montagewoningen ten Zuidwesten
(van Wclzen e.a.) van de Lage Morsehweg.
gezinnen. In dit opzicht vervult de op het ogenblik hand
over hand toenemende tendenz, die te constateren valt ten
nadele van hen, die vooral onder de druk van de tegenwoordige
omstandigheden gebukt gaan, spreker met grote zorg.
De beslissing op de vraag, of men dit voorstel al dan niet
moet aanvaarden, is zeer moeilijk. Enerzijds bestaat er een
schreeuwend gebrek aan woonruimte, anderzijds wordt hier
de mogelijkheid geopend om woonruimte te scheppen, zij
het dan onder voorwaarden, die moeilijk te accepteren zijn.
Deze keuze stelt de Raadsleden, ook de communistische,
voor een moeilijk dilemma. Met handhaving van haar critiek,
dat door deze bouw het toekomstig geluk van velen ernstig
wordt geschaad, en dat terwijl men in Nederland juist zo
prat ging op de woningbouw, zoals 'die tot nu toe uitgevoerd
werd, kan sprekers fractie in de gegeven omstandigheden
niet anders doen dan voor dit voorstel stemmen.
De heer Frohwein vraagt wanneer deze huizen geheel
gereed zullen zijn, zodat ze betrokken kunnen worden.
De heer Schüller meent dat zeer veel van hetgeen tot nu toe
over dit voorstel gezegd is, met het thans aan de orde zijnde
vraagstuk van de montagebouw totaal niets te maken heeft.
Het betoog van de heer Lombert b.v. had in het geheel geen
betrekking op de bouw van montagewoningen, doch veeleer
op de normale woningbouw, op de bouw van woningen,
volledig uitgevoerd in baksteen. Het doet ook eigenaardig
aan dat de heer Lombert, bij dit voorstel, terwijl hij volledig
op de hoogte is, waarom dit systeem en deze normen aanvaard
zijn, de woningen voor grote gezinnen ter sprake brengt.
Toen spreker enkele maanden geleden bij de behandeling
van een ander bouwplan bezwaar maakte tegen de geringe
inhoud van die woningen, heeft de heer Lombert hem daarbij
alleen laten staan; toen heeft de heer Lombert geen woord
ten gunste van de grote gezinnen gesproken, maar voor dat
voorstel gestemd.
De heer Lombert zal, indien de gemeente in de zeer naaste
toekomst nogmaals in de gelegenheid gesteld zou worden, tot de
bouw van montagewoningen over te gaan, daaraan niet zijn
medewerking kunnen verlenen; immers, hij heeft verklaard
dat naar zijn mening geen woningen van deze soort meer
gebouwd zullen moeten worden, alvorens men daarmede
voldoende ervaring heeft opgedaan. Dit nu is inconsequent
en in deze tijd van woningnood ook zeer gevaarlijk!
Het gehele betoog van de heer Lombert paste niet in dit
kader, omdat het in deze gaat om montage-woningen,
waarbij men uiteraard aan een bepaald systeem is gebonden.
Indien een Raadslid, dat geen lid van de Commissie van
Fabricage is, had gevraagd, waarom in dit plan de grotere
woningen niet zijn opgenomen, zou spreker het hebben
kunnen begrijpen. De heer Lombert, die als lid dier commissie
weet, dat en waarom het niet kan, had deze vraag niet
behoren te stellen; zijn betoog is dan ook niet reëel.
De heer Lombert: En die hoekhuizen dan?
De heer Schüller zegt, dat bedoelde huizen op het
ogenblik niet door deze firma kunnen worden gebouwd.
De heer Lombert merkt op, dat zij het wel kan, maar dat
die woningen duurder zijn.
De heer Schüller herinnert er aan, dat de Provinciale
Directie heeft getracht de goothoogte te vergroten, hetgeen
niet mogelijk is, doordat men aan een bepaald systeem is
gebonden. Men heeft deze woningen volgens dit ontwerp te
aanvaarden of te verwerpen; men kan niet zeggen: lever
mij 100 woningen van dit model, 25 van dat model en nog
eens 25 van weer een ander model.
Spreker kan niet begrijpen, dat een ter zake kundige als
de heer van Iterson verklaart: montagebouw is altijd
surrogaat; spreker zou dit niet durven zeggen. Het hangt
geheel af van de vraag, met welke montagebouw men te
doen heeft. Baksteenbouw, niet goed uitgevoerd, kan ook
surrogaat zijn. Volgens spreker is de bouw van deze montage
woningen toe te juichen.
De woonkamer-keuken heeft reeds jaren geleden toepassing
gevonden in woningen, welke door de woningbouwvereniging
,,Ons Doel" zijn gebouwd, niet voor ouden van dagen, maar
in normale bouwblokken; de voorzitter dezer vereniging
woont zelf in zo'n woning. Deze woonkamer-keuken mag er
zijn, nu elke woning bevat: een huiskamer van 3,76 x 3,26 m,
een woonkeuken van 5,29 x 3,79 m, 2 slaapkamers elk van
3,83 X 3,26 m, 1 slaapkamer van 2,89 x 1,97 en een bij
keuken, althans een wasgelegenheid, 'die volgens het Inge
komen Stuk ,,in de toekomst zo nodig tot keuken kan worden
