HET DAGBLAD
Krachtig Duits verzet in de
Dantziger Bocht
Voorbereiding
tot overtocht
voltooid
Een driedubb
sle tegenslag
VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Felle strijd woedt
aan de Nahe
Derde Rode Kruis
uit.de ling
Luchtverkenning tussen
Arnhem en Emmerik
Mostert ovepleden
2e JAARGANG No. 374 WOENSDAG 21 MAART 1945
Uitg. N.Y. De Arbeiderspers - Bureaux voor red. en adm.: Hooigracht 31, Leiden.
Tel. 24996 - Giro 184120 - Prijs 21 ct. p. w. of f 2.73 p. kw. - Losse nummers 5 ct.
BERLIJN, 20 Maart. Interinf meldt
dat de spoorwegbrug ten oosten van
Remagen vernield is doordat een Duitse
vlieger zich met zijn toestel 'n genije
bommenlast on de middenpijler van de
brug wierp. Ook een Amerikaanse pon
tonbrug werd beschadigd, De Amerikanen
lijden zware verliezen, sommige forma
ties tot 40 en 60 pet. van hun manschap-
pen.
Het zwaartepunt van de strijd lag ook
Zondag in het noordelijke deel van het
bruggenhoofd, waar na langdurige strijd
de Amerikanen ten noorden van Köuigs-
winter ongeveer twee Kilometer terrein
konden winnen en des avonds m Nieder-
dollendorf binnendrongen. In het ooste
lijk deel van het bruggenhoofd konden
de tegenstanders tijdelijk in Windhagen
doordringen, zij werden echter weer ver
dreven. Alle overige aanvallen leverden
niets op.
Van de noordelijke sector van net
Westelijke front meldt Interinf ojii.:
Nu alle Amerikaanse legergroepen deel
nemen aan de vierde algemene stormloop
op het Duitse westelijke front en voor een
groot deel reeds weken zware gevechten
met veel verliezen leveren, wo-den de
aanwijzingen talrijker, dat het tweede
Britse leger zijn voorbei ei dinger voor de
overtocht over de Nederrijn (har.s heeft
voltooid. Sedert Zondag onderhoudt dit
leger een ongewoon krachtige verkenning
in de lucht in het gehele gebied van Arn
hem tot ten zuidwesten van Emmerik,
die aangevuld wordt met een tot in het
gebied van Wezel strekkende verkenning
op de grond.
Tegelijkertijd heeft het. de gehele front
sector zwaar in kunstmatige nevejl ge=-
huid of een levendig artillerievuur onder
houden op vermoede Duitse st ellingen cn
op het gebied dichtbij het front, terwijl
zijn formaties bommenwerpers het ach
terland aanvielen. Het bijeengebrachte
materiaal voor het bouwen van bruggen
en voor het verrichten van pionierswerk
werd gebracht tot in de nabijheid van de
Rijn.
Een der pogingen om verkenning met
geweld te ondernemen werd gedaan in
het Nederlandse gebied, waar twee Cana
dese compagnieën in ae streek van Driel
ten westen van Arnhem de Duitse stel
lingen wilden verkennen, doch afgeslagen
werden. Concentraties vaq andere stoot
troepen tussen Waal én Nederrijn werden
door de Duitse artillerie uiteengeslagen,
bovendien werden troepen- en materiaal-
bewegingen der formaties van Mont
gomery met welgericht vuur bestookt.
In Ürdingen en op het rangeerstation
in Friemersheim werden verscheidene
goederentreinen met troepen en wapens
en gereedschap door voltreffers vernie
tigd. Tussen Duisburg en Bonn werd de
wederzijdse artillerieactiviteit opgevoerd,
echter zonder de omvang van bovenge
noemde gebieden te krijgen.
We zijn op driekwart van Februari en
ik ben doorgedrongen tot het hoofd
kwartier van alle Friese aardappelen. De
mensen werken hier reusachtig. Het is een
heel andere sfeer dan op vele Hollandse
overheidsbureau's, waar afgeschoven en
afgewacht wordt. Ze weten hier, dat het
om het leven van een hongerend volk
gaat. En ze werken, ze zwoegen. Klompen
klossen in en uit over de houten vloeren,
onmogelijk moeilijke telefonische verbin
dingen komen tot stand. Belangrijke
zaken worden in een paar minuten afge
daan, nieuwe klanten dringen... mijn ge
sprek wordt geïnterrumpeerd... natuurlijk,
gaat uw gang, zaken voor 't meisje. On
dertussen noteer ik, wat ik zo opvang,
onbeschaamd zoals het beroep ons nu
eenmaal maakt
Juist, er ls een auto gesnapt, die met
prachtige papieren en met een Duitser er
op naar Holland reed. Een Duitse controle
post houdt de auto aan. De lading blijkt te
bestaan' uit „zwart"-gekochte aardappelen.
