72-
Aantal.
Paarden
67
Veulens
36
Runderen
26822
Kalveren
5562
Schapen
45948
Lammeren
51550
Varkens
3993
Biggen
10703
144681
LEIDEN 1853-1888.
Blz. 42/43. Veemarkt. 1889.
Debiet in kilo.
Biz. 44. Leidsehe Broodfabriek. 1889. 2153313
Gemiddelde prijs.
f 47.715
86.746
187.45
54.77'
24.56
13.79'
23.01s
9.27
Waarde.
3196.90s
3122.82
5027783.90
304658.55
1128482.88
711132.25
90517.99s
91898.89
f 7360794.19'
Gemiddelde prijs per kilogram van
Gebuild brood.
0.1324
Praktische Ambachtsschool. 1889.
Timmerlieden.
26
Smeden.
21
Huisschilders.
21
Ongebuild brood.
0.1124
Meubelmakers.
14
Gewoon roggebrood.
0.0733
Totaal.
82
Ontvangsten.
f7900 28
Dividend der Maatschappij.
20 pCt.
Uitgaven. Nadeelig saldo.
f 7974.74s f 74.46s
Het antwoord aan het Statistisch Instituut luidt als volgt:
Leiden, den 15 Maart 1890.
Drukke werkzaamheden en laatst eene langdurige ongesteldheid zijn de oorzaken waarom ik aan Uw verzoek van 3 December 11. niet
eerder heb voldaan. Na een onderzoek, dat zeer veel arbeid heeft gekost, kan ik het Instituut thans echter gegevens verstrekken, waaruit het,
wat Leiden betreft, wel de noodige gevolgtrekkingen zal kunnen afleiden.
Een onderzoek naar den invloed, dien de krachtige concentratie der bevolking in onze voornaamste steden in de laatste 25 jaren op
hare financien heeft uitgeoefend, moet, dunkt mij, noodwendig een zeker parallelisme aantoonen tussehen het aangroeien van de bevolking cener
gemeente en de uitgaven voor armwezen, publieke werken enz., waartoe zoodanige gemeente verplicht wordt. Ik kan me niet voorstellen dat het
anders kan zijn, waar toch elke gemeente de belangen van al hare ingezetenen heeft te behartigen.
Leiden, waaromtrent de vereischte opgaven hiernevens gaan, vormt een tegenstelling met de bedoelde voornaamste steden, in zoo verre
hare bevolking niet belangrijk is toegenomen. Wel wijzen de cijfers van bijgaanden staat nog eene niet onbeduidende toeneming aan, maar uit de
toelichting blijkt dat die cijfers te hoog zijn gesteld en met ruim 3000 behooren te worden verminderd. De toeneming van Leidens bevolking is
zeker niet hoofdzakelijk toe te schrijven aan eene verplaatsing van plattelandsbewoners, die naar de stad trekken om er tijdelijk werk te vinden
en dan daar blijven. Een hoofdreden voor die toeneming is veeleer te vinden in de omstandigheid, dat vele familiën deze plaats komen bewonen
ten einde hunne kinderen gebruik te laten maken van de vele en goede inrichtingen van onderwijs (Lager, Middelbaar en Hooger), welke zich
hier bevinden.
Thans kan Leiden zich bezwaarlijk meer uitbreiden, daar zijn gansche gebied is volgebouwd. Wie er nu heen komen, vestigen zich
aan zijn zoom om de lusten van de stad te genieten zonder in hare lasten te dragen, wat het aanhangig voorstel tot annexatie van een gedeelte
der omliggende gemeenten verklaart en rechtvaardigt.
Een verblijdenden indruk geeft de kolom, die de uitgaven voor het armwezen aanwijst. Dat intusschen ook zonder belangrijke toene
ming van bevolking de uitgaven eener gemeente beduidend kunnen stijgen, bewijst ook Leiden. O. a. wordt dit door de kolommen die de uit
gaven voor onderwijs en openbare werken vermelden, bevestigd.
De financieele politiek ligt buiten het onderzoek. Om intusschen het overzicht compleet te maken, teeken ik hier nog het volgende aan.
In 1847 bezat de gemeente eene inschrijving op het Grootboek van f 647500.— nominaal 2^ pCt. Door het bouwen van eene gas
fabriek, verschillende scholen, het dempen van grachten en andere publieke werken, is dit kapitaal langzamerhand verminderd en omstreeks 1878
nIerdwe!en' In d?1 j.aar 'S eene SeldleenjnS gesloten van 125000.— ad 4»- pGt. en in 1882 eene van f 500000.— ad 4 pCt-, samen
f 6-5000.Tot conversie dier nog loopende leeningen is in 1888 eene geldleening gesloten van f 600000.ad 3£ pCt.
Het bezit van schuld heeft dus dat van kapitaal vervangen, maar daartegenover staat dat de gemeente-gebouwen, die in 1847 werden
geraamd op f 88000.sedert belangrijk zijn vermeerderd en gedekt zijn door eene assurantie van omstreeks f 700000.
ln het vertrouwen dat het vorenstaande en de hierbij gaande statistieken en toelichtingen het verlangen van het Instituut zullen be
vredigen, verblijf ik hoogachtend
Uw. dw. dr.,
BOOL.
