24
MAANDAG 20 JANUARI 1930.
zal zijn na te gaan in hoeverre ook de verschillende bedrijven
tot de op handen zijnde reorganisatie van de gemeentelijke
belastingen kunnen bijdragen.
De belastingen in Leiden en vrijwel overal zijn altijd onvol
doende geweest voor den gewoneii dienst; men heelt tot nu
toe nooit een middel weten te vinden om daaraan een einde
te maken. Nu verkeert Leiden in de buitengewoon gunstige
positie, dat de winsten op de bedrijven die belastingen op een
zeer gelukkige manier aanvullen. Toch was de toestand aller
minst ideaal, omdat de belastingen veel te hoog waren. Er
worden echter ieder jaar aanvallen gedaan op die bedrijfs
winsten.
Spreker heeft zich afgevraagd, of het billijk is om de be
drijfswinsten aan te tasten door verlaging der tarieven dan
wel of zij moeten worden gehandhaafd. Een gemeenschaps
bedrijf heeft een ander karakter dan een particulier bedrijf.
Een gemeenschapsbedrijf is onder alle omstandigheden ver
plicht het algemeen belang te dienen, terwijl het particulier
bedrijf uiteraard op winst maken is aangelegd.
Hoe staat het met de Leidsche bedrijven, vraagt spreker,
zijn dit uitsluitend gemeenschapsbedrijven of zijn het ook com-
mercieele bedrijven? Hij vindt, dat zij in sterke mate het
karakter dragen van commercieele bedrijven, hetgeen hij
hieruit afleidt, dat de omzet zoowel van de gasfabriek als
van de electriciteitsfabriek slechts voor een beperkt deel in
Leiden blijft. Niet minder dan 60% van de productie van
het electriciteitsbedrijf wordt geleverd aan de industrie en
aan de buitengemeenten, zoodat er 40% in de stad blijft,
terwijl het met gas juist omgekeerd is; naar blijft 60% in
de stad en gaat 40% naar de buitengemeenten en de indus
trie. Op grond van die verhoudingen meent spreker te mogen
constateeren, dat de Lichtfabrieken commercieele bedrijven
zijn, en juist bij dergelijke bedrijven is de kostenverdeeling
van groot belang. Hoe grooter de omzet, hoe minder de
kosten drukken, zoodat men mag aannemen, dat, als het be
drijf geen commercieelen opzet had, de prijzen veel hooger
zouden moeten zijn.
Vergeleken met Amsterdam, Rotterdam en den Haag, maakt
Leiden, wat de prijzen betreft, welke voor gas en electrici-
teit berekend worden, een behoorlijk figuur en dan rijst de
vraag, of men die prijzen op zichzelf moet beschouwen dan
wel in verband met andere. Spreker meent, dat men dit
laatste moet doen, in tegenstelling met den heer van Eek,
die zegt, dat de ingezetenen niet hebben geprofiteerd van
den vooruitgang in de productie en men hun dus iets moet
geven. Spreker vindt daarvoor geen goede reden en in dat
opzicht heeft ook de heer Wibaut een andere opvatting dan
zijn partijgenoot van Eek, hetgeen kan blijken uit het vol
gende citaat uit een praeadvies, door den heer Wibaut uit
gebracht
»dan is er geen enkele reden voor het beheerend bestuur
der gemeentebedrijven om zich te verontschuldigen, dat er
uit deze bedrijven ondernemerswinst wordt gemaakt. Er
is heelemaal niets misdadigs in. Ook niets, waardoor ook
slechts aan een enkelen individueelen verbruiker van een
dier bedrijven eenig onrecht geschiedt.
Integendeel, er is in de ondernemerswinst, indien zij be
langrijk is, een zeer positief element van gemeentebelang,
dat behalve de verbruikers van de gemeentebedrijven ook de
andere ingezetenen, voorzoover zij er zijn, collectief en indi
vidueel rechtstreeks dient."
Hieruit blijkt, dat de heer Wibaut van winst uit bedrijven
niet geheel afkeerig is. Hij stelt weliswaar zekere voorwaar
den, maar die stelt spreker met hem. Een van die voor
waarden is, dat de inkomstenbelasting niet laag mag worden
gehouden door middel van de winst uit de bedrijven en dat
zij een behoorlijke progressie moet vertoonen. Waar te Leiden
aan die voorwaarden behoorlijk is voldaan, ziet spreker niet
in, dat men de prijzen der producten van de bedrijven zou
moeten verminderen. Wel kan er z. i. sprake wezen van het
primair zijn van de belastingverlaging boven de verlaging
van de prijzen der producten van de bedrijven.
Dit is nu geen vraag meer, omdat de nieuwe wet op de
financiëele verhouding die zaak in een geheel ander stadium
gebracht heeft. De goede eigenschap van die wet is, dat de
belasting genivelleerd wordt, hetgeen meebrengt, dat het
belastinggebied van de gemeente beduidend wordt beperkt.
Daaraan kan vastzitten, dat de bedrijfswinsten een veel be
langrijker plaats gaan innemen dan totnutoe. Men zal niet
meer bij de gemeentebelastingen de uitersten kunnen hebben,
die vroeger mogelijk waren, en men is hoe langer hoe meer
aangewezen op de winsten uit de bedrijven en daarom her
innert spreker er aan, dat hij eenige jaren geleden aanbevolen
heeft, om de uitkeeringen uit de bedrijven zooveel mogelijk
te stabiliseeren. Dit is een uitstekend middel om de gemeente
lijke belastingen ook zooveel mogelijk te stabiliseeren. Spreker
haalt in dit verband nog een uitlating van den heer Wibaut
aan, die luidt:
»Een gemeentebestuur, dat een goed bedrijfsbeheer voert,
d. w. z. een prijzenpolitiek volgt ten opzichte van de leve
ringen van waren en diensten door gemeentebedrijven, die
voldoet aan de eischen van te dienen het gerief der ver
bruikers, en dan daarnaast nog belangrijke winsten uit de
gemeentebedrijven voor de gemeentekas verkrijgt, mag zich
op deze uitkomst verhoovaardigen.
