Verder achten wij het onze plicht op te ijierkendat de stelling van awe
Commissie van Financiën, dat de exploitatiekosten van het pneumatische
stelsel misschien wel door de opbrengst der meststoffen gedekt, ja dat hoog
stens een kleine rente van het aanlegkapitaal er door betaald kan worden,
aantoont, hoezeer zij het terugbetalen van het kapitaal van aanleg
vooralsnog voor eene chimère houdt. En toch ligt die mogelijkheid in
do directe toekomst en volkomen in uw bereik. Heeds in onzen brief van
24 Augustus 1872 aan Burgemeester en Wethouders, hadden wij de eer
er opmerkzaam op te makenhoe ruimere inkomsten bij eene uitbreiding
op grootere schaal met zekerheid verwacht kunnen wordénj en ook door
Burgemeester en Wethouders wordt het tijdstip niet verre geacht, waarop,
zoowel door verbetering der middelen van vervoer, als door meerdere be
kendheid met de feitelijke waarde van den mest, grootere aanvoer van
deze, ook aanzienlijk hoogeren prijs zullen opbrengen.
Maar geheel onafhankelijk van deze en soortgelijke omstandigheden, kan
er op eene genoegzame opbrengst gerekend worden, groot genoeg om alle
exploitatiekosten (rente en aflossing van kapitaal medegerekend) te dekken,
en buitendien nog eene aanzienlijke winst af te werpenindien men tot
poudrette-bereiding overgaat, waarop wij ook reeds in genoemd schrijven
wezen.
Het verheugt ons, hier thans te kunnen mededcelen, dat het ons sinds
dien gelukt is aan die bereiding groote verbeteringen en vereenvoudigingen aan
te brengen. Wij achten die van zulk een groot belang voor uwe gemeente,
vooral met het oog op de bezwaren door uwe Commissie van Financiën ge
opperd, dat wij het niet dan onze plicht achten u hiermede onverwijld in
kennis te stellen.
Genoemde verbeteringen bestaan namelijk daarindat de vloeibare mest
tot den droogen vorm gereduceerd wordt (dat is: het watergehalte zonder
verlies van waarde hebbende stoffen er aan onttrokken) met dezelfde kosten,
die het ophalen van den mest toch reeds vereischtenmet uitzondering der
betrekkelijk geringe som voor aanlegkapitaal van eenige daartoe benoodigde een
voudige toestellen, of met andere woorden dezelfde luchtpompmachinebenoodigd
voor het verzamelen der stoffen, bewerkt ook de reductie tot poudrette,
zonder meerder brandstofverbruiken zonder vermeerdering van het aantal
manschappen ter bediening. Zulks wordt verkregen door het afdampen der
stoffen in luchledigc retortenwaaraan de afgewerkte stoom der machine
die thans nutteloos verloren gaat, zijne warmte afgeeft. Deze bewerking
heeft plaats terzelfder tijd als de ledigingen, en door raiddel van hetzelfdé
vacuum, zoodat iedere hoeveelheid faeealiën, onmiddelijk na aankomst in
het centraal reservoir van het machine gebouw en nog in het bezit van hare
natuurlijke warmte, tot poudrette wordt omgezet. Het ledigen der privaten
en het reduceeren van den vloeibaren mest tot den droogen vorm is dus
een onafgebroken procédé.
£)e hieraan verbonden voordeelen kunnen niet hoog genoeg geschat worden.
Vooreerst op hygiënisch gebied.
Immers hierdoor wordt al het hanteeren der stoffenzelfs het aftappen
inen uitgieten van de transportvaten geheel vermedenen komen de excre
menten niet eerder aan het daglichtdan nadat zij eenen vorm verkregen
hebben, waarin gisting, en dus ook alle ontwikkeling van ziektekiemen
absoluut onmogelijk geworden is.
Ten tweede op financiëel gebied.
Dit wordt duidelijk als men bedenkt dat 1000 kilo vloeibare faecaal-
stoffen, ofschoon ze ten volle /TO en meer waard zijn, zelden bij ons te
lande met meer dan 6 betaald worden. In droogen vorm levert die hoe
veelheid evenwel 100 kilo poudrette, die, deels doordat zij zonder verlies
bewaard kan worden, ten einde eene gunstige markt te kunnen afwachten,
en deels door hare tienmaal grootere vervoerbaarheid een waarde heeft van
minstens f 17berekend naar den marktprijs der daarin aanwezige mest-
ingrediënten (Stikstof, Phosphor en Kali).
In elk geval kan men aannemen dat door dezë poudrette-bereiding de
verkoopswaarde verdrievoudigd wordt, zonder dat de exploitatiekosten noe
menswaardig stijgen. Overweegt men nu dat deze hoogere prijs geenszins
alhangt van de mestbehoefte in den omtrek, of van de willekeur des land
mails aldaar, maar gebaseerd is op den marktprijs van de geheele wereld
(daar deze mestsoort even zoo goed het transport naar Peru zou kunnen
verdragen, als de guano die daaraan geheel gelijk is, en die van Peru naar
alle deelen van Europa verzonden wordt) zoo gelooven wijniet te veel te
zeggen, dat er op het ontvangen van die hoogere prijzen ook met volle
zekerheid kan gerekend wordenen dat dus ook het dekken aller kosten
en bovendien het genieten eener aanzienlijke inkomst buiten allen twijfel
staat.
