Geen „mond vol gaten''
door plaat-prothese
Regelmatige controle is een
hygiënische noodzaak
Geldige bonnen
adviezen'-S^
Er wordt hard gewerkt in
de Luchtvaart-Jeugdstorm
Talloze leergangen
voorbereid
Haagse muziekweek
^atuschka
Sneeuwvlok - de Eskimo"
„De grote onbekende"
It Wylgesyske"
Regisseert Preetorius tóch?
MAANDAG 7 FEBRUARI 1944 2L
Het gebit van ziekenfondsleden
De Commissaris, belast met het
toezicht op de Ziekenfondsen,
schrijft ons:
De in uw blad van 1 dezer versche
nen beschouwing ..Goed gebit alleen
voor welgestelden?" berust zo kenne
lijk op een misverstand, dat het na
volgende tor opheldering en ter ge
ruststelling van uw lezers moge die
nen. Bij de beoordeling van de thans
vastgestelde regeling voor een syste-
matisch-rationele tandheelkundige be
handeling van de verplicht verzeker
de ziekenfondsleden dient niet uit het
oog te worden verloren, dat wij ons
in een overgangstoestand bevinden.
De tijd ligt nog niet zo ver in het
verleden, dat de tandheelkundige
verzorging van talrijke ziekenfonds
leden niet verder reikte dan het trek
ken van kiezen en tanden. In deze
toestand ts geleidelijk aan verbete
ring gekomen. Toen in 1941, na de
inwerkingtreding van het Zieken-
fondsbesluit. voor alle verplicht ver
zekerden bepaalde tandheelkundige
verstrekkingen dwingend werden voor
geschreven. betekende dit voor velen
opnieuw een aanzienlijke voortgang
op deze weg Met de doorvoering ener
svstematisch-rationele behandeling
wordt wederom een belangrijke schre
de voorwaarts gedaan.
Geweldige achterstand
Echter mag hierbij niet worden
vergeten, dat wij ten deze voor een
geweldige achterstand staan. De ge
bitten van een groot deel der meer
dan 3.2 millioen verplicht verzeker
den bevinden zich in een zeer ver
waarloosde toestand. Een bijna onaf-
zienbaar arbeidsveld wacht hier op
ontginning. Het spreekt vanzelf, dat
zulk een reusachtige arbeid, wil hij
niet op verwarring en teleurstelling
uitlopen, systematisch en rationeel
dient te wórden aangevat. Dit brengt
noodzakelijkerwijs beperkingen mc-t
zich- j
Wie zich rekenschap geeft van de
traagheid van de brede lagen van
ons volk. wat betreft een behoorlijke
mondverzorging. zal beseffen, dat
vóór alles dient te worden gestreeld
naar opvoeding tot beter inzicht op
dit gebied. Vandaar, dat de regeling,
die op 1 April a.s. in werking treedt,
een sterke prikkel inhoudt voor de
verzekerden om hun gebitneet te ver
waarlozen doch door een regelmatige
halfjaarlijkse contróle. in het belang
van hun algehele gezondheid, her
nieuwde ernstige achteruitgang van
het gebit te voorkomen. De opvoeding
in déze richting is een sociaal-hygië
nisch werk van uitnemende beteke
nis.
Nu de vraag op welke wijze de
tot stand te brengen saneringen het
doeltreffendst kunnen geschieden.
Hierbij komt de door u aangesne
den kwestie: wortelkanaalbehande
ling of plaatprothese in het geding.
Wanneer de regeling laatstgenoemde
behandelingswijze op de voorgrond
stelt, dan behoeft daarvan waar
lijk niet te worden geducht, dat de
verzekerden met een „mond vol
gaten" zullen worden opgescheept,
aangezien bij lederen patiënt, waar
dit nodig is. de kauwfunctie wordt
hersteld, zodat de betrokkene weel
de beschikking krijgt over een ge
bit. dat geen hiaten vertoont.
Bij een en ander houde men in
het oog. dat het bij sanering van
verwaarloosde gebitten niet pleegt
te gaan om oehoud of vervanging
van één kies. Meestal zal men een
reeks van elementen ontmoeten, die
beschadigd zijn. Sommige daarvan
zijn zover weg. dat zij slechts kun
nen worden verwijderd, andere kun
nen door wortelkanaalbehandeling
worden geconserveerd of door een
prothese worden vervangen, fenvijl
er natuurlijk ook tanden en kiezen
bij kunnen zijn. die met eenvoudige
middelen in orde vallen te brengen
Om ons nu tot de tweede categorie
te beperken. Daargelaten het feit.
dat conservering hier geenszins altijd
de meest gewenste behandeling be
hoeft te zijn. zou een ruime toepas
sing van de meer tijd vorderende en
meer kostbare wortelkanaalbehande
ling in zulke gevallen tot gevolgen
leiden, die nóch tandheelkundig-
medisch. nóch sociaal, nóch finan
cieel verantwoord kunnen worden
geacht. Dit is het eenparig oordeel
der deskundigen op het gebied van
tandheelkunde, sociale geneeskunde
en ziekenfondswezen, die aan de tot
standkoming der regeling hebben
medegewerkt. Ook in het belang van
een welgeordend beloop van de reus
achtige saneringsarbeid. is het nood
zakelijk de beschikbare arbeidskracht
zo doelmatig mogelijk aan te wen
den. Hieraan zij nog nadrukkelijk
toegevoegd, dat de plaatprothese
geen enkel gevaar voor benadeling
van de gezondheidstoestand van den
patiënt inhoudt. Overigens houdt de
regeling volstrekt niet in. dat voor
wortelkanaalbehandeling de deur ge
sloten is.
Naast het saneren van verwaar
loosde gebitten en het oefenen van
toezicht op reeds gesaneerde of
daarmede gelijk te stellen gebitten, is
natuurlijk een zich tijdig onder be
handeling stellen bij optredende ver
schijnselen van tandbederf van de
grootste beteekenis. Dit geldt vooral
voor het opgroeiend geslacht.
