108
geen wederom besparing op de aanlegkosten beteekent.
Bovendien zijn bij den aanleg van het net tal van openbare
belangen betrokken. Zoo moet daarbij worden rekening
gehouden met de aanwezigheid van electriciteitskabels, van
telefoondraden enz., met de belangen van het verkeer; moet
gewaakt worden tegen ontsiering van het stadsschoon. Veel
vuldig overleg met het gemeentebestuur en strenge controle
van gemeentewege zou bij aanleg door particulierennoodig zijn.
Ook met het oog daarop verdient het aanbeveling het
aantal ondernemingen te beperken. Doch, vragen wij ons
af, is er betere oplossing denkbaar dan een zoodanige, waarbij
de aanleg van het net berust in handen van hetzelfde orgaan,
dat van nature tot behartiging van de bij dien aanleg be
trokken openbare belangen is geroepen, nl. de overheid, in
casu de gemeentelijke overheid
Redenen van doelmatigheid, alsmede van technischen en
financieëlen aard pleiten er dus vóór aan het radio-distri-
butie-bedrijf een monopolistisch karakter te geven, terwijl
om redenen, aan het algemeen belang ontleend, dat mono
polie in handen van de overheid en niet in die van parti
culieren behoort te berusten.
Exploiteert de gemeente zelve een radio-centrale, dan kan
het distributie-net tevens met weinig extra kosten dienst
baar worden gemaakt aan een brandalarmeerinrichting, welke
bij afzonderlijken aanleg ongetwijfeld veel duurder zou zijn
en voor de gemeente zelve een improductieve uitgave zou
beteekenen.
Met exploitatie door de gemeente zullen voorts ook de
aan de radio-centrale aangeslotenen worden gebaat, waartoe
wij Uwe aandacht op het volgende vestigen.
Met den aanleg van een radio-distributienet- is een niet
onaanzienlijk kapitaal gemoeid, dat in verband met de snelle
ontwikkeling van de radiotechniek binnen eenige jaren ge
heel moet zijn afgeschreven. Rente en aflossing zullen dus
vooral gedurende de eerste jaren de exploitatie-rekening
zwaar drukken, zoodat de particuliere ondernemer, die met
het exploiteeren van een radio-centrale in zijn levensonder
houd moet voorzien, zal trachten zijn inkomsten te ver-
grooten door het ter hand nemen van den verkoop van
luidsprekers, welke voor aansluiting aan het distributie-net
onmisbare voorwerpen zijn. Door zijn monopolie-positie,
hetzij in de geheele gemeente, hetzij in een bepaald deel
daarvan, zal hij in den regel daarin slagen, waardoor de
handel in luidsprekers mede voor een overwegend deel wordt
gemonopoliseerd, hetgeen noch in het belang van de aange
slotenen, noch in dat van de radio-handelaren is.
De gemeente daarentegen kan zich tevreden stellen met
een exploitatie, die, ondanks een voor dit bedrijf juiste
afschrijvingspolitiek, ook zonder verkoop van luidsprekers
voldoende rendabel is. Wij stellen ons dan ook voor, indien
Uwe Vergadering overeenkomstig ons voorstel tot gemeente
lijke exploitatie mocht besluiten, den handel in luidspiekers
vrij te laten met dien verstande evenwel, dat zij aan be
paalde eischen van deugdelijkheid zullen moeten voldoen.
Aldus zullen bij gemeentelijke exploitatie niet alleen de
radio-handelaren, maar ook de toekomstige abonné's worden
gebaat.
Voorts kunnen de exploitatie-kosten worden beperkt door
het radio-distributie-bedrijf onder te brengen bij het ge
meentelijk electriciteitsbedrijf, waardoor van de bestaande
organisatie van dat bedrijf kan worden partij getrokken.
De wijze, waarop een en ander moet worden geregeld, zal
nog nader onder oogen worden gezien. De abonné's zullen
hiervan aldus kunnen profiteeren, hetzij dat zij meer
waar voor hun geld krijgen (uitzending van meer stations,
waarover hieronder nader), hetzij dat de abonnementsprijs
eerder dan bij exploitatie door particulieren kan worden
verlaagd.
Ten slotte is het bij exploitatie door de gemeente mogelijk
uitzendingen te distribueeren bij specifiek Leidsche gebeurte
nissen.
Om al deze redenen en mede, omdat de exploitatie, zooals
hieronder nog nader zal worden becijferd, loonend belooft te
zijn, verdient oprichting van een gemeentelijk radio-distri
butie-bedrijf naar onze meening alle aanbeveling.
Na kennisneming van het bovenstaande zal het U dan
ook niet verwonderen, dat ook andere gemeenten tot deze
conclusie zijn gekomen. In tal van andere gemeenten toch
is reeds door den Raad, hetzij overeenkomstig, hetzij in
afwijking van door Burgemeester en Wethouders gedane
voorstellen tot gemeentelijke exploitatie besloten; wij noemen
o.a. Arnhem, Dordrecht, Groningen, Haarlem en 's Hertogen
bosch.
