212
DONDERDAG 29
DECEMBER 1910.
slechts als een persoonlijke meening heb weergegeven. Ik ben
wellicht onvoorzichtig geweest, om cijfers te noemen die op
geen feitelijk onderzoek steunen, maar de heer Fokker begaat
dezelfde onvoorzichtigheid om daaraan meer waarde te hech
ter, dan ze verdienen.
Ik zal een volgende maal voorzichtiger zijn en niet zoo
spoedig mijne meening zeggen.
Verder heeft de heer Fokker verschillende kleinigheden
genoemd, die dienst moeten doen om te bewijzen, dat de ont
werpen te weelderig zijn ingericht.
Zoo zou ik vroeger hebben medegedeeld dat de geheele
administratie van de lichtfabrieken, in tegenstelling van de
ontworpen plannen, zou worden overgebracht naar de Hooi
gracht, ik moet dit beslist ontkennen. Behandelende en spre
kende over den aankoop perceel Hooigracht, als plaatsver
vanger voor Pieterskerk Choorsteeg, heb ik medegedeeld dat de
bedoeling was, o.a. de administratie van het laatste naar het
nieuwe over te brengen. Verder zoude luxe zijn het ontwer
pen van W. C.'s, terwijl men vroeger op zoo'n teekening
»privaat" of wel een letter »P." zette, maar dat acht ik een
aardigheid.
De dienst kon echter vereenvoudigd worden, zegt hij; 2
klachten bureaux zijn te veel. Eén is voldoende.
Maar wil een zaak, die op levering in zoo velerlei verschil
lenden vorm aan het publiek steunt, bloeien, dan moet men
op de hoogte zijn van de meening van de afnemers, en dat
kan alleen door hun gemakkelijk te maken die te uiten en
niet te belemmeren door een groote wandeling.
Verder zoude 2 telkamers ook luxe zijn. Het muntgas-
meterbedrijf eischt veel administratie. Eens in de maand
worden de muntgasmeters opgenomen en de voorraad 2/7-
cent-stukken er uitgelicht om te worden geteld en weder
ingewisseld. Dit is een omvangrijk werk, moet door vertrouwde
personen geschieden en in daartoe ingerichte lokalen. Een
werkman kan zooveel 272-cent- stukken niet in voorraad heb
ben, dat hij voor een maand voorzien is. Hij moet voortdu
rend kunnen wisselen, daarom moeten er meer plaatsen zijn
in de stad waar hij 272-cent-stukken koopen kan. Dat een
lokaal wordt ingericht voor de moederklok van den klokken-
dienst -is ook al luxe; ik denk dat dit als een aardigheid is
bedoeld, want die klok met zijne regulatoren en verdere
werktuigen moet toch ergens een plaats hebben, en om nu
alle mogelijke hinder van de trillingen, waarvan de grond in
den omtrek van de Centrale kan bloot staan, weg te nemen,
is dit lokaal, voor dit zeer gevoelige werktuig op de Hooi
gracht geprojecteerd.
De heer Fokker zou willen hebben, dat de lantaarnopstekers
allen naar de Gasfabriek gingen, maar de lantaarnopstekers
doen meer dan lantaarns opstekenzij moeten ook zorgen
dat de lantaarns in orde blijven, en dat zoo noodig nieuwe
kousjes en glazen worden aangebracht. Nu staat er maar niet
zoo'n groote mand met kousjes en glazen, waaruit ieder nemen
kan, daarop moet behoorlijk controle worden gehouden. Elke
morgen wordt er appèl gehouden en ieder levert dan zijn
gebroken kousjes en glazen in. Wanneer men nu daarbij
bedenkt, dat de lantaarnopstekers er andere betrekkingen bij
bekleeden, als kleermaker, schoenmaker enz., dat zij door de
geheele stad verspreid wonen en hun werk moeten verrichten,
soms zeer ver van de Gasfabriek af, dan is het niet te vergen
dat zij telkens heelemaal naar de Gasfabriek loopen; dan is
het toch noodig dat men ook een gebouw in de stad heeft.