Op het belang van deze dingen kan
niet genoeg de aandacht worden ge
vestigd en ik vertrouw, dat ik ter
zake niet vergeefs een beroep zal
(Ingezonden Mededeling
doen op de medewerking ook van
uw blad. Het gaat hier op een so
ciaal-hygiënisch belang van de eerste
orde. dat met niet genoeg ijver kan
worden gepropageerd. Want de angst
voor den tandarts is nog altijd on
gerechtvaardigd groot.
Grote stap voorwaarts
Wij nemen bovenstaande woorden
graag op. omdat in ons eerste artikel
misschien te weinig de nadruk viel
op de positieve kant van het nieuwe
besluit van den Commissaris van het
Ziekenfondswezen. Zonder twijfel be
tekent de nieuwe regeling een grote
stap voorwaarts op het gebied van de
tandverzorging, waarin Nederland
zulk een grote achterstand vertoonde.
Als zodanig verdient de activiteit van
den Commissar's groote waardering.
Op het moment, dat het grote
sociaal-hygiënische werk van de af
doende tandverzorging voor het hele
Nederlandse volk voor het eerst ern
stig wordt, aangepakt, waarbij van
zelfsprekend voorlopig geroeid moet
worden met de riemen, die wij heb
ben. mogen wij schter eisen, dat alle
betrokkenen zich ook volledig bewust
zullen worden van de noodzaak, met
alle krachten aan deze nieuwe zorg
voor de volksgezondheid te werken.
Dit betekent, dat de overheid de
plicht heeft op korte termijn het aan
tal tandartsen aanzienlijk uit te
breiden door bijvoorbeeld op grote
schaal beurzen voor tandheelkundige
studenten ter beschikking te stellen.
Verder menen wij van de praktise
rende tandartsen te mogen verwach
ten. dat zij in de overgangstijd enkele
jaren lang zich grotere inspanningen
zullen getroosten dan normaal, ook
al zou hiertegenover geen evenredig
financieel voordeel bestaan om zo
snel als doenlijk is de algemene tand
verzorging tot een feit te maken.
Reeds nu dienen zij los van even
tuele regels uit sociaal verantwoorde
lijkheidsgevoel ieder behandeld geval
uit het oogpunt van het objectieve
belang van den patiënt te bezien en
daarnaar binnen de grenzen van het
mogelijke, te handelen.
Tenslotte dienen alle patiënten in
hun eigen belang en in het. belang
van de gemeenschap zich die tucht
eigen te maken, die hun ieder half
jaar naar den tandarts doet gaan,
opdat zij geen nodeloze arbeid ver
oorzaken. waardoor zij medevolksge
noten schaden.
Slechts op deze wijze zal een be
vredigende onlossing op korte termijn
mogelijk blijken.
LEIDS NIEUWS
BROOD, BESCHUIT, AARDAP
PELEN, MELK, VLEES: 7 en 8
TABAK: 7 en 8 beide n. keuze.
BLOEM: 35 en 36
HAVERMOUT: 37 (125 gram).
GORT: 38 (125 gram).
KAAS: 39 (40+ of volvet).
SUIKER: 40
JAM: 41.
VERVANGINGSMIDDELEN: 42
KINDERVOEDING: Res. D 12
Gort. Res. E 12 Rijst.
KINDERDRANKPOEDER: Res.
C 13. D 13. E 13 (300 gram)
SNOEP: 7 chocolade of suiker
werk. 8 suikerwerk.
BOTER: 7 A marg., 7 B bak- en
braadvet. Res. B 14. C 14. D 14
en E 14 roomboter.
Einde geldigheidsduur 19 Febr
Bon 07 Aardappelen is geldig
t.m. 12 Pebr Nog geldig zijn:
Boter 06 A en 08 A (4 Maart).
33 en 34 Alg., Res. C 10. D 10.
E 10 en E 11 (19 Febr.). R 01
Tabak voor scheerzeep (30 April)
Jubileumuitvoering van
Concordia
Zaterdagavond gaf de gymnastiek
vereniging Concordia, ter gelegen
heid van haar 25-jarig bestaan een
jubileum-uitvoering in de Stadsge
hoorzaal. In vlot tempo werd een
welverzorgd programma afgewerkt.
Vooral de rhythmische oefeningen
kunnen worden geroemd. Hierbij
leverde vooral de grote groep van
sub-leden goede prestaties. Oefenin
gen met vlag en springriet hebben
nog steeds niets van hun bekoorlijk
heid ingeboet Met dit materiaal
zijn dikwijls alleraardigste effecten
te bereiken, vooral wanneer, zoals
bij deze uitvoering het geval was,
VAN OEN
VOEDINGSRAAD V/
VEI' OP DEN BOTERHAM EN IN
EEN WARMEN MAALTIJD.
Dit maal bestaat het normale vet-
rantsoen voor de helft uit marga
rine en voor de helft uit bal:- en
braadvet.
De beste verdecling hiervan in de
huishouding is: margarine op den
boterham, vet in den warmen maal
tijd. Voor degenen, die hun vetrant-
soen precies In tweeën deelen voor
den boterham en voor het warme
eten. zal deze maatregel weinig ver
schil uitmaken, mits zij er aan
denken het warme eten en vooral de
Jus warm -te gebruiken, omdat het
vet bU afkoeling gauw stolt en dan
op het bord achterblijft.
Is men gewend het grootste deel
van het rantsoen op den boterham te
smeren, dan is het vet daar ook voor
te gebruiken. Het moet echter eerst
smeerbaar gemaakt worden.
Een pittig boterhamsnieersel met
vet. 10 gr ol meer vet. 4 aardappelen.
1 ul. pepersurrogaat, nootmuskaatsur
rogaat. zout, Het uitje snipperen en
ln het vet bakken ln de koekepan. De
aardappelen fljnwrljven en eenlge
minuten met het vet meebakken
onder voortdurend roeren. Het aan-
baksel aan de pan telkens meeroeren.
