DONDERDAG 29 NOVEMBER 1917.
301
De kolenprijs is gestegen van normaal vroeger 9,25
tot ƒ55gasolie k°st thans ƒ280.— per 1U0 K.G.
tegen 40.in normale tijden Wat den afzet aangaat van
de bijproducten van de Gasfabriek, kan ik het volgende
mededeelen. Teer werd vroeger verkocht voor ƒ2.thans
voor 4Zwavelzure ammoniak vroeger voor ƒ15.thans
voor 35.Cokes werd vroeger verkocht voor ongeveer 60
cent, thans voor ƒ1.55 per mud.
Er moet voor de voornaamste benoodigde grondslof dus
op het oogenblik 6 maak zooveel worden betaald als vroeger.
En wat erbij komt is dit: wij kunnen geen «olen krijgen
zonder die te betrekken van de Rijkskolendistributie, die zegt
»Wij willen U wel kolen leveren, maar dan zullen wij den
prijs der bijproducten regelen." Wij zijn derhalve niet vrij den
prijs daarvan te bepalen. De prijs wordt door de Regeering
vast gesteld op een willekeurig biireau waar men op alle
andere belangen let dan die van onze gemeentelijke Gasfabriek
Dat is de reden, waarom de Gasfabriek niet in staat is hare
begrootirig tant soit peu, sluitend te maken op eene andere
wijze dan door verhooging van den gasprijs.
De heer van der Pot vraagt, of het verschil niet grooter
kan worden gemaakt dan het thans is. Dit zou onoverkomen-
lijke bezwaren met zich brengen. Door voor b.v. 20 Ms. een
lagen prijs te stellen, zou men zich zelf schade berokkenen
en de bewoners der buitengemeenten bevoordeelen. Wij hebben
gemeend, dat dit voorstel het meest was in het belang èn
van de fabriek èn van de gasverbruikers. Ik ontken niet, dat
hierdoor de lasten voor de verbruikers grooter zullen worden.
Wij hebben dit voorstel dan ook gedaan met tranen in de
oogen en lood in de schoenen Maar nood leert bidden. Wij
kunnen de Gasfabriek onmogelijk laten zitten voor een verlies
van ƒ600.000.Wanneer er evenwel een voorstel wordt
ingediend om uit de gemeentekas een rabat te geven op den
gasprijs, dan zal ik dat voorstel van harte steunen. Maar dat
is niet een quaestie van Commissarissen, maar van Burge
meester en Wethouders, die dat bij den Raad aanhangig
moeten maken.
(De heer Eerdmans verlaat de vergadering).
De heer Bots. M. d. V. De heer van Romburgh heeft er
op gewezen, dat de Lichtfabrieken van Gas en Electriciteit
te zamen »een" Gemeentelijke instelling vormen zoodat wan
neer de Gasfabriek met verlies werkt, dit kan gedekt worden
door de winst van de Electriciteitsfabriek en zoo noodig de
prijs van de electriciteit kan verhoogd worden. Maar in de
eerste plaats is de winst van de Electriciteitsfabriek nog niet
zoo hoog, als de geachte spreker zich waarschijnlijk voorstelt.
Het debet van de Electrische Centrale is op het moment
35000.De winst moet nog komen van de kolenclausule
in de verschillende contracten. Die kan een 100.000.op
leveren, maar daarvan moet eerst nog het verlies worden
afgetrokken.
In de tweede plaats moet ik opmerken, dat de Gasfabriek
en de Electriciteitsfabriek twee afzonderlijke bedrijven zijn.
Wat de heer van Romburgh voorstelt, komt mij voor het
zelfde te zijn alsof men voorstelde de tarieven van het Slacht
huis te verhoogen om het verlies op de Gasfabriek te dekken.
Trouwens de gedachtengarig van den heer van Romburgh is
niet in overeenstemming met de bedoeling, die bij de ge
meente moet voorzitten, wanneer zij dergelijke bedrijven
exploiteert.
Het doel van het exploiteeren van zoodanige bedrijven mag
nooit zijn om het verlies op het een door de winst op een
ander bedrijf te dekken, maar een Gemeentelijk bedrijf moet
evenals een particulier bedrijf geëxploiteerd worden en wel
zoo, dat men ten eerste den kostprijs van het product neerlegt
in het tarief en ten tweede daarbij een redelijke winst behaalt.
Gaat men nog verder, dan wordt het eene verkapte belasting.
De heer van der Pot heeft gevraagd, of het niet mogelijk
is den minimumprijs nog lager te stellen en in verband daar
mede den maximumprijs te verhoogen. Daarentegen bestaat
het volgend bezwaar, n.l., dat wanneer de prijs van 18 cent
nog meer wordt verhoogd, het verbruik kleiner zal worden,
zoodat het voorgestelde doel met de verhooging van den prijs
waarschijnlijk niet zal worden bereikt. Wanneer de prijs
stijgt boven de 18 cent, zal men in de beter gesitueerde
kringen nog degelijk op het gas gaan bezuinigen.
Ik wil nog eenige cijfers te dezen opzichte noemen van
andere steden in ons Vaderland. Gelukkig verkeeren wij hier
nog niet in zulke benarde omstandigheden als het geval is met de
andere neutrale landen, waar men zooals bijv. in Zweden
1.— per M3. gas moet betalen en ƒ200.voor een ton kolen.
Amersfoort heeft de gasverbruikers in drie klassen ingedeeld.