Met de fitters is het net andersom; die komen'en kunnen
bij een goeden dienst alleen komen aan de Gasfabriek om
orders te halen. Daar zijn de magazijnenen voorraden buizen
kranen, gereedschap enz. Ieder werkman krijgt daar hetgeen
hij noodig heeft, dat wordt op zijn hoofd geboekt en daarvoor
is hij verantwoordelijk. Natuurlijk moeten dan ook de fitters
eiken dag bijeenkomen om aan hen uit te deelen wat zij noodig
hebben en het is dan ook even natuurlijk, dat men daarvoor
laat komen aan de Gasfabriek waar het magazijn is en niet
aan de Hooigracht.
De heer Fokker sprak van twee wachtkamers. Nu kan men
de bezuiniging te ver voeren en zeggen dat de Directeur en
de onder-Directeur best in één kamer kunnen zitten en dat
wanneer de Directeur eene bespreking heeft, waarbij de onder-
Directeur niet tegenwoordig kan zijn, deze dan zoolang maar
buiten moet staan, of wel dat degenen die de Directeur
wenschen te spreken in hetzelfde lokaal moeten wachten, waar
de fitters in hunne werkkielen bijeen komen, maar zooiets
gaat toch niet aan. Bovendien, als de electrische tram gaat
loopen, dan komt er meer werk en meer personeel, en dan
zal wel weer een wisseling van lokaal plaats hebben en wellicht
kan dus een regeling getroffen worden dat er een vervalt.
Dan heeft de heer Fokker gesproken over de ontbijtkamer.
De kantoren van de gasfabriek moeten open zijn van des
morgens 7 uur tot des avonds 7 uur, natuurlijk met afwisselend
personeel. Nu is het altijd gewoonte geweest, dat de amb
tenaren die hun boterham daar moeten eten, ook in het bureau
koffie zetten dit leidt anderen van het werk af en geeft andere
rradeelendit wordt nu ondervangen, door in het vervolg de
koffie in een apart lokaal te doen zetten en dan rond te deelen.
De koffiekamer is geprojecteerd uit economie en niet voor luxe.
Verder, Mijnheer de Voorzitter kan men een verschillenden
maatstaf aanleggen, of iets duur is of goedkoop. Ik vind
den maatstaf van den heer Fokker met die kleinigheden naai'
voren te brengen zeer ongelukkig en nietszeggend. Gewoonlijk
wordt, om na te gaan de duurte van een geheel nieuw te
bouwen gebouw, de kostprijs en kubieke inhoud vergeleken
met die van soortgelijke reeds afgewerkte gebouwen. Hoeveel
tegenwoordig de prijs bedraagt van eene arbeiderswoning per
M3 weet ik niet precies, maar van een gewoon winkelhuis
met een burgerwoning daarboven is de prijs f 8 a f 10 per M3.
Nu kost dit gebouw f8 de M3, dus men kan niet zeggen,
dat dit gebouw duur geprojecteerd is.
De heer Fokker. Is daar de grond bij?
De heer Korevaar. Neen, die wordt er nooit bij gerekend,
ook niet de fundeering.
Ik kan mij dan ook volstrekt niet vereenigen met de meening
van den heer Fokker, dat wij zoo luxurieus zijn te werk
gegaan, integendeel.
Mijnheer de Voorzitter. Ik zou de zaak ook nog van een
anderen kant willen bekijken. Indien, toen indertijd werd
besloten tot het bouwen van de centrale, men had aangevraagd
dezelfde som noodig voor het bouwen van kantoren, dan zou
men gezegd hebben: Dat kan iedereen begrijpen, dat zij
noodig zijn, wij hebben dat echter uit zuinigheid niet gedaan
en ons zoolang mogelijk beholpen in het vertrouwen dat de
Raad later niet de middelen zou weigeren. En thans zitten,
zoo als uit de cijfers blijkt, de menschen bijna op elkaar, er
moeten meer ambtenaren aangesteld worden, de administratie
moei in overeenstemming met de uitbreiding van het bedrijf
gereorganiseerd worden, en nu dreigt de Raad daarvoor de
middelen te weigeren, dat begrijp ik niet.