Het smeersel zéér pittig maken met-
peper en nootmuscaat en zout en
Helst warm op den boterham smeren.
Stroopjes vet op den hoterlmm.
25 gr vet zachtjes smelten, doch niet
heet laten worden. Van het vuur af
J of meer lepels stroop erdoor mengen
en de massa onder geregeld roeren
(om te voorkomen dat het vet zich
afscheidt) koud laten worden.
Smeersel van vet- met kunsthonlng
25 gr vet zachtjes smelten. Van het
vuur af 6 lepels of meer vaste of
loet hare kunst honing er doormengen
en de massa onder geregeld eren
koud laten worden.
Variété voor Krantz'
personeel
Gistermiddag werd in de Leidse
Schouwburg een bedrijfsfeest gehou
den voor het personeel en hun huis
genoten van de fa. J. J. Krantz en
Zoon. lakenfabrieken alhier. Nadat
de heer Moonen, provinciaal mede
werker van Vreugde en Arbeid de
middag had ingeleid, werd het woord
fevoerd door den bedrijfsvoerder ter
irma, den heer L. Krantz. Deze wees
I op het nut van het bijeenbrengen
van het personeel in een andere sfeer
als die der dagelijkse werkkring. Aan
de hand van elders opgedane erva-
I ringen vertelde spreker uitvoerig van
j hetgeen op dit gebied door daadwer
kelijke samenwerking valt te berei
ken.
Het variété-programma dat hierna
I voor het voetlicht werd gebracht was
i van uitzonderlijk goed gehalte. In
een vlot tempo wisselden ae num
mers elkaar ai. Daar waren de Corel-
lis, die als antipodisten werkelijk fan-
tastische staaltjes te zien gaven, het
komische duo Mickels en Mickels in
een vrolijk gooi- en smijtnummer,
Suzy Wandas, die in vingervlugheid
zekér niet onder hoeft te doen voor
de beste harer mannelijke collega's,
het Joan Treumann-trio met goede
acrobatiek en verder nog vele ande
ren w.o. de Flamingo's, de xylopho-
nisten Rinaldo en partner, de Rybar-
to's op het slappe koord, de Pico's,
accordeon-virtuozen en Willy Hubert
in een voortreffelijk trapezenummer.
Het variété-orkest o.l.v, Bert Kla-
zema zorgde voor een passende mu
zikale illustratie. Al met al variété
van de allerbeste soort.
De sociale voorman van het be
drijf. de heer Keereweer, sprak aan
het eind van de middag een woord
van dank voor het gebodene.
W. A. DEVILE.
de allerkleinsten erbij worden inge
schakeld.
Ook de oefeningen met knots en
staaf oogstten veel bijval. Het num
mer „klassikaal brug" werd goed ge
maakt door voortreffelijk werk aan
de hoogbrug van enkele dames van
de leden-groep. De aardige ryth-
misc-he dansen, die in vrolijke cos-
t-uums, voor het voetlicht werden
gebracht werden eveneens zeer ge
waardeerd. Dit programma-onderdeel
behoorde zeker tot de hoogtepunten
van de avond.
De presidente der vereniging, me
vrouw SüjJjnann heeft aan net begin
van de avond in een korte toespraak
de afgevaardigden der zustervereni
gingen verwelkomd. Daarna heeft
een der leden het bestuur een nieuw
clublied aangeboden. Dit lied. een
aardige tekst op een pittige mars
melodie werd door een groep meis
jes gezongen. Het geheel stond on
der leiding van den heer J. Nievaart.
die tevens de oefeningen instudeerde.
Voor keurige muziek zorgde de Leid
se orkest vereniging „Musica" o.l.v.
den heer J. Noordanus Jr.
HOCKEY-UITSLAGEN De elf
tallen der Leidse Hockeyveremging
Zuidwijk brachten gisteren de vol
gende resultaten:
Heren: Zuidwijk ILeiden III
8—1. Zuidwijk II—H.O.C. IV 4—0.
Zuidwijk ARijno B 1—0.
Dames: Zuidwijk III—Zuidwijk
V 50. Zuidwijk IV—Groen Geel
VI 6—0. Hudito A—Zuidwijk A 2—0.
KOLEN WINN ING IN EIGEN
LAND. Op Zaterdag 12 Februari
des middags te 4 uur zal dr. L. H.
de Gitter in het Leidse Volkshuis,
spreken over het onderwerp: „De
kolenwinnjng in eigen land".
AANVRAAG COSTUUMS. Voor
het. inleveren van ingevulde aan
vraagformulieren voor costuums of
delen daarvan zijn morgen aan de
beurt de letters B van Baroni af
tot einde B.
BURGERLIJKE STAND. Onder
trouwd: J. L. de Vries en S. C. Petiet;
P. Erades en M. Baart; J. A. Willem-
sen en A. J. Scheer.
Geboren: Hendrlkus C., z. v. G. J.
v. d. Poll en P. C. S. v. Leeuwen;
Ingrld. d. v. J. Lubach en H. Lehman
de Denhsfeld; Robert, z. v. J. H. Pel-
lenkoft en G. S. Zuiderduin; Pieter H.
J.. z. v. P. Heruer en G. v. d. Steen.
Overleden: D. Dubbeldeman, vr., 90
J.; J. v. d. Kaai. m., 46; J. v. Gorkuiri,
m„ 26 J S. C. van Heusden, wed. v.
