68
DONDERDAG 28 JUNI 1894.
dal door hel Dag. Bestuur en door den Raad eveneens in hel publiek
belang wordt geacht, dan zouden wij ook dil kunnen goedkeuren.
Wat kwaad? Zooals de heer Du Rieu zegt: het is een eerste stap;
maar een stap op den goeden weg, dien wij moeten inslaan en waarop
wij moeten voortgaan.
Vooral zou ik echter cene bedenking willen opperen tegen hetgeen
de heer Du Rieu heeft gezegd, dat wij hier te doen hadden met cene
zaak waarvan de behartiging niet aan hel gemeentebestuur is opge
dragen. Aan het gemeentebestuur is wel degelijk opgedragen te
zorgen voor de volksgezondheid. Wel zijn daarvoor niet zoo als voor
hel onderwijs, regelen gesteld, maar het gaal toch niet aan te zeggen:
omdat er geene dwingende regelen zijn gesteld omtrent de wijze van
behartiging, zullen wij de behartiging van dit belang maar geheel
achterwege laten. Neen, wij moeten hel behartigen, en de wijze
waarop hier voorgesteld wordt dit te doen, is, mijns insziens, voor
treffelijk. Te meer verdient dil voorstel aanbeveling, omdat zooals de
heer Van Kempen het zoo juist heeft gezegd, de woningtoestanden in
deze gemeente inderdaad op verre na niet zoo zijn als het behoort.
Wij hebben aangenomen eene nieuwe Verordening op de onbe-
woonbaarverklaring van woningen, maar men moet niet vergeten dat
zoo dikwerf eene woning onbewoonbaar wordt verklaard, wij inder
daad eenigermatc onteigenen zonder schadeloosstelling. Hel publiek
belang wordt dan gediend ten koste van enkelen. Wij allen wen-
schen de Verordening met ernst toegepast te zien, maar wanneer
nu de onteigening zonder schadeloosstelling kan worden voorkomen,
doordat eene Vereeniging zich bereid verklaart dergelijke afgekeurde
krotten op te koopen en door goede woningen te vervangen, dan
moeten wij dit toejuichen en daartoe medewerken, al gaat dit wellicht
gepaard met eene geringe geldelijke opoffering.
De heer Van Lidth de Jeude. M.d. V.! Ook ik wil beginnen met mijne
volle sympathie te betuigen met dit voorstel; ik geloof dat het doel
der Vereeniging uitgedrukt in art. 1 der statuten, wezenlijk zeer is
in het belang der gemeente.
Ik mis echter in de voordracht van Burg. en Wetli. en in de
statuten eene kleinigheid waaraan ik gaarne zag dat tegemoet werd
gekomen. Al is dit op het oogenblik niet zoo noodig, de tijden
kunnen veranderen.
Stel dat over IS jaren een ander bestuur der Vereeniging een
anderen weg inslaat, gronden buiten de gemeente gaat aankoopen cn
daarop bouwt arbeiderswoningen dan geloof ik toch niet dal de ge
meente gerechtigd zoude zijn in dat geval rentegarantie te verleenen.
Nu vind ik nergens eenige bepaling die aan de gemeente het recht
zoude geven de rentegarantie te doen ophouden.
In art. 19 der statuten staat:
Alle rechten en bevoegdheden in deze statuten aan den Raad
der gemeente Leiden, of aan Burg. en Weth. van Leiden toege
kend vervallen van het oogenblik, waarop de Raad mocht besluiten
gebruik te maken van de bevoegdheid om de rentegarantie in te
trekken, hetgeen alleen zal kunnen geschieden wanneer, ter beoor
deeling en beslissing van den Raad deze Vereeniging in strijd handelt met
hare statuten of met de voorwaarden waaronder door de gemeente
Leiden de garantie is verleend."
Nu zie ik niet in hoe wij naderhand op grond van dit artikel de
bevoegdheid zouden hebben «de rentcgarantie te staken. Ik geloof,
dat hieraan zou te gemoet te komen zjjn, wanneer wij in de statuten
zetten: «liet aankoopen van voor de gezondheid schadelijke woningen
in de gemeente Leiden enz.
Laat ik hier bjjvoegen, dat het volstrekt niet mijne bedoeling is
de Vereeniging te beperken tot het verrichten van werkzaamheden
uitsluitend binnen de kom der gemeente Leiden maar dat ik alleen
het recht voor de gemeente wensch voor te behouden, om wanneer
men mettertijd hoofdzakelijk buiten de gemeente werkzaam was, de
garantie om die reden te kunnen staken.
