'201
ƒ271.420.Het verlies, dat geleden wordt op de gaslevering
aan hen, die een inkomen hebben van ƒ800ƒ3000.laten
wij nu maar buiten beschouwing; bet zal afhankelijk zijn
van de op te zetten progressieve schaal, doch in elk geval
evenzeer een reusachtig cijfer vertoonen. Bepalen wij ons op
ditoogenblik alleen bij het bovenbedoelde verlies van ƒ271.420.
dan zou, opdat enkel dit verlies gedragen werd door de 949
aangeslagenen boven ƒ3000.—, door dezen hoofdelijk ƒ286.
boven den kostprijs van het gas moeten worden betaald. Stel
het gemiddeld maand verbruik van deze personen op 100 M.3,
wat zeker te hoog is, dan zouden de 1200 M.3 van het jaar
verbruik met 2t82® ets. d. i. ruim 23| ets. per M.3 moeten
worden belast, alleen tot goedmaking van het zoöeven be
doelde verlies, dat nog slechts een willekeurig gedeelte van
bet totale verlies bleek te vertegenwoordigen. En waar men
nu zeker niet aan iederen aangeslagene boven ƒ3000.het
gas tegen 23| ets. boven kostprijs, d. i. tegen 40| ets. zou
willen berekenen, doch ook hier een geleidelijke opklimming
noodig zou wezen, daar behoeft men niet te vragen op hoe
veel dan, als alles in aanmerking genomen wordt, de M.3gas
berekend zou moeten worden voor aangeslagenen van ƒ8000.
ƒ10.000.en hooger. Het is duidelijk dat die prijs boven
ƒ1.per M.8 zou stijgen. Of door deze personen dan nog
gas zou worden gebruikt, of men dan niet over zou gaan
tot andere brandstof en zelfs tot ander verlichtingsmateriaal
en of zoodoende niet de geheele berekening als een kaar
tenhuis ineen zou storten, zullen wij in het midden laten.
Wij willen alleen nog opmerken, dat, waar de cijfers voor
bovenstaande berekening ontleend werden aan het kohier
1918 1919, die van het kohier 1919—1920 voor de lagere
klassen dooreen genomen wel gunstiger zullen zijn, doch
men door de grens te trekken niet bij ƒ800.zooals wij
boven deden, doch bij 1000.dan toch ongeveer hetzelfde
resultaat zal krijgen.
Mogelijk zal men aanvoeren, dat door den lageren prijs
het gasverbruik bij een belangrijk deel van de bevolking zal
toenemen, daardoor de productieprijs zal dalen en het verlies
op elke M3. dus minder groot zal worden. Inderdaad schijnt
hierin eenig aequivalent te schuilen, doch terwijl men zoo
doende op elke M3. minder verlies zou lijden, zou het aantal M3.,
dat men verre beneden kostprijs verkocht, daarentegen zooveel
grooter worden, daar het ondenkbaar is dat de kostprijs een
bedrag van 10 ets zoodoende ook maar zou benaderen. De
moeilijkheid om het verlies af te wentelen op de verbruikers,
die aangeslagen zijn boven de' 3000.—, blijft dus dezelfde.
Wij meenen te hebben aangetoond, dat het voorstel, zoo
als het daar ligt, onuitvoerbaar is. Bij de verhoudingen in
onze gemeente kan de te lage gasprijs van zoovelen niet door den
te hoogen prijs van betrekkelijk weinigen worden goedgemaakt.
Een progressieve regeling, gelijk de voorstellers zich hebben
gedacht, is alleen mogelijk, wanneer men zich neerlegt bij
een aanzienlijk verlies op het bedrijf. Hoe groot dit verlies
zou zijn, hangt af van den opzet der regeling. Neemt men
24 ets als maximum dan zou, waar de voorstellers zelf het
minimum hebben aangegeven, het tarief er ongeveer aldus
kunnen uitzien:
Inkomen
0—1000
1001—» 1500
1501—» 2000
2001—» 3000
3001—» 4000
4001—» 6000
6001—10000
10001 en hooger
Prijs per M8.
10 ets.
12
14
16
18
20
22
24
Volgens een gemaakte berekening zou het tekort op de
gaslevering alsdan alleen voor Leiden bedragen 804000 en
op de levering aan de buitengemeenten bovendien nog naar
raming 105000, terwijl de Directeur voor teruggang van
het gasverbruik bij hen, die de hoogere gasprijzen moeten
betalen, omdat concurrentie met vaste brandstoffen nu on
mogelijk zou worden, nog een verlies van 60000 schat.
Totaal verlies 469000, nog daargelaten een bedrag van
20000 voor extra-administratiekosten als gevolg van de
meer ingewikkelde prijsregeling.
Men kan de schaal wat anders ppzetten, veel verschil in
het verliescijfer geeft het niet. Van het standpunt uitgaande,
dat het bedrijf, behoudens in abnormale tijden, in het geheel
geen verlies voor de gemeente opleveren mag, kunnen wij
dus niet anders dan tegen dit voorstel adviseeren.
Het voorstel omtrent de electriciteitsprijzen, dat, naar wij
vernamen, alleen bedoeld is om de concurrentie met het gas
mogelijk te doen blijven, behoeft nu geen aparte weerleg
ging. Wij merken slechts nog op, dat de electriciteitsprijzen
voor gewoon verbruik niet buiten alle verband met de con
tractprijzen kunnen verhoogd worden en deze moeten concur-
reeren met de kosten bij eigen opwekking van stroom.