A. Delfos, 80 J.
ALPHEN A. D RIJN
RIJNSBURGERWEG 62a, TEL. 24029, LEIDEN
Hoofdk. A'dam. Fill Rotterdam - Don Haag
Haarlem - Tilburg - Hoorn - Gouda
Directeur: H J. Kerkmeester. Bus-
6um; hoofdredacteur: Hendrik Llndt,
Amsterdam; plv. hoofdredacteur; lr. A
H. de Haas van Dorsser. Haarlem;
binnenland: J. v Grieken; illustratie
en opmaak: R Kaïnpstra; volkscul
tuur en kunst, M Wolters; muziek:
G. K Krop; sport: J. J. Llber; adver
tenties: A. H. hammers, allen te Am-
Iterdaxn. K 113
Een viertal vorige artikelen was
gewijd aan hetgeen op het ogen
blik ln ons land aan voorbereidend
werk op luchtvaartgebied wordt ge
presteerd. Was het in deze beschou
wingen de Nederlandse Vereniging
voor Luchtvaart, die wij onder de
loupe namen, ditmaal willen wij
eens een ogenblik stilstaan bij het
werk van de Luchtvaart-Jeugdstorm.
In de werkkamer van den leider
van de Hoofdafdeling Luchtvaart,
opperkompaan Magrijn. vernamen
wij interessante bijzonderheden over
de bereikte resultaten en de toe
komstplannen der luchtvaart-stor-
mers.
Nederland bezit op het ogenblik
twintig luchtvaart-scharen, die elk
vijf en twintig tot dertig man sterk
zijn. Tot dusverre behoorden deze
scharen tot de streken, waarin de
jongens woonden. Hierin is evenwel
verandering gekomen en thans staan
de luchtvaarteenheden regelrecht
onder het Stafkwartier te Utrecht.
Ook in de rangen
wordt verandering
De Vlieqende gebracht. Voortaan
zal men ln de
Hollander LuchtvaarWeugd-
storm geen voor-
trekkers en wach
ters meer aantreffen, maar. wanneer
de jongens de meeuwenleeftijd heb
ben. nog slechts modelvliegers eer
ste. tweede of derde klasse. Deze
rangen verkrijgen de meeuwen eerst,
wanneer zij aan bepaalde brevet-
eisen. die geheel gelijk zijn aan die
van de N.V.v.L., hebben voldaan
In normale tijd zal op vijftienja
rige leeftijd met zweven begonnen
worden. Hoewel dit onder de huidige
omstandigheden natuurlijk onmoge
lijk is. zal ln het komende voorjaar
in elk geval een begin worden ge
maakt met het bouwen van zweef
vliegtuigen.
Zijn de modelvllegers eerste klas
vijftien jaar geworden dan vervalt
deze rang en worden zij luchtvaart-
stormers derde klas. De rang van
luchtvaartstormer tweede en eerste
klas gaat samen met het behalen
van zweefbrevetten.
Een vliegende meeuw
De uniformen zullen ln zoverre
afwijkend zijn van die van de ge
wone Jeugdstormers, dat de leden
van de Luchtvaart-Jeugdstorm een
vliegende meeuw boven de rechter-
borstzak krijgen. De rangen worden
aangegeven door één. twee of drie
wiggen op de rechterbovenarm.
Wordt eenmaal met het practische
zweven begonnen, dan krijgen de luchtverkeer.
Het model Stormvogelwaarmede
reeds aardige vluchten gemaakt kun
nen worden, is ook bij de Lucht
vaart-Jeugdstorm zeer in zwang.
(Foto Jeugdstorm-v. Doesburg)
Jongens ook de gebruikelijke ski-
broeken of overalls.
Dat het Luchtvaart-onderricht niet
opgeofferd wordt aan de practische
Jeugdstormdienst bewijst wel het
voorschrift dat in ieder geval acht
tien uur per maand luchtvaartonder-
richt gegeven moet worden. Houdt
men dan nog tijd over. dan moet
hiervan zestien uur per maand voor
de practische dienst gereserveerd
worden terwijl de dan nog overblij
vende tijd geheel voor de luchtvaart
dienst beschikbaar is.
Een belangnjK onderdeel van de
Luchtvaart-Jeugdstorm vormen de
verspreidbouwers. Deze jongens wo
nen in kleine plaatsen, waar nog
geen luchtvaart-scharen zijn ge
vormd. Zij krijgen de bouwpakketten
thuis en moeten van tijd tot tijd
op weekeinden hun kunnen tonen.
Om modelvlieger tweede klas te wor
den moeten zij een leergang van
tien tot veertien dagen te Vierhouten
volgen. Hebben zij deze met goed
resultaat gevolgd, dan krijgen zij
weer bouwpakketten thuisgezonden en
moeten zij zich zelf tot modelvlieger
eerste klas opwerken. Doordat deze
verspreidbouwers weer propaganda
voor het werk van hun Luchtvaart-
Jeugdstorm maken groeien vanzelf
weer nieuwe scharen. Een of twee
maal per jaar kunnen zich nieuwe
liefhebbers voor deze schriftelijke
verspreidbouwers-cursussen melden.
Na een in de Paasvacantie te hou
den kaderleergang te Vierhouten
zullen tot in September hier regel
matig luchtvaartkampen georgani
seerd worden waaraan door honder
den lucht vaartstormers zal worden
deelgenomen Hiermede hoopt men
te bereiken dat deze Jongens zoveel
leerstof opdoen dat zij hieraan de
gehele winter zullen kunnen werken
Ook de Luchtvaart-Jeugdstorm, zo
was onze stellige indruk, is gereed,
om onmiddellijk na de oorlog haar
steentje bij te dragen tot het aan
ons land hergeven van zijn vooraan
staande plaats in het internationale
Kosteloze inenting
Op Woensdag 9 Februari bestaat er
wederom gelegenheid voor kosteloze
inenting. Voor de bewoners van de
Lage zijde tot de grens van Zwam-
merdam in het gebouw der Lucht
bescherming Schoolstraat des v.m. 9
uur. Voor de bewoners der Lage Zijde
van Aarbrug tot Koudekerk ten huize
van dr. v. Wermeskerken n.m 2 uur.
Voor de bewoners der Hoge Zijde
tussen Hofweg en Zwammerdam. in
het gebouw der Luchtbescherming
des n.m. 2 uur. En voor de bewoners
tussen Hof brug en Hazerswoude in
het gebouw der Luchtbescherming
om 11 uur v.m. Trouwboekjes mee
brengen.
