MAANDAG 13 DECEMBER 1920.
651
Als ik daartegenover stel de cijfers, verstrekt door de
directie, waaruit blijkt, dat eigenlijk de productiekosten van
het gas en de opwekkingskosten van den stroom in Leiden
liggen beneden het gemiddelde van dergelijke fabrieken
De heer van der Pot. Zoudt gij mij daarop niet eerst eens
laten antwoorden? Het is in het geheel niet juist.
De heer de la Rie. M. d. V. Ik wil er eerst mijn steun
aan geven.
De heer van der Pot. Het is niet juist.
De heer de la Rie. Dan zullen wij dat straks wel hooren.
De directie heeft getracht door middel van een vergelijking
aan te toonen, dat de productiekosten van stroom en gas
beneden het gemiddelde liggen, maar de cijfers van den heer
Sanders, welke ik niet heb kunnen controleeren, omdat ik
niet precies weet hoe hij er aan komt, toonen aan, dat die
productiekosten hier boven het gemiddelde liggen en zelfs
tamelijk aan den hoogen kant zijn. Het verschil ligt dus
hierin, dat de distributie- en administratiekosten hier bedui
dend hooger zijn dan in andere plaatsen. Dat is mijns inziens
volkomen juist. Men kan het niet direct aantoonen, maar ook
mijn meening is, dat het aan onze Lichtfabrieken veel te
omslachtig toegaat. Er wordt wel gecontroleerd of in de
fabrieken alles zuinig gebruikt wordt, zooals potlooden, papier
en andere kantoorbehoeften, maar er wordt niet gecontro
leerd ik heb daarvan althans niet gehoord of het
noodzakelijk is, dat de directeur, de adjunct-directeur, de
secretaris, technische en administratieve hoofdambtenaren
reisjes maken naar Duitschland en Engeland. Voorzoover ik
inlichtingen heb gekregen, waren niet alle reisjes, welke veel
geld hebben gekost, volstrekt noodzakelijk. De reisjes in het
land zelf, zooals naar Maastricht, Rotterdam, den Haag enz.,
welke evengoed per spoor konden geschieden, gebeuren per
auto, wat mijns inziens geldwcgsmijterij is. Ik meen, dat in
dit opzicht bezuinigd kan worden.
Dit is hetgeen ik ter ondersteuning van da rede van den
heer Sanders wilde zeggen.
Op de opmerking van den heer Wilmer over mijn verant
woordelijkheid als commissaris van de Lichtfabrieken ga ik
niet in. De heeren weten wel hoe ik daarover denk, want ik
heb dat reeds dikwijls verteld.
Ik kom nu tot de levensmiddelen voorziening. In de secties
werd aangekondigd, dat er van onzen kant een voorstel zou
komen tot het daarstelien van gemeentewinkels, en daarbij
werd gewezen op de winkels zooals die in Amsterdam zijn.
Aan hetgeen daarover verder in het afdeelingsverslag staat,
ben ik niet schuldig. Er is gezegd, dat ik het maar eens waar
moest maken, dat het met de levensmiddelenvoorziening in
Amsterdam zoo goed gaat. Over het al of niet goed zijn heb
ik niets beweerd, omdat dit niets ter zake doet. Ik wees op
de Amsterdamsche winkels als model. Men is op dit oogenblik
bang voor prijsdaling, ik zal niet zeggen: voor het groote
publiek, maar er is een daling in de prijzen te voorzien en
juist omdat die daling ten deele te wachten is, vind ik in
grijpen van gemeentewege noodig. Men zal trachten om de
prijzen van de directe levensbehoeften, het kost wat het kost,
op prijs te houden. Men heeft altijd geroepen, dat vermeer
dering der productie het middel zou zijn om de zaak in orde
te maken. Nu is er wat voorraad gekomen, ofschoon nog lang
niet voldoende om in alle behoeften te voorzien, en dadelijk
begint men met het sluiten van fabrieken. Men spreekt ervan
de scheepvaart ten deele stil te leggen, omdat men anders zou
kunnen beleven, dat de boel goedkooper werd. Bovendien
wordt alles gedaan van de zijde van de fabrikanten om juist
in den kleinhandel de prijzen op peil te houden. Schept men
op verschillende plaatsen van de stad de gelegenheid artikelen,
welke men direct en dagelijks noodig heeft, te koopen, dan
breekt men daardoor de mogelijkheid om de prijzen noodeloos
hoog te houden.
Op welke wijze moet het bedrijf beheerd worden? Het moet
niet behandeld worden op de gewone ambtenaarswijze, maar
men moet aan het hoofd hebben iemand, die zich wat vrij
bewegen kan.
De heer Heemskerk. Die het gratis doet.
De heer de la Rie. Dat is niet noodigde heer Heemskerk
werkt ook niet gratis.
Iemand moet aan het hoofd staan, die vrij is om onmiddellijk
maatregelen te nemen die noodig zijn en daartoe niet eerst
de toestemming van hoogere autoriteiten behoeft te gaan
vragen; hij moet onder latere verantwoording kunnen over
gaan tot een prijsbepaling, als het noodig is.