1) Dit cijfer van 700000.geldt slechts de rubriek van gebouwen, waarop de raming van 1847 betrekking had. De gezamenlijke onroerende goederen der
gemeente zijn thans verzekerd voor een bedrag van f 2,001,300.
Jaar.
1853
4
5
6
7
8
9
1860
1
5.
6
7
8
9
1870
1
2
3
4
6
6
7
8
9
1880
1
2
3
4
5
6
7
A.
Bevolking.
B.
Uitgaven voor
het armwezen.
C.
Onderwijs en Kunsten en Wetenschappen.
Ontvangsten. I Uitgaven.
D.
Uitgaven voor
Openbare Werken.
TOELICHTINGEN.
36039
36817
36796
36663
36129
36103
36366
37110
37036
37339
37534
38299
38492
38000
38605
39294
39049
38981
39121
38596
38891
39271
39746
40320
39999
40263
40799
41238
41629
42165
42963
43822
44650
45512
46079
46379
116276.46
120027.02
112136.59
123402.31
120103 27'
118538.39
109318.93»
103762.32'
104489.92'
105588.20'
103775.95
99848.24
97716.61
108013.70
98091.80
100579.72
96397.26
76466.95
66173.20'
60768.69'
61406.96
56636.63'
49501.88'
47077.96'
43789.89
44407.85'
42331.98
42568.40
45268.20
44353.41'
49185.39
44736.94
43675.82
39212.22'
39011.95
38665.27'
3825.—
2975.
2525.
2600.
2800.—
2837.50
4795.56'
5296.45'
5192.18'
9880.49
17681.06
21548.08
28581.19'
30991.52'
34246.61'
35344.67'
36235.87
38017.66'
41050.59
43688.73'
48074.38'
51109.86'
52614.78
52077.34
52436.25
56494.45
64263.12
79374.85'
119304.25'
130331.29'
145652.01
127863.97',
121645.83'
118760.77
123351.54
135647.82'
26101.63'
28413.98'
23580.32'
24152.17
27161.86
23890.79'
21957.94'
22496.23
70410.34'
73315.01»
58110.25
64106.60
129388.27'
110841.99
92361.98
99588.30'
115323.83
117228.07'
117637.95
117658.55'
155664.31'
168024.89'
160951.97
165131.01
196953.87'
200190.61'
201751.63'
219498.45
253993.52
333732.70'
376811.66'
279291.29'
290786.39
278488.12
302502.23'
352040.04'
76030.80'
134467.47'
93524.62'
89451.49
94128.78»
89458.05
85202.89
86860.33
91100.36
115729.32
114637.06'
121559.95»
119980.37»
122002.50
115878.18»
85064.79
94607.87'
126651.56'
145660.71»
121078.65'
272334.10'
165414.86 s
172915.14
191118.87s
154090.12
282858.25s
165939.73s
163029.49
255553.70
233533.12s
145627.99
211344.25 s
173032.55 s
198047.65 s
168737.84
188061.90
A. Bevolking. Omtrent de cijfers dezer kolom valt op te
merken, dat zij, voor zoo ver de laatste jaren betreft, niet
juist zijn te achten. Volgens die cijfers zou de bevolking in
1888 zijn geklommen tot 46379. Intusschen blijkt thans reeds
uit de laatste volkstelling, dat de bevolking bet cijfer van
43000 niet of weinig zal te boven gaan. Dus ruim 3000 min
der. Dit minder aantal geldt noodwendig ook voor een aantal
voorafgaande jaren en deze omstandigheid dient wel in 't oog
gehouden te worden als men uit de bier opgegeven bevolkings
cijfers in verband met de andere cijfers der kolommen B, C en
D gevolgtrekkingen wil maken.
Zie verder ook 't geen in den geleidebrief omtrent de bevol
king gezegd wordt.
B. Armwezen. De bier opgegeven kosten van bet armwezen
omvatten ook de uitgaven voor behoeftige krankzinnigen. Voor
't geval men beide soorten van uitgaven mocht willen kennen,
leert Bijlage I welke die voor behoeftige krankzinnigen zijn
geweest.
COnderwijs. De kolom Ontvangsten1' deelt mede wat aan
subsidiën en schoolgelden is ontvangen. Wenscht men die ont
vangsten afzonderlijk te kennen, dan raadplege men Bijlage II,
welke de ontvangsten aan subsidiën vermeldt.
D. Openbare Werken. De stijging in 1873 is toe te schrijven
aan eene bijdrage aan 't Rijk van f 125000.— in de kosten van
oprichting van een Akademisch Ziekenhuis. In de som van
1878 is begrepen eene uitkeering van f 100000.voor den
spoorweg LeidenWoerden. In 1881 werd het vernieuwings
fonds der Gasfabriek aangevuld met f 97500.en in 1882
met 70000.