VOLKSCULTUUR EN KUNS'l
Toon Verhey dirigeerde het
Volksconcert en Hans Schouw
man verving den oorspronkelijken so
list VanRenesse. die nog niet hersteld
was. Het programma bevatte een her
hal mg van Kodaly's „Concerto per
orchestra", waarover ik bij de eerste
Haagse uitvoering te kennen gaf,
dat het niet onder 's componisten
sterkste, scheppingen kon worden
gerekend. Aan dit oordeel heeft de
herhaalde uitvoering niet veel kun
nen wijzigen, hoewel tengevolge van
de uitgesproken pleitbezorger.de di
rectie van Verhey een mild gevoel
vaardig werd over de critische geest.
Griegs pianoconcert strekte Schouw
man tot eer en zijn vertolking ge
tuigde van muzikaliteit binnen een
oerdegelijk, maar misschien wel wat
droog vakmanschap. Als tegenwicht
tegen veel nuchterheid liet Verhey
zich aan het slot tot een onnodige,
opgelegd nadrukkelijke breedheid
verleiden. In Brahms' 2de Sympho
nic na de pauze, was hij echter weer
de verantwoorde, voortvarend bewo
gen leider, die de kracht en de rust
van deze muziek in lyrische banen
leidde.
WILL G. GILBERT.
Het kamerorkest „Lyra antl-
qua". dirigent Hein 's-Gravesande,
heeft alle eigenschappen, die een
dilettantenorkest aankleven en ik heb
niet de indruk, dat de dirigent bij
rtiachte is deze euvelen te verhelpen.
Bijna voortdurend klinkt alles te
hard en de fijnere nuances worden
verwaarloosd. Edward Röntgen tracht
te met dit ensemble het d kl. t.
Concert van gamba van Tartini te spe
len, doch hij vermocht zelden boven
de brij-achtige orkestklank uit te
komen. Zoals gewoonlijk was de pro
grammasamenstelling te waarderen,
doch de waarde van het concert
blijft beperkt tot het genoegen, dat
de uitvoerders er zelf aan beleven.
Nochtans was de kleine zaal van
Pulchri geheel bezet
De jeugdige pianiste Elizabeth
Everts heeft met haar pianoavond
van Zaterdag een talrijk gehoor op
nieuw overtuigd van haar opmerke
lijk talent. Toch zal er nog veel moe
ten groeien om bijv. een moeilijk toe
gankelijke compositie als Francks
Prelude. Air et Final zo te verwerke
lijken, dat de weergave een boeiend
muzikaal gebeuren wordt. Wanneer
zij evenwel Schuberts Variaties in
Bes voorspeelt, wordt het een ver
rukking en Chopins Ballade in f
mocht er eveneens zijn. Het wisse
lende van de voordrachtswaarden
wijst op een tekort aan herschep
pingskunst. dat, gehoord hel grote
talent en de goed gevormde tech
niek. met het klimmen der jaren
zeker zal worden aangevuld.
Het derde openbare Rolzaalcon
cert van Zondagmorgen bracht Ge
orge van Re nesse en Albert
Dana voor een talrijk publiek. Door
een zinrijke wijziging in de program
matische volgorde werd het eerste
de tweede
door
W. H. Kruiderink
83)
Zijn vinding was een speciale dub
belwandige constructie, die het zelfs
bij botsingen in de flank zou houden.
De technische details moet ik je be
sparen. Die doen er ook weinig toe.
Rosit-a wLst ze echter heel precies.
Ze heeft met hem meegeleefd, drie
jaar lang. Heel de vreugde van hun
jonge liefde ging verloren in de
koorts, die hem had aangegrepen. Al
zijn vrije tijd, al het gela, dat hij
verdiende en meer dan dat, want hij
had er zich voor in de schulden ge
stoken. offerde hij op aan zijn tech-
.nisch ideaal.
Toen hij eindelijk klaar was. kwam
de ontnuchtering. De officiële des
kundigen lachten hem uit. Wat was
hij tenslotte? Hij was geen ingenieur.
Hij had geen titel, hij had zelfs geen
M.T.S.-diploma. Hemel en aarde heeft
hij bewogen, maar zijn vinding kreeg
geen kans. Als een verbitterd man
ging hij naar Frankrijk. Een onver
woestbaar geloof in hun liefde dreef
haar hem te volgen. Een ander zou
hem allang in de steek hebben ge
laten, want hij was een onaangename
kerel geworden, onverschillig en ruw.
een bruut somwijlen. Maar zij droeg
altijd mee de herinnering aan dé
eerste dagen van hun liefde. Zij ge
loofde rotsvast, dat als zij maar "bij
hem bleef, als ze met hem ging door
dik en dun. hij eens weer zou wor
den als toen. Hoe ze dat heeft uit
gehouden is me een raadsel gebleven,
want het is een hel geweest, waar
ze doorheen moest.
In Frankrijk duurde het nog een
hele tijd voor hij iemand vond. die
zich voor zijn vinding interesseerde.
Die vent was. kort gezegd, een ploert.
Hij stelde eisen en verlangde proef
nemingen, die Aartsen handenvol
geld kostten. Bovendien moesten al
lerlei zogenaamde deskundigen en
instanties bewerkt worden. Een cor
ruptie, waar je geen voorstelling van
hebt."
Onwillekeurig maakte Staal, die
gespannen luisterde, een gebaar van
begrijpen. Hij kende het Frankrijk
van voor de oorlog. Tilly zag zijn
gebaar met blijdschap. Goddank, het
Tekeningen en
tekst van
WIM MEULDIJÜ
784. „Wasdatnou?!", snatert Pen
Kwen teleurgesteld. „Waarom ga je
niet met ons mee. Sneeuwvlok. Ben
je bang?" „Nee," zegt Sneeuwvlok,
„maar het is nog geen weer om op
stap te gaan!" Piet Punthoofd en
Pen Kwen beginnen door elkaar te
praten om Sneeuwvlok over te halen.