Dat de hoofdboekhouder apart moet zitten, spreekt van
zelf. Iemand die de hoofdadministratie voert van een bedrijt,
waarvan de kas jaarlijks over twee millioen loopt, moet rus
tig kunnen werken, zonder last te hebben van het publiek.
Dit is een eerste vereischte voor een goeden gang van zaken.
Verder zijn er twee lokalen geprojecteerd, een voor de rus
tige, de ander voor de onrustige administratie. Onrustige
administratie is die, waar het personeel voortdurend klachten
in ontvangst neemt en verder het publiek te woord staat.
Bij de rustige administratie worden kwitantien geschreven
en boeken bij gewerkt, waarbij zij niet door het publiek
worden gehinderd. Dit zou hen, die er niets mee te maken
hebben afleiden en komen ten nadeele van de administratie.
De heer Fokker heeft gezegd, dat de aangevraagde sommen
voor de gebouwen niet productief zijn. Ik moet met hem
van meening verschillen. In het algemeen geloof ik niet, dat
er nog iemand in den Raad is, die administratie voor een
dood kapitaal houdt. Ik meen, dat dit een overwonnen stand
punt is. Maar bovendien zijn al de uitgaven gedekt. Bij alle
contracten met andere gemeenten en ook bij die met de
trammaatschappij zijn de administratiekosten wel degelijk be
rekend. Die meerdere administratiekosten, die wij terugkrijgen,
vertegenwoordigen voor een groot gedeelte de rente en aflos
sing van de gebouwen aan de Gasfabriek. Wat nu betreft
het gebouw aan de Hooigracht, in de eerste plaats is dit
noodig wegens de lokalen, zoo straks door mij genoemd, in
de 2de plaats voor de reclame. Dat dat niet zoo 'n onbetee-
kende factor is, weten de heeren, die op de hoogte van hun
tijd zijn, heel wel, dat behoort er nu eenmaal bij en daaraan
is in Leiden tot heden toe niets gedaan dan in den aller-
laatsten tijd eenige lezingen de gasproductie stijgt, maar moet
nog meer stijgen. In andere gemeenten is men ons vóór op
dat gebied o.a. te Nijmegen, waar men jaarlijks het budget
van de lichtfabrieken belast met een bedrag van f 3000 voor
reclame. En nu gaan wij op de Hooigracht een gebouw maken,
dat, zooals de heer Fokker zegt, een halve ton gouds kost.
Wanneer ik nu reken f 3000 jaarlijks voor de reclame, dan
kom ik bij berekening van rente waartegen de gemeente
leent, en 272 aflossing, tot een kapitaalsom van f 48000
of ongeveer het bedrag wat gevraagd wordt. Bij deze bere
kening hebben wij de woning, de lokalen voor moederklok
en lantaarnopstekers vrij, want dat er een nieuwe woning
noodig is, zal zeker de heer Fokker niet in twijfel trekken,
die, naar ik vertrouw, naar de tegenwoordige woning wel een
onderzoek zal hebben ingesteld, nadat bij de behandeling van
het voorstel tot aankoop van perceel Hooigracht de toestand
aldaar onhoudbaar is genoemd.
De heer Fokker. Ik schijn wat onduidelijk te zijn geweest
in mijn spreken of wellicht heb ik mij verkeerd uitgedrukt.
Wat aangaat de geheime zitting waarover de heer Korevaar
heeft gesproken ik heb die niet bijgewoond. Wat daar
verhandeld is heb ik dus alleen kunnen te weten komen uit
de notulen van die vergadering. En dan ik zou zoo on-