De Duitse contróle stuurt de auto terug
naar de hoogste Duitse voedelinstantie in
Leeuwarden. Die geeft haar volle medewer
king aan het hoofdkwartier van de Vebena
in haar stri.id tegen het zwarte transport.
En geeft het geval door. Wat wil de Vebe
na?
Een Salomo-beslissing
De Nederlandse instantie mag beslissen.
Ze mag de auto zo laten leegladen en de
auto, die de. regelmatige voedselvoorziening
mede in gevaar brengt, leeg terugsturen.
Dan moet ze de auto doorlaten? Tweestrijd.
De Vebena-Leeuwarden neemt een Salomo-
beslissing: het is zonde, de geladen ruimte
1 ongebruikt terug te sturen. En: de organi
serende instantie had waarschijnlijk enk
aardappelen nodig en deed net niet uit
weelde. Het schijnt, dat de aardappelen
voor consumptie en niet voor de zwarte
handel bestemd zijn. Dus: de auto mag in
HOOFDKWARTIER VAN DEN FUHRER
19 Maart. Het opperbevel van de weer
macht deelt mede:
Aan de Drau en in het gebied tussen
Plattenmeer en Donau leveren Duitse en
Hongaarse troepen een verbitterde af-
weerstrijd, die gisteren ook oversloeg op
de frontsaillant ten oosten van het Sar-
vizkanaal. Terwijl de doorbraakpogingen
der bolsjewisten zuidelijk van 'aet
Velenczemeer in het afweervuur ineen
stortten zijn noordwestelijk van Stuhl-
weissenburg en in het Vertesgebergte
hevige gevechten met sterke vijandelijke
aanvalsgroepen gaande. Aangevoerde
strijdkrachten stelden zich den Sow jets
in de weg en vingen hun aanvalsvoorboe-
den op aan de oostelijke rand van het
Bakonywoud en aan de uitgangen van
het Vertesgebergte noordelijk van Mor.
In Midden-Slowakije sloegen onze jagers
en grenadiers, sedert weken in zware bos-
gevechten beproefd, wederom alle vijanle
lijke aanvallen uiteen, grotendeels nog voor
hun steunpunten.
In Opper-Silezië kon de vijand met mo
biele formaties, in weerwil van het telt,
dat hij opnieuw 38 tanks verloor, verder
opdringen naar het gebied van Neustadt.
Eigen gevechtsgroepen verhinderden aan
weerszijden van Leobschützé en Neisse een
vijandelijke doorbraak naar het westen en
stieten in krachtige tegenaanvallen in de
flanken der Sowjettankwiggen.
Breslau en Glogau worden in voorbeeldige
gemeenschap door strijdende troepen,
Volkssturm en burgerlijk bestuur verdedigd
tegen een voortdurend hevige vijandelijke
druk. Aan de Lausitzer Neisse hadden ver
sterkte verkenningsaanvallen der bolsjewis
ten geen succes.
Het garnizoen van het bruggenhoofd
Stettin hield ook gisteren stand tegen de
met veel munltieverbrulk ondernomen aan
vallen van drie Sowjetlegers en vernielde
daarbij 32 vijandelijke tanks. Aan de Oost
kust van het Grote Haff werden door ge
vechtsvaartuigen der marine een brand
stofdepot vernietigd en troepenconcentra
ties en munitiedepots zwaar getroffen.
In de dubbele slag aan de Dantziger-
bocht zette de vijand zijn grote aanval
tegen het westelijke en zuidwestelijke deel
van de verdedigingsgordel om Gotenhafen
en Dantzlg en tegen het zuidoostelijke
front met in totaal tien legers voort. Onze
dappere divisies verdedigden iedere duim
gronds, ondernamen steeds weer vastbera
den tegenaanvallen en verhinderden de be
oogde doorbraak der Sowjets zonder ter-
reinverlies van betekenis. Vlootstrijdkrach-
ten mengden zich met goed gevolg ln de
gevechten ten westen van Gotenhafen en
ten zuidwesten van Koningsbergen. Op de
brandpunten van de afweerslag ln Koer-
dit geval nog dóór, mits hij de helft van
de geladen aardappelen in Haarlem aan de
Vebena aflevert voor de normale distribu
tie. Salomo hangt de telefoon op.