De Voorzitter. Ik kan den heer Van Lidth de Jeude terstond
hierop antwoorden, dat hij, waarschijnlijk omdat het voorstel nog al
lang is, dit niet in zijn geheel goed heeft gelezen.
Immers in het 3e lid van art. 9 staat:
«Aankoop van voor de gezondheid schadelijke woningen, gelegen
buiten de gemeente Leiden, alsmede het verstrekken van voorschotten
aan vereenigingen van werklieden buiten de gemeente Leiden haren
werkkring uitoefenende, behoeven de goedkeuring van Burg. en Weth."
Door het Dag. Bestnur is ..aan die zaak dus wel degelijk aandacht
geschonken. Ik ben het met den heer Van Lidth de Jeude eens,
dat men die zorg moet overlaten aan Burg. cn Weth.
Men zou het den Gemeenteraad kunnen opdragen, inaar het komt
dikwijls voor, dat de aankoop plotseling moet plaats hebben en in
dat geval is het Dag. Bestuur beter en gemakkelijker samen te roepen
dan de Gemeenteraad.
Is de heer Van Lidth de Jeude door mijn antwoord bevredigd?
De heer Van Lidth de Jeude. Ja, M. d. V., dank u.
De heer Van Hoeken. Het is zeer zeker een loffelijk doel, dat
Burg. en Weth. zich met deze voordracht voorstellen, maar niettegen
staande dat geloof ik, dat zij de vruchten er van niet te hoog moeten
schatten. De werkman toch zal dikwijls een goede woning veront
reinigen, maar dit daargelaten, heb ik nog andere bezwaren, reeds
gedeeltelijk door den heer Van Lidth de Jeude geopperd.
Ik lees in art. I der statuten, dat de vereeniging ook in de onmid
dellijke nabijheid der gemeente Leiden zal bouwen.
Nu behoeft de bouw, buiten onze goede stad waarlijk niet bevorderd
te worden. Er wordt reeds genoeg door particulieren buiten Leiden
gebouwd, maar het is bovendien bezwaarlijk, zoolang de annexatie nog
niet heeft plaats gehad. Er wordt wel gedeeltelijk door u op dit
bezwaar geantwoord, maar ik zie in het door u aangehaalde art. 9
geen voldoende waarborg, dat dit genoegzaan^ zal worden tegengegaan.
De Voorzitter, Wat voor bezwaar steekt er in, dal voorschotten
zullen worden verstrekt aan vereenigingen, die gevestigd zjjn in de
onmiddellijke nabijheid van Leiden of ook tegen het bouwen van
gezonde woningen in de onmiddellijke nabijheid der grenzen onzer
gemeente. Mij dunkt zelfs, dat dit voorkeur verdient.
Wij hebben getracht en zijn er nog altijd op uit om grensuitbrei-
ding te verkrijgen. Even over de grenzen, een gebied dat tot Leiden
moest behooren, wonen onze arbeiders; waarom zou er nu bezwaar
tegen bestaan om buiten de grenzen gezonde woningen te bouwen,
ter vervanging van krotten binnen de stad?
Ik zou wenschen, dat het niet noodig was, dat men altijd op
dezelfde plaats, waar de krotten stonden andere woningen moest
bouwen, omdat men daar altijd te beperkt blijft in de ruimte Ik
zie het bezwaar van den heer Van Hoeken dau ook volstrekt niet in,
te minder omdat de toestemming van Burg. en Weth. noodig is. om
de rentegarantie te besteden voor woningen die niet behooren tol deze
gemeente, of voor vereenigingen, die buiten de gemeente haar werk
kring uitoefenen.
De heer Van Hoeken. Daar heb ik dit bezwaar legen, dat, hoe
ongelukkig die woningen ook zijn, de bewoners toch wenschen daar
te blijven wonen, al worden er nog zooveel woningen rondom de
stad gebouwd.
Nu zie ik niet in, dat het verleenen der rentegarantie het afbreken
cn verbeteren van die woningen zal bevorderen, wanneer de vereeni
ging buiten de stad bouwt.
De Voorzitter. Mag ik den heer Van Hoeken er op wijzen dat
men niet kan wonen in een krot dat door de Vereeniging is a/gebroken
De heer Van Hoeken durft beweren dat de menschen zoo gesteld zijn
op het wonen in krotten. Hebt u die zaak wel eens onderzocht Ik
heb persoonlijk niet alleen de woningen door de Vereeniging gebouwd
bezocht maar ook tal van krotten die daaromheen waren gelegen, en
ik heb de bewoners dier krotten onlzachelijk hooren klagen over
hunne huiseigenaren, die werkelijk de menschen laten zitten in een
menschonteerenden toestand. Wanneer de heer Van Hoeken zijne
schreden richt naar de Paradijssteeg waar door de Vereeniging ge
bouwd is en de krotten ziet in de onmiddellijke nabijheid dier nieuwe
woningen, dan geloof ik dat hij anders over de zaak zal gaan denken.