Het bestuur eerier gemeente, dat, door welke omstandig
heden dan ook, den omvang der gemeente, den aard der daar
gevestigde industrieën, de indeeling der bevolking, eriz. enz.,
hierin slaagt, bewijst aan de gemeente een drieledigen dienst:
Het stelt de waren en diensten, geleverd door de gemeente
bedrijven, ter beschikking van alle ingezetenen, zonder uit
zondering, tegen den voor elke soort van verbruik voor allen
gelijken prijs, die, economisch gesproken, aan alle eischen van
redelijkheid voldoet.
Het biedt den industrieelen in de gemeente gelegenheid
gebruik te maken van de diensten der gemeentebedrijven op
voorwaarden, die hun voordeelig zijn.
Het brengt daarnaast door zijn bedrijfsbeheer nog een min
of meer belangrijk bedrag in den vorm van gewone inkomsten
in de gemeentekas. Gewone inkomsten, die gereedelijk kunnen
en zullen worden aangewend voor het dekken van dringend
begeerlijke uitgaven. Men zou kunnen vragen: wat wil men
eigenlijk nog meer?"
Leiden kan zich deze woorden aantrekken. De toestand is
hier zoo, dat de heer Wibaut de zaak zonder gewetens
wroeging zou kunnen overnemen.
Spreker heeft aangetoond, dat de financiëele toestand van
Leiden gunstig en zelfs zeer gunstig is. Laat men evenwel
toch niet de voorzichtigheid uit het oog verliezen, want een
gemeente moet niet achteruit, maar op den duur, zij het
langzaam, vooruit kunnen blijven gaan. Nu zal men vragen:
hoe hebt ge het dan in je hoofd gekregen om voor te stellen
den factor tot 0.7 te verlagen? Voor een groot deel is dit
reeds verklaard; spreker acht het voorstel van het College
goed, maar niet ver genoeg gaand. Spreker heeft aangetoond,
dat in den loop der jaren 1.180.000 uit de gewone middelen
bespaard is; spreker waardeert het ten zeerste in het College,
dat het niet bereid is dat bedrag weer in den schoot der
belastingbetalers te werpen. Er zijn verschillende factoren,
die er voor pleiten, maar aan den anderen kant is gewezen
op de beperking in verschillende uitgaven en er zijn nog wel
meer redenen om dit niet te doen.
Dit neemt echter niet weg, dat er een zeker onrecht is
gelegen in een te hooge belastingheffing, welk onrecht nu,
en nu voor de allerlaatste maal, althans eenigszins ongedaan
gemaakt kan worden dooi een belastingverlaging. Daarbij is
in het oog te houden, vooreerst wat men thans betaalt en
in de tweede plaats wat men bij het intreden van den nieuwen
toestand vermoedelijk zal gaan betalen, terwijl daaruit de
conclusie is te trekken, wat op dit oogenblik kan worden
gedaan.
Nu houdt het voorstel, door deheeren Huurman en Spendel
en spreker ingediend, het midden tusschen den tegenwoor-
digen en den nieuwen toestand. Neemt men thans een factor
van 0.9 en komt die straks op 0.7, dan zal de uiterste 60%,
die onder den nieuwen toestand zal worden geheven, nog 0.5
zijn, als factor uitgedrukt. Het voorstel houdt dus het midden,
maar bovendien is hetgeen de voorstellers willen doen on
gevaarlijk, omdat het een uitkeering ineens is. Wat nu en
dan wordt voorgesteld, is het aantasten van de bronnen. Men
wil soms b.v. een permanente vermindering van inkomsten en
een permanente uitzetting der uitgaven, dingen, welke veel
gevaarlijker zijn dan het voor één keer beschikbaar stellen
van een beschikbaar bedrag, omdat dit geen gevolgen heeft
voor de toekomst.
Men kan dus gerust tot den voorgestelden maatregel over
gaan, want, wanneer er ongeveer 4 ton aan belastingverlaging
is besteed, zal er nog 7| ton overblijven, welke Rurgemeester
en Wethouders met goedkeuring van den Raad naar believen
kunnen aanwenden, vooreerst als een algemeene reserve en
in de tweede plaats als een stadsverbeteringsfonds en wellicht
ook voor andere doeleinden, welke straks noodig zullen blijken.
Tenslotte komt spreker tot de regeling van de stadhuis
schulden. Burgemeester en Wethouders schijnen niet te
kunnen begrijpen, dat er iets te regelen valt, en daarom zal
spreker er weinig van zeggen, maar hij wijst er toch op, dat,
als aan de Lichtfabrieken verliezen zijn te constateeren, men
die dekt uit het vernieuwingsfonds. Als er schulden zijn over
een object, dat totaal vernield is, moet vaststaan, dat die
schulden op de een of andere wijze worden aangewezen voor
andere objecten, dan waarop zij totdusverre voorkwamen. Als
iemand een huis, waarop een hypotheek staat, heeft verzekerd
voor 10000 en dat huis verbrandt, dan krijgt de eigenaar
niet de geheele som uitgekeerd, maar de waarde, verminderd
met het bedrag der hypotheek. Zoo moet ook hier het stad
huisfonds het bedrag aangeven, dat netto is overgebleven uit
den brand, maar het is een administratieve kwestie en
daarom gaat spreker er niet verder op in.