Eigenlijk is deze beslissing nog ln de
geest waarin tot het begm van December
verschillende instel
lingen en bedrijven
nog aardappelen
haalden in het noor
den: fifty-fifty heet
dat, 50 pet. voor de
man, die de benzine
of de kolen en het transportmiddel leverde
en 50 pet. voor de distributie.
Maar men heeft deze regeling stop moe
ten zetten, omdat het toch te veel een on
overzichtelijk en onrechtvaardige verdeling
werd. Deze auto heeft geboft, dat voor hem
die regeling nog even nadruppelde, want
men wilde koste wat kost :n het westen
het rantsoen verhogen van de'onmogelijke
één kilo per week op voorlopig twee kilo en
men neemt dus prinoipieel alle transpor
ten, ook die nog uitgestuurd f ijn op de
fifty-fifty-basis, ln beslag. Dat is hard vóór
de organiserende instellingen en bedrijven,
maar het algemeen belang gaat vóór.
Zo kom ik, via een zaak waar ik niets
mee te maken heb, maar die zich aan de
telefoon afspeelt in een gesprekstaterruptie
al in de sfeer van het aardappelpvooleem,
maar ik noteer ondertussen nog wat „locale
kleur": deze opperleider van de Vebena
woont op het platteland tussen Bolsward
en Harlingen. Met Kerstmis zat hij zonder
boter; de koelhuisboter, waar Friesland in
deze tijd anders op dreef, is weg, rogge
brood is in zijn dorp niet te krijgen, de
graanpositie van Friesland: ais altijd aan
gewezen op het graanoverschot van Gronin
gen. Friesland is wat graan betreft een
importerende provincie. Dit voor de lieden
die menen dat in Friesland nog „van aUes"
is. Melk voor dezen man niet te krij
gen.
Drie tegenslagen
Er zijn hier in Friesland drie tegen
werkende factoren, zegt de aardappel
land strandde ook gisteren de vijandelijke
stormloop op onze standvastige afweer. De
bolsjewisten leden zware verliezen aan
doden en gewonden en verloren 92 tanks in
twee dagen. In luchtgevechten en door af
weergeschut der luchtmacht werden giste
ren aan het Oostelijke front 45 Sowjet-
vliegtuigen neergeschoten.
Aan de Nederrijn bestookte onze artille
rie concentraties van bruggen gereedschap
ei. pontons.
De Amerikanen trachtten ook gisteren
het bruggenhoofd Remagen vooral door
hevige aanvallen op ons noordelijk en wes
telijk afscliermingsfront uit te breiden.
Tegen verbitterde tegenstand onzer troepen
kon de vijand slechts enige penetraties aan
de autoweg ten oosten en noordoosten van
Honnef forceren.
Aan de midden- en bovenloop van de
Nahe zijn hevige gevechten om de rivier
overgangen ontbrand. Bad Kreuznach ging
na verbitterde worsteling verloren. Tussen
Kusel en Saarlautern weerden zicli onze
troepen tegen de sterke vijandelijke druk,
gericht tgeen het noordwesten van de Rijn-
palts. Tegelijkertijd ondernomen door
braakpogingen der Amerikanen tussen
Saarbriieken en Zweibriicken werden in
liet bunkerterrein van de Westwall opge
vangen.
In Midden-Italië sloegen onze troepen
vijandelijke aanvallen ln de bergen ten
westen van Vergato en in de Romagna, aan
weerszijden van Cotignola, in harde gevech
ten van korte afstand af
De rijkshoofdstad was gisteren het doel
wit van een terreuraanvat door sterke
Amerikaanse formaties. Door aanvallen van
Britse bomenwerpers ln de afgelopen nacht
werd behalve plaatsen ln het Ruhrgebied,
vooral Hanau getroffen. De vijand verloor
volgens de tot dusver binnengekomen rap
porten, 36 bommenwerpers, voor het meren
deel viermotorige.
HAARLEM, 20 Mrt. In Haarlem
overleed H. Mostert, oud-hoofd van een
openbare Muloschool in Rotterdam. Mos
tert was voorstander van godsdienst
onderwijs op de openbare school door
de leerkrachten van het openbaar qpder-
wijs zelf. Mostert begon zijn actie in 1918
met een klein groepje van 20 leerkrach
ten en stichtte daarmee de V.C.O.O., die
echter klein bleef.