Ik heb tal van die krotten bezocht waarin men nauwelijks durft
binnentreden zoo vuil en verwaarloosd als alles is, zonder licht,
lucht en drinkwater. Soms is er voor 12 of meer huisjes slechts
één privaat dat uitloopt in een open kolk met een plank overdekt,
een kolk die vooral bjj hitte den afschuwelijksten stank verspreidt en
meestal verstopt is.
Wanneer men kennis neemt van dergelijke toestanden is het on
mogelijk vol te houden dat de bevolking gaarne in zulke huisjes
woont. Het tegendeel is juist waar.
Ik wijs bijv. op de Roggebroodspoort aan de Middelstegracht. Daar
zijn 7 krotten vervangen door 4 behoorlijke woningen. Ik heb er
menschen gesproken die 28 jaren in de vorige krotten hadden ge
woond en daarvoor eene huur moesten betalen van 90 cents per
week, terwijl zij nu voor de nieuwe woningen moeten betalen f 1.50.
Geen gering verschil dus voor zulke menschen. En toch verzekerde
een der bewoonsters mij dat zjj die meerdere huur met groot ge
noegen opbracht, omdat zij nu eerst het geluk beseft van eene
goede en gezonde woning te hebben.
Er zijn zelfs voorbeelden te noemen, dat waar de menschen niet
in slaat waren die hoogere huur te betalen, hunne kinderen het
meerdere bijeenbrachten om hunne ouders eene gezonde woning te
verschaffen.
Eene vrouw heeft ons medegedeeld dat haar man, hoewel geen
dronkaard, toch gewoon was eiken avond uit te gaan, zeker's Zater
dagsavonds, omdat hij thuis niets vond wal hem boeien of trekken kon.
Nu zij evenwel eene woning van de Vereeniging hebben betrokken,
gaat de man niet meer uit omdat hij het thuis gezelliger vindt; op
den zolder is zelfs een plaatsje waar hij wat knutselen kan.
Wanneer men nu toch dergelijke zaken en ik zeg, dat ik tal
van die gevallen heb onderzocht ziet, kan men dan nog een oogen
blik twijfelen aan het nuttige doel van de vereeniging
Zooals de heer Fockeraa Andreae reeds gezegd heeft tegen het
door den heer Du Rieu aangevoerde, de wet schrijft wel degelijk
voor, dat het gemeentebestuur zorg drage voor de volksgezondheid.
Die zorg van het gemeentebestuur mag niet zoo nauwkeurig omschreven
zijn, als bij het onderwijs het geval is, maar de gemeenteraad kan
rechtstreeks verordeningen maken ten behoeve van de volksgezondheid
doch ook indirect dat groote volksbelang bevorderen door ffnancieelen
steun te geven aan vereenigingen, wier eenig doel is de volksgezond
heid te bevorderen door hel verschaffen van goede woningen en het
opruimen van krotten.
De klachten die er dikwijls geuit worden, dat de gegoede klasse
te weinig doet voor de lagere volksklasse z(jn groolendeels overdreven
en ongegrond. In de gemeente Leiden althans wordt door de racer
gegoeden ontzachljjk veel voor die klasse gedaan, maar eene grief
is werkelijk niet ongegrond, deze namelijk dat wjj te kort zjjn ge
schoten in het richten van onze aandacht op de woningquaestie.
Geef de menschen goede woningen en gij zult hen gelukkiger en
beter maken.
Ik noodig de leden van den Raad dringend uit, om zelf die woningen
eens te gaan bezoeken en zij zullen zien, hoe dringend de éisck is,
dat daarin verbetering kome.
Wij hebben een strenge verordening op de onbewoonbaarverklaring
van voor de gezondheid schadelijke woningen vastgesteld. Het spreekt
echter vanzelf, dal het inhumaan zoude wezen, dat het Dag. Bestuur
telkens, wanneer het daartoe het recht had, die Verordening in al
hare gestrengheid, als het zwaard zonder genade toepaste. Toepassing
van dat uiterste middel, eene andere doodstraf, moet slechts plaats
hebben als geen ander middel meer baat of als verbetering der
woningen onmogcljjk blijkt. Maar wel wordt de Verordening talloozc
malen als een dtcigmiddcl gebruikt om verbetering te krijgen van
huizen, die nog te verbeteren zijn. Er gaat geen week voorbij of