Eindelijk is een voorstel gedaan, dat bedoeld is als over
gangsmaatregel. Waar ons advies gericht is op verwerping
van het hoofdvoorstel, zouden wij ons van een advies omtrent
dezen maatregel dus kunnen onthouden. Wij willen alleen
wijzen op de kosten, welke een rabat van 8 ets op de eerste
50 M3. per maand zou meebrengen.
Er zijn bijna 20000 aansluitingen. Verbruikten deze alle
de tegen rabat geleverde hoeveelheid dan zouden 12000000 M8.
tegen rabat geleverd worden. Niet alle verbruikers zullen
echter die volle hoeveelheid afnemen, waarvoor wij 2000000 M3.
aftrekken. Daarentegen rekenen we dat nog 1000000 M8. ge
bruikt wordt tegen 18 ets; hetgeen zeker veel te veel is. De
totale productie zou dan zijn 11000000 M3., bij welke hoe
veelheid de kostprijs van het gas 15.6 ets. zou wezen. We
krijgen dan de volgende berekening:
10000000 M3. worden geleverd met een verlies
van 5.6 etsf 560000
1000000 Ms. worden geleverd met een winst
van 2.4 ets
24000
Tolaal verlies ƒ536000 of
ruim 44000 per maand.
Zoowel van dit verlies als van dat, hetwelk volgens onze boven
staande berekening uit een progressieve regeling voortvloeit,
geldt dat het uit belastingen, door Leidsche ingezetenen op
te brengen, zou moeten worden aangezuiverd en dat 28
daarvan zou ten goede komen aan de ingezetenen van andere
gemeenten.
Nu het gedane voorstel de aandacht onzer commissie op
nieuw op de gasprijsregeling richtte, ligt het voor de hand
dat wij ook de resultaten van het bestaande tarief hebben
nagegaan. Deze zijn niet bijzonder gunstig; bij vergelijking
met de overeenkomstige periode van het vorige jaar is zelfs
een achteruitgang in de productie waar te nemen. Zulks is
te meer te betreuren, omdat, behalve door technische verbete
ringen bij sluitende rekening, een lagere gasprijs alleen te
verkrijgen is door grooteren omzet.
In den prijs van het gas toch zit een constante factor, ge
vormd door de grondstolfen, naast een wisselende factor,
welke gevormd wordt door de overige kosten van het bedrijf.
Deze drukken per M8. afgeleverd gas minder naarmate de
omzet grooter wordt. Zoo is de totale kostprijs van het gas
bij een productie van 9 millioen M3. 17.5 ets., van 10 mil-
lioen M8. 16.5 ets., van 41 millioen M3. 15.6 ets., enz.
Met den Directeur zijn wij tot de gevolgtrekking gekomen,
dat een grootere omzet op dit oogenblik wordt tegengehou
den door den prijs van 18 ets. voor de M8. boven de eerste
30 M3. Tegen dien prijs meent men terecht of ten onrechte
dat willen wij hier in het midden laten dat gasver
bruik nadeeliger is dan verbruik van petroleum of vaste
brandstof. Zij die grootere verbruikers konden zijn en zoo
doende konden meehelpen om door grooteren omzet den prijs
omlaag te brengen, houden zich nu te zeer afzijdig. M.a.w.
het rabat-tarief blijft rantsoeneerend wei ken. Het was uit
nemend, toen inderdaad tot zuinig verbruik moest worden
gedrongen; nu alle heil juist gezocht moet worden in grooter
omzet, werkt het glad verkeerd.
Er is geen andere uitweg uit deze moeilijkheid dan de
invoering van een uniform tarief, dus het zetten van den
tweeden stap op den weg. die bij de vorige wijziging van
den prijs reeds werd ingeslagen. De meeste gemeenten heb
ben hun crisis-tarief reeds in een uniform tarief omgezet en
Leiden behoort, naar ons oordeel, zoo spoedig mogelijk het
zelfde te doen, zal de gasfabricage niet blijvend met een
deficit te worstelen hebben.
Daarbij zal dan ook het verschil tusschen den prijs van
gas over een gewonen meter en dien van muntgas, dat
indertijd is prijsgegeven om bij de eerste verhooging van
den gewonen gasprijs, de belangrijkste kosten, verbonden aan
het verstellen der muntmeters, te vermijden, doch dat in
vrijwel alle gemeenten bestaat, weder hersteld moeten wor
den. Als men bedenkt, dat de muntgasverbruikers de leidin
gen, de meters en bovendien nog komforen en lampen gratis
krijgen, is dit verschil dan ook alleszins billijk. De kosten
van een en ander bedragen bij de tegenwoordige prijzen en
loonen 2.2 a 5.1 ets. per M3. gas, alzoo gemiddeld 3.6 ets.,
zoodat wanneer men het muntgas '1 ets. hooger stelt, toch
nog een niet onbelangrijk voordeel voor de muntgasverbrui
kers overblijft.
De vraag is nu nog slechts hoe hoog dan het uniform
tarief zou moeten zijn. De Directeur heeft ons voorgesteld:
14 ets. en 15 ets. voor het muntgas Bij vergelijking met den
huidigen kostprijs van 17 ets. ligt hierin een niet onbelangrijk
risico. Ging inderdaad het verbruik niet vooruit, dan zou de
gemeente een nadeel lijden van 250000. De bedoeling
en de verwachting is echter, dat de lagere prijs den omzet
zoodanig zal vermeerderen, dat het verschil in betrekkelijk
korten tijd wordt ingehaald. Doordat de verbruikers zooveel
minder hebben te betalen, ware dan een groot economisch