De eenige twijfel hieromtrent zou misschien gegrond kunnen worden op
het feit, dat de ondervinding de goede werking van bovenomschreven procédé
nog niet gestaafd heeft. In antwoord hierop zij het ons vergund er op te
wijzendat dit procédé op zeer bekende wetten der natuurkunde berust
welke op menigerlei wijze in de industrie aanwending vinden, terwijl wij,
wat de door ons geprojecteerde toestellen voor het toepassen dier wetten
betreft, met alle bescheidenheid vermeenen, dat de goede uitslag onzer
plannen op geheel nieuw terreinwaartoe toch do pneumatische buizenleiding
behoort, ons wel eenige aanspraak op vertrouwen op het goed werken der
genoemde verdampingstoestellen geeft.
Wanneer dus het bezwaar uwer Commissie van Financiën tegen het pneu
matische stelsel alleen bestaat in de vrees, dat het kapitaal van aanleg
daarom een verlies voor de gemeente zoude zijn: omdat het alsdan niet
productief worde aangelegd, zoo antwoorden wij met volle overtuiging van
de juistheid onzer bewering, dat zulks alleen afhangt van eene omstandig
heid, die binnen de macht en in het bereik van. UEA. ligt, namelijk:
liet aanschaffen van toestellendie deze gewenschte opbrengst verzekeren.
Het kapitaal bcnoodigd voor den aanleg van het tonnenstelselhoe gering
die som in vergelijking ook zijn mogekan daarentegen niet anders dan als weg
geworpen geld beschouwd wordentenzij de Baad besluiten mochtniet het
voorbeeld van Groningen en Delft te volgenmaar de verwisseling der ton
nen dagelijks te doen plaats hebben, en dus aan de exploitatie daarvan
jaarlijks 2 of 3 maal meer uit te geven dan de opgehaalde stoften kunnen
opbrengenhetgeen evenwel zeer spoedig en herhaaldelijk de som zou absor-
becrcnwelke de Commissie van Financiën besparen wil.
Eindelijk veroorloven wij ons op te merkendat het aanschaffen eener
luchtpompmachine met toebehooren afzonderlijk voor de buurt der Maren-
dorper Achtergracht volgens het voorstel van Burgemeester en Wethouders,
ons geenzins noodig schijnt. De kosten daarvan in uwe begrooting zouden
o. i.voordeeliger aangewend kunnen wordendoor het leggen eener ver
bindingsbuis tusschen die buurt en de buurt II, zoodanig dat de bestaande
machinerie voor beiden dienst kan doenwaartoe wij deze voorloopig nog
goed in staat achten.
Ook zoude het overweging verdienen, om in de nieuw te rioleeren buurt
het centraal taplocaal met de machineriën op een gunstig gelegen punt aan
den waterkant te plaatsen, en van daaruitdoor de aan te leggen verbindings
buis, de buurt II te exploiteeren. In die werkplaats kon dan eventueel de
poudrette-bereiding plaats grijpen. Het allicht oprijzende bezwaar tegen
zulk eene bereiding te midden van de meest bebouwde kom der gemeente,
vervalt geheel, als men bedenkt dat die bereiding niet dan in vacuo plaats
kan hebben, 't geen natuurlijk alle verspreiding van staiik ten eenen male
absoluut physisch onmogelijk maakt.
Met het oog op de pneumatische rioleering der geheele stad in do toe
komst, zoude voor die centrale werkplaats, eene plaats in de nabijheid van
het kruispunt van Mare en Oudenllijn zeer verkiesselijk zijn, daarvan zulk
een centraalpunt uitde geheele stad met de centraalbuizen bereikt worden kan.
Al het bovenstaande te zamen vattend, en alle omstandigheden in over
weging nemende, die op het rioleeren der Marendorper Achtergrachtsbuurt
betrekking hebben, zijn wij overtuigd, dat geen beter plan gevolgd kan
wordendan(wat ook de Commissie van onderzoek ten opzichte van goed
koopheid van het tonnenstelsel rapporteeren moge) vooreerst het voorstel
van Burgemeester en Wethouders tot verdere toepassing van het Liernur-
stelsel aan te nemen, maar de uitvoering er van in zooverre te wijzigen,
dat de voorhanden luchtpomp naar de Marendorperbuurt verplaatst en eene
verbindingsbuis van daar naar buurt II gelegd wordt, ten einde van dit
punt, als centraalpunt uit, voorloopig beide buurten te exploiteeren, en
later, zoo spoedig de goede werking van alles zal blijken, over te gaan tot
de oprichting van een grooter machine-gebouw, zoo gesitueerd, dat de reeds
gelegde verbindingsbuis kan blijven dienen, en dit gebouw zoowel te voor
zien van atmospheerische beweegkracht, toereikend voor de geheele stad,
als van toestellen voor poudrette-bereiding. Op die wijze wordt er niet
alleen niets geriskeerd en heeft de uitbreiding van het stelsel niet spoediger
plaats dan nadat men op technisch gebied volkomen zekerheid heeft van de
goede werking van het reeds uitgevoerdemaar zal ook het geld dat in ieder
geval uitgegeven wordt, zoo productief mogelijk aangelegd zijn, terwijl het
hoofddoel van alles, namelijk sanitaire verbetering, onbetwistbaar bereikt
wordt.
