40
DINSDAG 21 JANUARI 1930.
om den aannemers een zoet winstje te verschaffen. Bovendien
is hun het gebruik van de gereedschappen der Lichtfabrieken
toegestaan.
Burgemeester en Wethouders zijn er met hun antwoord
niet in geslaagd om deze verspilling der gemeente-financiën
goed te praten.
De heer Wilmer heeft gisteren o.a. gezegd, dat, als hem
wordt aangetoond, dat de gemeentediensten goedkooper en
beter werken dan de particulieren, hij dan een voorstander
is om de werken door de gemeente-diensten te doen uitvoeren
en er voor zal stemmen.
De heer Goslinga zegt altijd, dat, indien men iets beweert,
men met de feiten moet komen, en dat is volgens spreker
ook juist.
Spreker heeft feiten genoemd, gevallen, die werkelijk zijn
voorgekomen en niet te ontkennen zijn. Hij heeft aangetoond,
dat verschillende gemeentebesturen door werkzaamheden in
eigen beheer uit te voeren, duizenden bezuinigd hebben en
daarbij goed werk hebben verkregen.
Herhaalde malen wordt aan sprekers partij toegevoegd, dat
men wel iets zou gevoelen voor de voorstellen, door haar ge
daan, als de gemeente-financiën het maar toelieten. De sociaal
democraten doen wel voorstellen, die geld kosten, zegt men,
maar zij geven nooit de middelen aan, waarvan dit betaald
moet worden.
Thans is. een voorstel gedaan, dat geen geld kost, maar
duizenden kan besparen en waarvan de verwezenlijking, even
als in andere plaatsen, ook te Leiden mogelijk is.
Als Burgemeester en Wethouders het belang der gemeente
stellen boven dat van den enkeling, dan zullen zij sprekers
voorstel overnemen en zullen zij het zelfs niet op een stemming
laten aankomen.
Spreker zegt het voorstel met degelijke argumenten en
feiten te hebben verdedigd en hij hoopt, dat, als de Wethouder
met hem van gedachten verschilt, deze niet met algemeen
heden aankomt, doch met argumenten en feiten.
Het onderwerp is belangrijk genoeg om er over behoorlijk
van gedachten te wisselen.
De heer Berge as kan zich niet voorstellen, dat de heer
van Eek, die een lans heeft gebroken voor den tuinbouw,
dit goed meent, omdat men om tuinland te krijgen weiland
zou moeten scheuren. Het is wel juist, dat op tuinland meer
werkkrachten tewerkgesteld kunnen worden dan op weiland,
maar er kan hier toch geen sprake zijn van werk verschaffing
in den zin, waarin de heer van Eek die bedoelt. Bovendien
is er in den omtrek van Leiden volstrekt geen gebrek aan
tuinland, want men kan hier tegen billijken prijs voldoende
groenten en bloemen koopen.
Er komt bij, dat in den tijd, waarin in andere bedrijven
gebrek aan werk is, ook in den tuinbouw geen arbeid is te
vinden. De heer van Eek schijnt dat uit het oog te hebben
verloren.
In den omtrek van Leiden is er wel gebrek aan weiland
en hoe meer veeboeren er zijn, hoe beter het is voor den
tuinbouw, omdat de mest van de koeien zeer goed kan worden
gebezigd in den tuinbouw.
Spreker heeft den indruk, dat de heer van Eek de zaak
niet goed begrijpt.
Verder sprak de heer van Eek over de levensmiddelen
voorziening. Hij wenscht van gemeentewege bevroren vleesch
te doen invoeren. In den tijd, dat er gebrek aan volksvoedsel
was, is er wel bevroren vleesch gekomen.
Dat het bevroren vleesch de helft goedkooper was dan het
verscbe is logisch; in het buitenland waren de koeien goed
kooper dan hier. Amsterdam had het monopolie van den verkoop
en kon dus de winstmarge nemen, die het zelf wilde. Nu
werd het overgebleven geld besteed voor goede doeleinden.
Maar dan is de heer van Eek er weer naast, want dan is
het vleesch toch te duur verkocht, en wel juist aan de menschen,
voor wie de heer van Eek altijd in de bres springt. Spreker
had het beter gevonden, wanneer het vleesch goedkooper was
verkocht; dan hadden de menschen, voor wie dit hoofdzakelijk
is gedaan, de arbeiders, minder betaald. De gemeente heeft
hier dus middenstandertje gespeeld. Spreker begrijpt dit niet
goedde heer van Eek komt altijd voor die menschen op,
maar vindt het goed, als zij meer betalen dan noodig is.
De heer van Stralen meende, dat de kleine patroons dat
schilderwerk niet hadden moeten hebben, maar dat dat naar
de groote patroons moest gaan, die personeel hadden, om die
menschen aan werk te helpen. Weet de heer van Stralen
dan niet, dat verschillende kleine patroons meer gebrek hebben
dan dikwijls een georganiseerd arbeider, terwijl zij toch nergens
om steun kunnen aankloppen? Moeten die menschen met hun
gezin ook niet eten? Zijn dat ook geen menschen? Is dat
naastenliefde? Wie er het meeste gebrek aan heeft moet
voorgaan; het is goed gezien door het College om kleine
karweitjes, die voor een grooten patroon de moeite niet waard
zijn, aan kleine patroons te gevenvoor hen was het misschien
een uitkomst om in den winter nog een stuk brood te
verdienen.