Voor 28 M3. betaalt men daar 12J cent, van 28 tot 41: 17a,
en van 41 tot 66: 25 cent per M3. In Leeuwarden kost het
gas 25 cent per M*. In Apeldoorn wordt tot 35 M3. 15 cent
berekend. Wat men meer gebruikt, moet tegen 25 cent per
M3. worden betaald. In Amsterdam is een uniforme prijs
van 18 cent, terwijl het muntgas daar 13| cent kost. In den
Helder is het 18 cent. In Tilburg, dat in dit opzicht de goed
koopste plaats in ons land was, is de muntgasprijs 15 tot 16
cent. In Zaandam is de prijs ook 16 cent. Bij de lagere
inkomens kan daar misschien eenige reductie worden gegeven.
Stel dat dit 3 cent is, dan zijn wij daarbij op het oogenblik
nog een cent beneden.
Wat betreft de rabatverstrekking, is deze aangelegenheid
ook niet zoo eenvoudig, in verband met de buitengemeenten.
Leiden moet den buitengemeenten voor denzelfden prijs met-
eene vaste verhooging gas leveren, als zij dat aan haar eigen
ingezetenen verschaft. Nu weet ik niet of er een middel te
vinden is, dat de rabatverstrekking aan Leidsche ingezetenen
mogelijk maakt, zonder dat men die behoeft te verstrekken
aan de buitengemeenten.
Mijnheer de Voorzitter. Ik geloof hiermede de verschillende
opmerkingen te hebben beantwoord.
De heer Wilmer. M. d. V. Ik ben het volkomen eens,
wanneer wordt betoogd, dat het gas geleverd moet worden
voor den prijs, dien het aan de gemeente kost. Ik zal mijne
stem dan ook geven aan het voorstel om het gas tegen den
kostenden prijs te leveren. Er is evenwel ook gezegd en
daarmede kan ik mij ook vereenigen dat de gemeente
moet zoeken naar een middel om op de een of andere wijze
den druk voor de minst gegoeden minder zwaar te maken.
Dat middel is mijns inziens gelegen in het geven van een
rabat. Ik zie niet in, dat hierdoor aan de buitengemeenten
een voordeel wordt verschaft. Men zou voor Leiden en de
buitengemeenten een gasprijs kunnen vaststellen, maar daar
naast zou de gemeente als overheid en niet als beheerster
van de gasfabriek een rabat kunnen geven aan een deel van
de Leidsche bevolking. De gasprijs zou dan gehandhaafd
blijven, maar aan een gedeelte van de bevolking van Leiden
zou rabat worden gegeven. Ik zou gaarne van Burgemeester
en Wethouders willen vernemen, hoe zij over het invoeren
van een rabatstelsel denken.
De Voorzitter. De heer Bots heeft reeds de vragen be
treffende de Gasfabriek beantwoord. Ik wil thans een enkel
woord spreken over het rabatstelsel. Het lijkt mijns inziens
het ei van Columbus; het lijkt mij het zelfde of men den
gaspr ijs verlaagt met 6 cent, of dat men den gewonen prijs houdt
en op dien prijs een rabat geeft van 6 cent. Het zou misschien
wel heel aardig zijn om eeus uit te rekenen wat voor com-
merciëel verschil hierin is gelegen, maar voor mij komt het
op het zelfde neer, welk van beide stelsels men toepast.
De moeilijkheid is gelegen in de levering aan de buiten
gemeenten. Ik weet niet, of men voor Leiden alleen den
gasprijs zou mogen verlagen en niet voor de buitengemeenten,
al doet. men dit ook door middel van het geven van rabaL
Wellicht, dat de Commissarissen van de Gasfabriek deze
quaestie eens zouden willen bestudeeren en desnoods een
rechtskundig advies inwinnen. Wanneer men aan de gemeen
tenaren rabat zou geven, dan zouden de buitengemeenten
hier wellicht tegenop komen en zeggen, dat dit in strijd is
met het contract. Dat zij met die bewering gelijk zouden
hebben, geloof ik niet, doch zeker weten doe ik het niet.
Voor de gemeente blijft het evenwel het zelfde, of men den
prijs voor sommige ingezetenen met 6 cent verlaagt, of een
rabat geelt van 6 cent.
Men moet evenwel niet vergeten, dat wij alle gevolgen van
de duurte niet kunnen elimineeren, omdat daartoe het geld
ontbreekt. Door de Commissarissen is de gasprijs voor de
eerste 20 M® vastgesteld op 12 cent per M3. Die prijs is be
trekkelijk laag. In Amsterdam is de laagste gasprijs cent.
In verschillende gemeenteraden is deze quaestie van ver
schillende zijden besproken geworden en men is tot de con
clusie gekomen, dat men aan eene verhooging van den gasprijs
niet kan ontkomen.
Het spreekt van zelf, dat Burgemeester en Wethouders en
de Commissarissen van de Gasfabriek en de Raadsleden het
zeer onaangenaam vinden den prijs van producten, waarvan
zij den prijs hebben te bepalen, te moeten verhoogen.
Laat de Regeering den kolenprijs verlagen, maar daaraan
denkt men niet.
Dit jaar zal volgens Commissarissen de Gasfabriek komen te
staan voor een tekort van 6 tonwaaruit zal dit tekort worden
gedekt? Het is heel gemakkelijk te zeggen: laten wij dan eene
leening sluiten. Denkt U, dat Gedeputeerde Staten eene begroo
ting goed zullen keuren, die sluit met een verlies van 6 ton En
dat zij toe zullen staan daarvoor eene leening aan te gaan?
Wie zal er aan eene gemeente willen leenen, die op deze
wijze hare financiën beheert? Overal, waar deze quaestie aan
de orde is geweest, heeft men gevoeld, dat men niet beneden
den kostenden prijs kan en mag leveren. Van middag heeft
men gezien, hoezeer het Levensmiddelenbedrijf is tegen
gevallen, en die uitgaven zullen nog vermeerderen. Voor de
eerste helft van het volgend jaar is gerekend op een bedrag