„Doe het nou!", zeggen ze en: „Een
held is niet bang voor een beetje
sneeuw", en „vroeger heb je ons
nooit in de steek gelaten" en nog veel
meer.
785. „Neeneenee!", roept Sneeuw
vlok. „Als jullie een paar weken
wachten is de sneeuwstorm voorbij
en dan ga ik graag mee, want ik hou
ook wel van een avontuurtje. Maar
nu, nee. nu doe ik het niet!" „Best",
zegt Piet. „aan gaan we samen. Pen
Kwen. Kom mee!" Sneeuwvlok houdt
netjes de deur open en z?gt: „Neem
een verstandige raad aan en ga naar
huis, jongens." Maar Piet Punthoofd
en Pen Kwen luisteren niet, want ze
gaan precies de andere kant uit!
relaas scheen hem te pakken. Vlug
ging ze verder.
„Rosita poogde als danseres zoveel
te verdienen als ze maar kon. Ze
danste tot ze er bij neerviel, maar ze
kon niet voorkomen, dat hij steeds
minder fraaie wegen ging bewande
len om aan geld te komen. Dat was
precies de bedoeling van zijn „wel
doener". Toen Aartsen volledig aan
de grond zat en er nog maar een
kleinigheid nodig was om hem in
handen van de politie te brengen,
sloeg de ander zijn slag. De vinding
kwam in het bezit van een fabriek,
waarvan de directie werkelijk voor
niets terugdeinsde om orders te krij
gen. De smerigste middelen werden
toegepast. Zelf bleven de heren bui
ten schot, maar ze hadden er hun
huurlingen voor. En als die het niet
konden, dan werd doodgewoon een
beroep op de onderwereld gedaan.
Aartsen werd meegesleept in deze
vuiligheid. Ook toen bleef Rosita bij
hem. hoewel hij van kwaad tot erger
kwam en zij dientengevolge ook.
Maar zij deed het voor hem. Zij zou
vast en zeker zelf de gevangenis zijn
ingegaan als ze hem er daardoor uit
had kunnen houden.
Toen begon de strijd om een or
der uit Nederland. De fabriek zette
alles op alles om daar vaste voet te
krijgen. Wie kon daar beter voor
haar werken dan Aartsen. De trotse
triomph, dat in Nederland zijn wa
gens zouden rijden, dat him lof be
zongen zou worden door dezelfde
deskundigen, die hem met hun hoon
naar het buitenland hadden ge
jaagd. zou zijn woeste wraak zijn.
Hij zou er niet alleen in stilte van
genieten. Daarvoor had de verbitte
ring teveel bezit van zijn hele per
soonlijkheid genomen. Hij zou mid
delen weten te vinden, had hij zich
voorgenomen om het ze in het ge
zicht ie slingeren, een schandaal te
verwekken, dat het land weken lang
zou bezig houden. Zijn vurig ver
langen naar wraak, begon zijn
denken zo te beheersen, dal hij zijn
directie verkeerde voorstellen deecL
(Slot volgt)
deel een openbaring van romantiek
in klavierspel en zang van zeer zui
ver gehalte. Na de pauze werd het
nieuwste vocale werk van Henk Ba-
dings uitgevoerd, de „Chansonnet-
tes" op 17de en 18de eeuwse gedich
ten. getiteld naar de namen van
klassieke dansvormen. Deze vocaal-
instrumentale danssuite toont Ba-
dings als een fijnzinnigen verklanker
van een charmante tekstinhoud en
Dana zong de zes Chansons met
goed muzikaal begrip, daarbij door
Van Renesse uitstekend gesecun-
deerd. Met een Thema con varia-
zioni van Ba dings en vier mooie lie
deren van Liszt werd gesloten.
Voor het tweede concert van het
vermaarde Trio Pasquier op
Zondagmiddag in Dlligentia, was
zoveel belangstelling, dat men zelfs
vier rijen dik op het podium laad
plaats genomen. Zelfs een superieur
ensemble kan niet steeds terstond ge
heel in vorm zijn, hetgeen bleek in
Bachs clavecinsonate, door Mozart
voor drie strijkers gezet; de Pas-
quiers waren daar nog niet geheel
te herkennen Eerst in het laatste
deel van het volgende trio van Schu
bert, een rijk melodieus nagelaten
werk. werd het uitzonderlijke plan
van samenspel en homogene klank-
geving bereikt, dat men hier gewoon
is te bewonderen. Een gebeurtenis
werd het niet diepzinnige, maar bui
tengewoon bekoorlijke Trio in C van
Jean Francaix, dat bij een vorig be
zoek reeds te Amsterdam door dit
ensemble in ons land was geïntro
duceerd. Het spel bereikte hier een
maximum aan muzikaal raffine
ment. Beethovens G dur Trio werd
het culminerende slot van deze bij
zondere door de Ver. v. Kamermu
ziek georganiseerde middag en c'.e
aanwezigen noopten de Pasquiers
tot viervoudig terugkomen.
Abonnementsconcert
van het Residentieorkest
Toon Verhey dirigeerde het vierde
abonnementsconcert van het Resi
dentie-orkest in de Stadsgehoorzaal,
die als gewoonlijk voor deze gebeur
tenis was volgestroomd. Het program
ma, als geheel niet zo bijster even
wichtig samengesteld, was niettemin
belangrijk door een noviteit voor Lei
den, te weten Roussels Vierde Sym-
phonie. Reeds enkele weken gejeden
introduceerde Verhey dit werk in
Den Haag, waar het eveneens onmid
dellijk weerklank bij het gehoor
heeft gevonden. Van de laat-impres-
sionistische klankversmeltingen, waar
in dit werk uitmunt, heeft men hier
ter stede met verrukking kennis ge
nomen. Deze schoonheid, ontastbaar
en naturalistisch immaterieel, blijft
in haar suggestie toch altijd zeer
wezenlijk. De herschepping was
meesterlijk bezonnen qua directie en
de orkestrale afwerking verdiende
veel lof.