De grootste groep kerkelijken en sec-
tariërs gaven, vóór en na, de voorkeur aan
versplintering van het openbaar onder
wijs, dat zij door de stichting van een
onnoemelijk aantal bijzondere scholen
met staatsgeld! volkomen „oprolden".
En toch was de oplossing van Mostert zo
eenvoudig en zowel uit een financieel als
onderwijsoogpunt zoveel beter. Om dan
maar te zwijgen van de volkseenheid en
het besef van saamhorigheid, die in
Nederland door al die afzonderlijke
schooltjes werden kapot gemaakt!
geweldige, drie tegenslagen voor het
vlotte transport naar Holland:
a) het weer (het hoge water en de
vorst).
b) de onrust, vooral door het ophalen
van mensen voor werk elders, daar hier
door een arbeidsonzekerheid is ontstaan;
c) het clandestien kopen van aardap
pelen, dat het transport niet doelmatig
maakt en dat de prijs opdrijft.
Ik begin met het laatste punt en
vraag; „Zijn de normale prijzen van de
Vebena dan niet veel te laag?" (Want
dit hoor ik overal van de boeren). De
Vebena-man meent van niet en verwijst
naar de toeslag van 60 cent op goedge
keurde aardappelen (100 kilo). Vandaag
(28 Fefor.) is de prijs van de goedgekeur
de Bintjes bijv. f 5.75. Ik ontkom echter
niet aan de indruk, dat de pri.is te laag
is. Werkt men zo niet de zwarte ver
koop in de hand? Het bedrijf dat alleen
Vebena-prijzen krijgt lijkt mij niet bij
zonder lonend. Waarom de leveringslust
niet aangewakkerd door een behoorlijke
prijs?
Dan spreken wij over de onrust, ont
staan door het arbeiden zonder voldoen
de Ausweise. Het vorderen voor arbeid
elders is in één Friese gemeente voor
beeldig gegaan en daarom noem ik daar
van, als ik ook hier het verhaal hoor,
graag man en paard. Het is burgemees
ter Johan Werkhoven, bekend uit de
kaatswereld, die door zijn' persoonlijk en
sportief leiden van deze neteligste van
alle netelige zaken een „tevredenstellen
de" regeling heeft bereikt.
Zijn gemeente Ferwerderadeel moest
25 mensen leveren. Die moesten veertien
dagen in Drente werken. Dan konden
anderen hen aflossen. Persoonlijk is de
burgemeester met die 25 mensen naar
Drente gereisd. Persoonlijk is hij na veer
tien dagen met 25 nieuwe er heen ge
gaan en heeft de andere mee terugge-
Bonnen A en B 388 en
C 505 inleveren
DEN HAAG, 19 Mrt. Het publiek
in de distributiekringen Amsterdam,
Haarlem, Bloemendaal. Heemstede, Hil
versum, Bussum, Laren, Weesp, Zaan
dam, Wormerveer. Beverwijk, Velzen
Alkmaar. Nieuwer-Amstel, Wormer, Rot
terdam,. Schiedam, Vlaardingen, 's-Gra-
venhage. Voorburg, Rijswijk, Leiden,
Leidschendam, Oegstgeest, Wassenaar,
Delft, Maassluis, Ridderkerk, Zwijndrecht,
Gouda, Woerden, Dordrecht. Gorinchem,
Monster, Alblasserdam, Kapelle a/d
IJssel, Alphen a/d Rijn, Noordwijk, Bo
degraven, Leerdam, Hardinxveld, Utrecht,
Maartensdijk, De Bilt, Zuilen, Zeist,
Amersfoort, Soest, Driebergen-Rijsen-
burg en Jutphaas dient voor de derde
veldeling van Rode Kruis-goederen de
bestelbonnen a- 388, b 388 en c 505 (in
legvel gc-501) vóór Vrijdag 23 Maart
a.s. in te leveren bij de winkeliers.