Spreker is tegen het voorstel van den heer Groeneveld tot
stichting van een centrale autogarage. Ieder bediijf heeft zijn
eigenaardigheden. Dit zou b.v. bij het Slachthuis bezwaren
kunnen opleveren, wanneer een keuringsveearts plotseling
naar een buitengemeente moet; het is dan ook veel doel
matiger om de auto's op het terrein van het bedrijf zelf te
stallen; dan heeft men ze onmiddellijk bij de hand, wanneer
ze noodig zijn.
De heer Bosman zegt, dat de heer Wilmer gisteren met
eenig gevoel, van trots geconstateerd heeft, dat de gemeente
er financieel op het oogenblik nog al aardig voorstond en dat
dit te danken was aan het werk van de rechterzijde. Nu
misgunt spreker den heer Wilmer niet het pluimpje, dat
deze in den vederdos van de rechterzijde stak, en hij misgunt
hem evenmin, dat hij er zoo vroolijk mede kwispelde, maar
spreker twijfelt of het wel een echt veertje was, m. a. w.
of het feit, dat er een financieel overschot is, nu wel juist
te danken is aan het optreden van de rechterzijde en of dat
niet meer een gevolg is van den toevalligen loop der tijden.
Spreker neigt meer naar de laatste opvatting, maar al was
het een gevolg van het optreden der rechterzijde, dan nog
zou spreker het niet een zoo buitengewoon verheven iets
vinden, omdat er in het gemeentebeheer andere en zeker
niet minder gewichtige dingen zijn dan de zorg voor een
financieel overschot, al vindt hij zulk een overschot op zich
zelf heel mooi en zal hij altijd een voorstander zijn van een
zuinig beheer.
Indien de rechterzijde meent, dat het beheer zoo mooi is
geweest, wil spreker haar wijzen op de omstandigheid, dat
het zielental van Leiden eerder neiging heeft om terug te
loopen dan om vooruit te gaan. Dit wijst er op, dat er aan
de gemeente een en ander hapert, en wettigt de vraag, of
de oorzaak misschien ook bij het bestuur der gemeente kan
liggen. Leiden heeft vroeger heel andere tijden gekend.
Er zijn meerdere steden, welke een grooten bloeitijd hebben
gekend, b.v. verschillende steden rondom de Zuiderzee, welke
echter langzamerhand zijn uitgedroogd. De oorzaak ligt hier
direct voor de hand. Door het graven van het Noord-Hol-
landsch Kanaal en het Noordzee-kanaal en door de verande
ring in de scheepvaart had de Zuiderzee daarvoor geen be-
teekenis meer en zijn de daaraan liggende havens verdwenen.
Ook Leiden heeft zijn bloeitijd gehad, maar hier is niet een
dergelijke oorzaak voor den achteruitgang aan te wijzen. Een
blik op de kaart toont dat dadelijk aan, want als er één
plaats bevoorrecht is wat de ligging betreft, dan is het Leiden
met zijn mooie waterverbindingen, gelegen in het groote
spoorwegverkeer en in een bloeiende streek.
De tijd ligt nog niet ver achter den rug, dat Leiden de
tweede stad van Nederland was en in zielental op Amster
dam volgde. In dien tijd had Leiden een zeer bloeiende
industrie, maar door den grooten socialen druk en andere
zware lasten, welke op de industrie werden gelegd, ging die
industrie kwijnen en kon zij de concurrentie niet meer vol
houden, met het gevolg dat de fabrikanten naar elders trokken,
naar het zuiden des lands en naar Vlaanderen, om daar hun
industrie wederom op te bouwen. Leiden raakte aan het
sukkelen en is aan het sukkelen gebleven. Het allerergste
is, dat men dit als een gewoon verschijnsel is gaan beschou
wen, er in is gaan berusten in de overtuiging, dat het wel
nooit anders zal kunnen.
Dat is juist het gevaarlijke van den toestand, waarin Leiden
is geraakt; wanneer men in den put raakt, is juist grootere
energie noodig om zich weer op te werken. Het moeilijke
is, dat de menschen gaan twijfelen of het zoo nog niet het
beste is; wanneer men pogingen doet om tot een beteren
toestand te komen, twijfelt men, of de belastingen nog niet
hooger zullen worden. In Leiden ontbreekt een gezonde onder
nemingsgeest: spreker wil hiermede niet zeggen, dat de ge
meente zich nu maar in allerlei avonturen moet storten; dan
zou men misschien van den wal in de sloot geraken, maar
het gemeentebestuur moet er niet tegen opzien om normale
risico's te loopen; aan elke onderneming en aan elk voorstel
zit natuurlijk risico vast; men kan van te voren alles nog
zoo zorgvuldig overwegen, altijd blijft er nog risico, dat men
niet kan overzien. Wanneer de gemeente daartegen opziet,
zal het altijd sukkelen blijven. Een toestand als in Leiden,
dat men zoo'n beetje blijft dobberen bij wat het is, drukt
zijn stempel op alle lagen der samenleving; dat bemerkt men
het beste, wanneer men zooals spreker geen geboren Leidenaar
is, maar later pas in de stad gekomen is. Die toestand treft
allereerst de arbeidersklasse, die altijd van de veranderde
omstandigheden het eerst den druk en de verlichting onder
vindt. De energie van de Leidsche arbeiders staat in het
algemeen achter bij die in andere gemeenten met een bloeiende
industrie; dat kan ook niet anders, want in een stad, waar
zich geen nieuwe industrieën vestigen en waar de bestaande