Willem Noske bracht Beethovens
Vioolconcert, een altijd zekere treffer
in de roos der publieke waardering.
Misschien is de solist te jong voor
deze muziek, die een geestelijke even
wichtigheid en rijpheid vereist, wil
zij niet overhellen naar een der twee
uitersten; dramatiek of concertante
speelsheid. Geheel bevredigd kan men
ditmaal dan ook niet zijn. hoewel het
Rondo alle technische grootheid van
Noske's vioolspel in het gunstigste
licht stelde.
Met een drietal fragmentenuit
Wagenaars „De Doge van Venetië",
steeds jonge en frisse klanken op het
gebied der instrumentatiekunst, werd
dit concert gecompleteerd.
WILL G. GILBERT
„Een man met een goed
hart"
Antonie's blijspel „Een man met.
een goed hart", dat gisteren in de
Leidse schouwburg werd opgevoerd,
maakte nu niet bepaald een grote
indruk. De inhoud werd vrijwel ge
heel gevormd door een aaneenscha
keling van banaliteiten. Als Jopie
Koch, een schildersmodelletje, aan den
kunstschilder Wim Greeven vertelt,
dat zij moeder worden gaat, blijkt
deze laatste door financiële omstan
digheden en in verband met zijn
artistieke loopbaan niet tot een hu
welijk bereid. Men maakt een ac-
coordje, waarin bepaald wordt, dat
Jopie trouwen zal met een ouderen
vriend van den schilder, Otto van
Beeveren, een oud-gezagvoerder. Dit
huwelijk is gelukkig. Een actrice
dreigt echter roet in het eten te
grooien als zij komt vertellen, dat
noch Willem, noch Otto, doch een
derde de vader is. Dan laat echter
de oud-gezagvoerder zijn goede hart
spreken, hij neemt de zaak niet zoo
ernstig en zoo komt dan toch weer
een blij einde. Gelukkig maar!
Nog zwakker dan de inhoud was
de vertolking. Slechts in de aanvang
van het eerste en in enkele taferelen
van het derde bedrijf bereikte het
gezelschap Anton Verhijen enig peil.
Ook van de regie kan weinig goeds
worden gezegd.
W. A. DEVILÉ
De veelbelovende geruchten, die
dank zij de Zwitserse première van
Gehri's nieuwste stuk kwamen
overwaaien. waren niet overdre
ven. „De grote onbekende" is in
derdaad een geestig blijspel, in
een hart- en geestvenvarmend
milieu spelend en met een spran
kelende dialoog. De talrijke perso
nen zijn stuk voor stuk eigenaar
dige typen, maar op en top men
sen en... zij bestaan, evenals hun
omgeving.
Gehri heeft met zijn „Zesde
etage" destijds al bewezen over
fantasie te beschikken en thans, op
geheel ander terrein, heeft hij op
nieuw zijn scheppingskracht aange
toond. „De grote onbekende", die
eerst voor een „vrij-vreter" wordt
aangezien, een man die eet en niet
betalen kan. schijnt later een figuur,
die beroemd en schatrijk zal wor
den door zijn uitvinding om stem
men uit het verleden door de
aether op te roepen. Aardig gevon
den is het, dat deze grote onbe
kende geen woord te zeggen heeft,
dat echter de gasten allerlei fanta
sieën om zijn persoonlijkheid we
ven, die hen doen besluiten de uit
vinding te financieren. En dan gaat
ieder naar vermogen bijdragen.
De regie (die voor rekening van
meyrouw Ranucci Beekman was,
evenals de uitstekende vertaling)
kan het hart ophalen aan de kwis
tig gestrooide figuren. Behalve van
de titelrol, heel dwaas gedaan door
Frans Bogaerds, hangt veel af van
de typeringen. Niet alle rollen wa
ren in de vertoning door het Resi
dentie Toneel even raak getroffen.
Voortreffelijk was de uitbeelding
van Piet Bron, een goedige, door
het leven maar al te stevig aange
pakte puzlledokter. Uitstekend ook
was de serveuse-dienstmaagd van
Mimi Boesnach. Ook Richard Flink
gaf een superieure creatie. Henk
Rigters als de aangebeden Georges,
hadden we graag wat vlotter gezien.
Minder gelukkig was de rol van
Isabelle bezet door Rini Otte. Hier
zou een Parisienne moeten staan op
Eiffel-hoge hakjes en pittige bewe
ginkjes en geen kostschoolmeisje
met blote benen. Jan van der Lin
den was het volkomen toever
trouwd zo'n gepensionneerde be
lastingambtenaar Lalouet-te te type
ren. Adèle. de geboren twlstzoekster
zou nog piquanter kunnen zijn.
hoewel Joekie Broedelet als zoda
nig toch zeker voldeed. Tal van
anderen hebben de voorsteling doen
slagen, o.a. Louis Steenbergen als
een kolenhandelaar. Cobe, Keiling
als de concierge. De bijval tij
dens en na de voorstelling bewees
wel, dat de propvolle Princesse-
schouwburg zich daarmee oprecht
vermaakte.
THEO RAMAKER.
Het programma van het concert
op Woensdag a.s. in de Stadsgehoor
zaal door Henk Berghout en Henk
Geirnaert vermeldt de Sonate in F.
van Beethoven, de Sonate in d van
Debussy en de Sonate in e van
Brahms.
(Van een specialen verslaggever.)
LEEUWARDEN. 5 Febr. Een
volle Harmonie heeft Zaterdag ge
noten van de eerste voorstelling van
het tweede Friese zangspel: „It Wyl
gesyske". Met dit. „Wylgesyske" (bos-
rietzangertje) willen de auteur J. P.