Zoveel mogelijk dient de inlevering te
geschieden bij dezelfde winkeliers, bij wie
de verschillende bonnen voor de voor
gaande verdeling van Rode Kruis-goederen
werden afgegeven. Voor de distributie
kringen, waar deze verdeling voor de eer
ste maal plaats vindt, zullen de distribu
tiediensten de namen van de ingeschakel
de winkeliers bekend maken. Binnenkort
zal worden gepubliceerd, waarop deze bon
nen recht zullen geven en wanneer en
tegen inlevering van welke koopbonnen
met de aflevering een aanvang zal worden
gemaakt. Zij, die op grond van „Berech-
tigungsscheine" of op andere gronden in
het bezit zijn van 2 noodkaarten, moeten
deze bonnen vóór 1 April a.s. bij de dis
tributiediensten tegen ontvangstbewijs in
leveren. Bij verzuim tot voldoening aan
deze verplichting vervalt in de toekomst
het recht op extra noodkaarten.
De mlni6ter-presldent der Unie van
Zuid-Afrika. generaal Smuts heeft mede
gedeeld, dat hij. alvorens zich naar de
conferentie te San. Francisco te begeven,
zal deelnemen aan de voorbereidende be
sprekingen te Londen.
nomen. Enz. enz. Geen onrust: aflossing
voor! Burgemeester persoonlijk borg.
Het vertrouwen weg
Andere gemeenten hebben het, door de
omstandigheden, niet zo goed er af ge
bracht. Er zijn wel toezeggingen gedaan,
bijv. door den burgemeester van Leeuwar
den, maar die toezeggingen zijn niet ge
houden. In plaats van tien dagen werd
het voor sommigen drie maanden. Dat
kon de burgemeester waarschijnlijk per
soonlijk niet helpen verschillende in
stanties zullen met hun plannen elkaar
doorkruist hebben maar met het re
sultaat van de gebakken peren zitten
thans alle partijen: het vertrouwen in
een regeling is weg. Het vertrouwen in
beloften is stuk. En toch moet er eerst
weer' vertrouwen zijn en moet men,
voorzover dat in een oorlogstoestand
mogelijk is, weten waar men aan toe is,
voor er weer rustig en regelmatig en met
alle energie gewerkt kan worden. Overal.
Hoe het in Friesland zélf, voor het eten
in Friesland, ook hierdoor wel eens tot
moeilijkheden kan komen, illustreert mijn
zegsman mij met een verhaal over de Cen
trale Keuken in Sneek, die op een gegeven
ogenblik zonder aardappelen zat. En gezien
de kans om opgehaald te worden voor ar
beid elders, wilde niemand de nodige kui
len opengooien en piepers laden voor
Sneek. Toen moesten er mensen uit Sneek
komen om dat te doen. Ja, hen dreef de
honger.
En ik denk bij mezelf; zo zouden de
hongerende Hollanders bet natuurlijk ook
doen. Voor je eigen eten riskeer je des
noods je leven. Maar het zou wél zo een
voudig zijn, als de mensen die in ons voor
ste voedselfront staan, in Friesland en el
ders, zich althans enigermate ln de rug
gedekt wisten.
Het is natuurlijk onvaderlandslievend en
onmensllevend om te zeggen: red dezen en
dezen man van de „arbeid elders" en stuur
dien dan maar in zijn plaats.
Maar als ik aan mijn eindeloze wande
lingen en wachten op allerlei ambtenaren-
kantoren in Holland denk, waar vele, vele
ambtenaren met Ausweise zaten ol voor
Ausweise zaten te zwoegen voor zichzelf
dan vloek ik en ik denk: zouden die
ambtenaren het begrip „dienst aan de ge
meenschap" niet zóver kunnen drijven, dat
zij in de eerste plaats deze voedselwerkers
in het noorden aan Ausweise hielpen en
dat ze dan pas eens aan zichzelf dachten?
Wat is belangrijker, ons goede", bu
reaucratische apparaat of de mannen,
die in de prut staan en die het eten voor
ons poten, zaaien, oogsten en transporte
ren?
Ja, ik weet het wel: dit dilemma is niet
erg fijn en niet erg moreel. Maar deze
mannen in het noorden moeten geholpen
worden, vooral als we nog eens 'n volgen
de uitzaai nu! nu! en een volgende
oogst willen beleven.
Eerst komt het eten voor ons hele
volk! en dan pas komt de moraal.
TIJL.
De zon gaat op 21 Maart onder om
18.45 uur en op 22 Maart op om 6.40 uur.
Maan op 21 Maart onder om 3.10 uur
en op om 11.14 uur.
V.M. 28 Maart, L.K. 5 April, N.M
12 April, L.K. 19 ApriL
Hongerreizen