Omtrent den aanleg van het net en de kosten daarvan
kunnen wij U het volgende mededeelen.
Hoewel voorloopig slechts de uitzendingen van de beide
Nederlandsche omroepstations zullen worden gedistribueerd,
ligt het in de bedoeling het net dadelijk geschikt te maken
voor de distributie van de uitzendingen van 4 stations, bij
welke wijze van aanleg het nog altijd mogelijk is door tech
nische voorzieningen (duplexverbindingen) zonder hooge
kosten een vijfde en zesde station in de distributie te be
trekken. In dit verband zij nog opgemerkt, dat de exploitant
van een radio-centrale krachtens het bepaalde in het tweede
lid van art. 33 van het Radio-reglement verplicht is, indien
de uitzendingen der omroepstations zulks mogelijk maken,
de programma's der Nederlandsche omroepstations gelijk
tijdig en onverkort door te geven; het doorgeven van de
programma's van buitenlandsche omroepstations is echter
alleen met toestemming van den Minister van Waterstaat
geoorloofd, zoodat deze eventueel te zijner tijd zal moeten
worden gevraagd. Bij exploitatie door particulieren is niet
te verwachten, dat zij meer zullen doen dan datgene, waar
toe de wet verplicht.
De aanleg is gedacht met behulp van indue tie vrij en boven-
grondschen loodkabel langs de huizen, terwijl voor kruisingen
van straten en grachten inductievrije gearmeerde loodkabel
zal worden gebruikt, alle kabels voorzien van ten minste 4
dubbeldraden. Op deze wijze is een goede ontvangst ver
zekerd en worden de onderhoudskosten tot een minimum
teruggebracht.
De verdeeling zal, tenzij bij de uitvoering mocht blijken,
dat het gebruik van meerdere centrale punten financiëel
voordeeliger is, vanuit één centraal punt geschieden, dat
met zorg zal worden gekozen, teneinde een zooveel mogelijk
storingsvrije ontvangst te verzekeren.
Van dat centrale punt uit zullen 8 a 10 voedingskabels
worden geleid naar even zoovele voedingspunten (wijken) in
de verschillende stadsgedeelten.
Het aantal wijken op 10 stellende, kunnen de aanlegkosten
per wijk, indien de uitzendingen van ten minste 4 stations
worden gedistribueerd, op 15.625.in totaal derhalve op
156.250.worden gesteld. Daarbij komen dan nog de kosten
van den bouw en de inrichting van een gebouwtje voor de
centrale ontvangst, welke in totaal op 11.000.worden
geraamd. Trekt men ten slotte voor onvoorziene uitgaven
een bedrag van 32.750.uit, dit bedrag is met opzet
zoo hoog gesteld, teneinde eventueele teleurstellingen in ver
band met de ontwikkeling van de radio-techniek te voor
komendan kan derhalve een aanleg voor de distributie
van uitzendingen van 4 stations worden tot stand gebracht
voor rond 200.000.
De kosten van de huisaansluitingen, welke op 10.
per aansluiting kunnen worden geschat, zijn bij deze be
rekening buiten beschouwing gelaten, omdat deze door de
abonné's moeten worden betaald.
Uitgaande van een net voor de ontvangst en de distributie
van 4 stations en rekening houdende met de wenschelijkheid
van algeheele afschrijving in 4 jaren, zal de exploitatie-rekening
bij een aantal van 4000 aansluitingen ad 24.per aan
sluiting per jaar er als volgt uitzien
Lasten Baten
Rente en afschrijving van het 4000 abonnementen ad 24
net, 27.87 55.740.—. 96.000.—.
stroomkosten 760.
onderhoud (loo-
nen en mate
rialen) 6.000.
leiding, toezicht
en administratie 4.500.
voordeelig saldo 29.000.
96.000.—.
Het aantal abonné's zal aanvankelijk lager zijn, zoodat
de eerste jaren ook het batig saldo minder zal bedragen;
na twee volle exploitatiejaren mag evenwel op een aantal
aansluitingen van 4000 wel worden gerekend. In den Helder
en Harlingen bijv. bedraagt het aantal aansluitingen 10
van het aantal ingezetenen.
De bovengenoemde bedragen zijn gebaseerd op den aanleg
van een geheel nieuw net. Het zal intusschen aanbeveling
verdienen, zulks ook om met de exploitatie van gemeente
wege dadelijk te kunnen beginnen, het door Ter Meer gelegde
net tegen taxatie van hem over te nemen, zoodat de werke
lijke kosten aanvankelijk lager zullen zijn, dan de boven
becijferde. Aangezien de aanleg van dit net echter in menig
opzicht zeer gebrekkig is en bovendien niet op de uitzending
van 4 stations is berekend, zoodat toch spoedig belangrijke
uitgaven voor verbetering daarvan moeten worden gedaan,
kan ook bij overneming van het net van Ter Meer de
bovengenoemde raming worden aangehouden.
Op grond van al het bovenstaande geven wij Uwe Ver
gadering alsnu in overweging:
1°. de radio-distributie van gemeentewege ter hand te
nemen en mitsdien aan den Minister van Waterstaat ten