Wiersma en de componist J. Slofstra
een tegenhanger van „Roaitske" le
veren. dat met zijn 26 opvoeringen
en zijn bijna 25000 toeschouwers een
voor Friese toneelverhoudingen
enorm succes behaalde.
„Roaitske" was een winterstuk,
„It Wylgesyske" een zomertafereel.
Maaiers, welkers, zeilers, hooiers,
vormen de koren, waarvoor zich een
handeling afspeelt tussen boeren
dochters, boerenzoons, visser, mole
naars en een schilder.
Dezelfde solisten, die wij reeds in
„Roaitske" bewonderden, diagen „It
Wylgesyske": Jouck Cuperus, eens
„Roaitske" is nu de lieve Wikje en
opnieuw de ster van het ensemble,
wat zang en spel betreft. Maar ook
Gerrit Visser (de schilder), Koop de
Jong (de moedige, jonge visser-mole
naar. die voor een boer een paard
redt en voor zichzelf daarmee de
boerendochter). Rom Kalma (de hu
moristische oude visser-molenaar),
Kees Deenik (de hooghartige boe
renzoon-pikeur) en Lucie Waring a
(de blijgezinde boerendochter, die
het liefst een ..wylgesyske" wil zijn),
moeten met ere genoemd worden.
Ik woe as ik in vügel wèze mocht
det- ik in wylgesyske wier.
O, frij to wéze, frij.
As in vügel yn 'e lof tl
Architect Witteveen en de schilder
Dick Osinga hebben een aardig mo
lendecor gemaakt, met een uitzicht
over meren en greiden: het Gronin
ger orkest heeft onder leiding van
den Leeuwarder musicus George
Stam de in de populaire passages
goed bij de volkslied-toon aansluiten
de muziek, verdienstelijk ten gehore
gebracht. Wanneer men in aanmer
king neemt, dat pas Zaterdagmiddag
het hele ensemble voor het eerst op
het toneel was. zodat de première op
zijn zachtst gezegd, als een vóór-vóór
vóór generale beschouwd mag wor
den, mag de critiek zeker hier nog
geen definitief oordeel uitspreken.
Overigens is men wel geneigd, zo
als dat meestal bij pogingen om een
vorig en verrassend succes te her
halen. het geval is. ..It Wylgesyske"
zwakker te vinden dan „Roaitske".
O.a. door de inlas van een ballet,
dat in het geheel niet in het werk
thuis hoorde.
De zaal reageerde uiterst dank
baar. Er was veel goeds te zien en te
horen, dat echter bij fantasierijker
regie en langduriger repetities pas
tot volle wasdom kan komen. Men
kan de Friezen hartelijk gelukwensen
met hun tweede operette in de
landstaal, die zich door haar na
tuurlijkheid en gezondheid met
inbegrip van een zekere naïefheid,
die, als zij haar eigen grenzen kent.
echter zeer bekoorlijk kan zijn
zeer gunstig onderscheidt van wat
ons land in andere contreien of ste
den aan buitenlands moois laat ho
ren. „It Wylgesyske" pronkt niet met
vreemde veren, het is een beschei
den vogeltje van eigen bodem, dat
vrolijk kwinkeleert in een taal die
eiken Fries recht naar het hart gaat.
M. W.
(Van een specialen verslaggever.)
MUNCHEN, 5 Feor. In de
Münchener Academie voor Beeldende
Kunsten, heeft de vermaarde, ook in
Nederland heel bekende, professor
Emil Pretorius ons ontvangen. Een
kleine man, met zeldzaam doordrin
gende, stralend blauwe ogen en een
direct innemende glimlach. In een
witte atelierjas, zo van zijn werk,
zit hij achter zijn bureau.
Aardig, een Nederlands journalist
te ontmoeten! En dubbel aardig om
dat ik zojuist een brief heb gekregen
van Johannes den Hertog, den in
tendant van de Am&terdamsche
Opera. Hij vraagt mij of ik de op
voering van Wagners opera „De Vlie
gende Hollander", die hij met zijn
ensemble iji het komend seizoen wil
geven, wil voorbereiden.
En doet u het?
Ik ben al begonnen met voorbe
reidingen, tekeningen en plannen
voor decor e.d. Maar het zal ivaar-
achtig niet meevallen, want ik ben
van oordeel dat de „Vliegende Hol
lander" die grootse sage van de zee,
zonder pauzes moet worden gespeeld,
zender tijdrovende entr'actes.
Dan komt dit machtige, sterk dra
matische verhaal eerst tot mijn
recht. Maar ik ken de Amsterdamse
Stadsschouwburg en vraag me af,
hoe ik dat daar voor elkaar kan krij
gen, op dat betrekkelijk kleine toneel
met zijn weinige mogelijkheden.
Waar laat ik op dat toneel het grote
schip dat Wagner vraagt? Wat doe
ik met al die décor wisseling en zonder
draaitoneel?
Geelt u alleen advies, of ivilde
u zelf naar Amsterdam komen?
Als ik enigszins kan, kom ik
zelf. Ik ben sinds 1939 niet in uiv
land geweest, en verlang naar zijn
hartelijke bevolking U weet dat ik
vóór 1939 geregeld naar Amsterdam
kwam om de operavoorstellingen van
de Wagnervereeniging te enscenee-
ren. Daar leerde ik van Nederland
houden, daar leerde ik ook de fabel
achtige muziekcultuur van uw land
kennen. Wat een prachtige mannen-
koren heeft men daar. En zeldzaam
mooie stemmen! Ik herinner mij
mevr: NoordewierReddingius. En
Messchaert... Ook de opera moet bij
een door en door muzikaal volk als
het Nederlandse succes hebben.
En met deze verzekering is het ge
sprek ten einde. Prof Preetorius, die
in Praag „Der Freischiitz" voorbe
reidt en bovendien bezig is met een
nieuw Duits stuk „De Trouw", spe
lend in Japan, te ensceneren, moet
aan het welk Hij moet ook nog
lezingen houden te Ankara, Boeda
pest, Boekarest, Wenen