Dat dergelijk bedrijf prijsregelend werkt, heeft men hier
toch in kleinen omvang reeds gezien. Wij hebben hier gehad
den groentenverkoop. In de afdeelingen is gezegd, dat dat
een mislukking geweest is, want toen de groentenverkoop
ophield, gingen de prijzen de hoogte in. Dit pleit juist voor
ons standpunt, want het bewijst dat, zoolang de groenten
verkoop van gemeentewege plaats had, de prijzen lager waren
dan toen het stop gezet werd.
Ook de tijdelijke verkoop van stoffen van gemeentewege
aan de Waag heeft getoond dat, als de gemeente iets verkoopt,
men onmiddellijk dergelijke artikelen in den particulieren
handel tegen ongeveer dezelfde prijzen kan krijgen.
Al deze dingen moeten tenslotte aanleiding geven tot het
in het leven roepen van een permanent levensmiddelenbedrijf,
zoodat men voortdurend de prijzen in de laagte kan houden
en men niet afhankelijk is van een enkelen keer, dat de
gemeente iets te verkoopen heeft.
Wat de inrichting aangaat, ik stel mij voor dat het niet
moet gaan op bureaucratische wijze. Het moeten winkels zijn,
zooals te Amsterdam, waar men van alles en alles te koop
heeft, gewone winkels, waar men kan koopen zooals in andere
winkels doch die aan niets bijzonders laten zien dat het winkels
van de gemeente zijn.
Ik dring er dan bij den Raad ten zeerste op aan om ons
voorstel op dit stuk aan te nemen.
De heer Kuivenhoven. Ook ik wensch nog even terug te
komen op wat in dit debat in het midden gebracht is.
De sociaal-democraten hebben verleden week verklaard van
de Christelijke arbeiders wat te verwachten. Het is misschien
nog niet voldoende in dezen Raad uitgedrukt, maar ik wil
zeggen, dat zij van de Christelijke arbeiders als zoodanig in
dezen Raad niets te verwachten hebben. In dit verband herinner
ik aan het rijmpje:
De voog'laar op bedriegen uit
Den vogel lokt met zoet gefluit.
Dat zal den heeren natuurlijk niet lukken. De Christelijke
arbeiders hier zijn niet door de arbeiders gekozen om alleen
de arbeidersbelangen voor te staan, maar om de belangen
van de gemeente als zoodanig te behartigen.
De heer van Eek had verwacht, dat wij werkelijk met hem
zouden medegaan. Dat kunnen wij niet doen, omdat wij niet
van een revolutionnair standpunt uitgaan. Wij hebben ons
eigen beginsel, en waar dat beginsel is gegrond op Gods
ordinantiën, kunnen wij, zoolang de sociaal-democraten daar
mede geen rekening houden, met hun voorstellen, ook die
van den heer Dubbeldeman betreffende den gemeentelijken
woningbouw, niet meegaan, om de eenvoudige reden, dat de
sociaal-democraten langs dien weg het doel bereiken, dat zij
beooger. en dat Troelstra in 1918 heeft aangegeven, namelijk
de macht in handen te krijgen. Daaraan zullen wij nooit
medewerken.
De heer Oostdam. Na al hetgeen dezerzijds reeds in het
midden is gebracht, ook wat betreft de houding van onze
fractie, kan ik zeer kort zijn en zal ik slechts eenige practische
punten behandelen, in de eerste plaats de salariskwestie.
Ik geloof verstandig te doen door vierkant mijn meening
dienaangaande te zeggen. Ik ben niet van plan mijn stem te
geven aan eenig voorstel tot verhooging van eenigen salaris
grondslag. Wij hebben die salarisgrondslagen nog kort geleden
vastgesteld, volkomen in overeenstemming niet alleen met
hetgeen het georganiseerd overleg wilde, maar ook in samen
werking met geheel de sociaal-democratische fractie. Wij
kunnen wel aannemen, dat het toen in orde was. Sindsdien
hebben de heeren der overzijde eenige op- of aanmerkingen
moeten hooren, zoodat zij nu uit een ander vaatje zijn gaan
tappen. Ik heb in dit opzicht niets ondervonden, zoodat ik
meen, dat hetgeen zes maanden geleden goed was, ook nu
nog wel goed geacht kan worden.
Men heeft tegen ons aangevoerd de houding van den heer
Guit, die zich zeer laatdunkend uitliet over de loonen, welke
hier ter stede worden betaald. Als ik mij niet vergis, is de
heer Guit «vrijgestelde" of gesalarieerd bestuurder, dit wil
zeggen dat hij er voor betaald wordt om nooit tevreden te
zijn en altijd nieuwe actie te voeren.
De heer Knuttel. De Katholieken doen er dus ook aan mee.
De heer Oostdam. De heer Guit is ook Katholiek en is
niettemin gesalarieerd bestuurder of vrijgestelde. Maar of die
menschen nu Katholiek of niet-Katholiek zijn, de meeningen,
welke door die vrijgestelden of gesalarieerde bestuurders
worden geuit, aanvaard ik slechts onder benefice van inventaris.
De heer van Stralen. En de heer Raaymakers, het lid van
de Staatscommissie, dan? Die is toch geen vrijgestelde?
De Voorzitter. Ik verzoek den heeren geen samensprekingen
te houden, maar ieder voor zich te laten spreken.
De heer Oostdam. Ik vind het wel aardig.