Tot het mededeelcn van deze onze beschouwingen hebben wij ons te meer
verplicht gevoeld door het vertrouwen, dat reeds eenmaal door UEA. onder
gelijksoortige omstandigheden in ons gesteld werd. Toen evenwel gold het
de eerste stap in eene geheel nieuwe richting, en UEA. namen kloekmoedig
het besluit daartoe, met het volle besef, dat het hoogste welzijn uwer
gemeente, namelijk de publieke gezondheid, van het resultaat afhing. Thans
geldt het slechts het besluit om op eenen weg al dan niet voort te gaan
waarop reeds veel licht geworpen is.
Wij weten wel dat wij in deze als belanghebbenden zullen beschouwd
wordendoch hebben wij gemeend daarom niet te mogen schromenUEd.
Achtbaren datgene mede te deelen, waarvan wij ten volle overtuigd zijn.
Met de hoop dat uw vertrouwen 'twelk wij ons tot nu toe gepoogd hebben
waardigte makenons op nieuw tot welvaart uwer gemeente zal geschonken
wordenhebben wij de eer te zijn
Aan den Gemeenteraad van UEdel Achtbaren
van Leiden. de dienstwillige dienaren
Lieknür De Brüïn Kops.
N°. 163. Leiden, 7 October 1873.
Op het verzoek van dr. E. Verwijs om een eervol ontslag als lid van de
plaatselijke Schoolcommissie, hebben wij, onder overlegging van het daarop
uitgebracht advies door die commissie, de eer u dienovereenkomstig teraden
den adressant het gevraagd ontslag eervol te verleeneri, ouder dankbetuiging
voor de door hem in die betrekking belangeloos bewezene diensten.
Aan den Gemeenteraad. Burgemeester en Wethouders, eiiz.
Leiden, 19 Augustus 1873.
Ten gevolge eener ongesteldheid genoodzaakt dit voorjaar omstreeks vier
maanden in het buitenland te vertoevenben ik daardoor verhinderd als
lid der plaatselijke Schoolcommissie inijne werkzaamheden te vervull.cn. En
daar ik eerlang voor een veel langoren tijdmisschien negen a tien maanden,
het vaderland zal moeten verlatenneem ik de vrijheid u ontslag te ver
zoeken, als lid der plaatselijke Schoolcommissie, daar ik niet meer in staat
zal zijn de belangen van het onderwijs te behartigen.
Aan den ltaad der gemeente Leiden. Eelco Verwijs.
Leiden, 6 October 1873.
Met betuiging van ons leedwezen dat wij den heer dr. E. Verwijs uit
onze Commissie zullen moeten missen hebben wij de eer u te adviseren aan
den Gemeenteraad voor te stellen het door genoemden heer als lid der
Plaatselijke Schoolcommissie verzocht ontslag eervol te verleenen.
Aan den Heer Burgemeester De Plaatselijke Schoolcommissie te Leiden,
van Leiden. A. J. Wijnstroom, waarn. Secretaris.
16-&. Leiden, October 1873.
De Commissie van Financiën heeft onderzocht de in hare handen ten fine
van bericht en raad gestelde begrootingen over 1S74 der gesubsidieerde
instellingen van weldadigheid en van het Israëlietisch armbestuur.
Zij heeft daarop gceiic bedenkingen, terwijl de daarbij voorgedragenc
subsidiën in overeenstemming zijn mot het raadsbesluit Van 19 November
1868 en met 5 pCt. verminderd.
a. Het Heilige Geest of Arme Wees- en Kinderhuis.
De Commissie raadt u het door Bestuurders uitgetrokken subsidio ad
10125 te bepalen bij een besluit waarvan het model bij dit rapport is ge
voegd en voorts de begrooling goed te keuren: de inkomsten op f 34003,
de uitgaven 34003alzoo quitebij een besluit waarvan het model aan
den voet der begrooting is gedrukt.
b. Het lloomsch Catholiek Weesen Oudeliedenhuis.
Ook voor deze administratie vindt zij vrijheid te raden het gevraagd sub
sidie op f 10500 te bepalen bij het hierbij gevoegde besluit en hare be-
