Engeland speelt de baas
in andermans huis en hoe?
Treedt japan's kabinet af?iE
Onbegrijpelijke
dingen
DE „TIMES" CONTRA
CHRISTISON
Radioprogramma—
Groot-Kapitalisme
Vrijdag 5 October 1945
HET WEER
tot Zaterdagavond.
Zwatoke wind. Licht tot
halfbewolkt. Overwe
gend droog weer. Kou
de nacht. Plaatselijk
ochtendmist. Overdag
zelfde temperatuur.
No. 89
Katholiek Dagblad voor Leiden en Omstreken
Hoofdredacteuren: Rector H. L. J. M. Sondaal en Mr. Dr. C. C. A. van Haren; Redacteuren: Prof. Dr. W. Asaelbergs (Anton
▼an Duinkerken) en Joop Siebelt; Directeur G. G. v. Elburg. Bureaux Papengracht 32, Telefoon Redactie 20015, Administratie 20935
tsprija
A bo n i
f 0.26 per week, fl.10
md, f 3.20 per kwartaa
post f 4.20.
Van domkoppen
en vleiers
krijgt ge altijd
gelijk
Van je vrienden moet je het maar hebben
DE „DAILY MAIL" van Woensdag 3 October bevat een
artikel van de hand van Noel Monks, die uit Baiavia een
uitvoerig artikel schrijft over den toestand aldaar. Wij laten
het hieronder letterlijk volgen:
Duitschers loopen rond
en... spreken Engelsch
Een slanke, blonde man in de
uniform van de Duitsche mari
ne, stond gisteravond in een
Ghineesch restaurant hier ter
stede op. hief zijn glas met Ja-
pansche sake op en riep in het
Engelsch „Germany for ever".
Een luid applaus volgde van
een groep Indonesische, door
de Japanners uitgeruste, solda
ten en van Japansche officieren.
Dit is een van de dwaze din
gen, die men toelaat in dit
land wegens gebrek aan een
sterke, doelbewuste politiek van
de zijde der bezettingsautoritei
ten, die, naar het toeval wil,
Britten zijn.
De Duitseher, die deze toast
uitbracht, was lid van de be
manning van een Duitsche on
derzeeboot. die hier gegrepen
werd toen de Japanners zich
overgaven. Hij en zijn kamera
den wandelen hier sindfcdien
nog altijd rond, vrij als een vo
gel in de lucht en moeilijkheden
verwekkende.
Wij zijn „gasten" der Japanners.
Andere belachelijke dingen
gebeuren in deze rampspoedige
stad. Zoo mag op order eerst
van adm. W. R. Patterson van
Z.M. „Cumberland" en vervol
gens van Luit.-Gen. Sir Alex.
Christlsom opperbevelhebber
van de bezettingsstrijdkrachten,
geen lid van het geallieerd per
soneel eenig geld bezitten. On
der dezen maatregel vallen ook
de Nederlanders!
De Japanners en de plaatse
lijke bevolking bezitten geld,
gedrukt naar believen. Met an
dere woorden, alle bezettings
strijdkrachten. met inbegrip van
een legertje van arbeiders, zijn
de ..gasten" der Japanners.
Deze betalen voor alles, maar
met een geldsoort, -die, zoodra
de Nederlanders weer de vrij
heid zullen hebben hun eigen
land te organiseeren, waarde
loos zal zijn.
Nederlandsehe vrouwen
sterven, maar de Jappenj
Voorts zijn er nog 10.000
zwaarzieke Europeesche vrou
wen en kinderen in de gruwe
lijke concentratiekampen, om
dat er elders nog geen accomo-
Sen'de bergen6 in|e3en j Wettig gezag ondermijnd!
naar luxe hotels met tennisba-
bekijkt, en ik heb gepoogd ze
van alle zijden te bezien, een
ding is zeker: Onze geallieer
den, de Nederlanders, wier on-
dergrcndsche beweging de
meest strijdbare in Europa was,
wordt hier een zeer rauwe be
handeling toegediend. (are
being given a very raw deal).
De Japanners hebben een le
gaat van haat en geweld achter
gelaten en zij pogen daaraan
heimelijk nog voedsel te geven
in de persoon van Dr. Soekar-
no, die met voorliefde in zich
zelf den Gandhi van Zuidoost-
Azië ziet.
Ellendige houding der
Engelsche officiereu.
De Britsche bevelhebber hier
heeft duidelijk gemaakt, dat
zijn troepen alleen Batavia zul
len bezetten en het geheele ach
terland van Java aan de Ja
panners en hun Indonesische
marionetten-troepen zullen
overlaten.
De Indonesiërs hebben de
beschikking over meer dan
voldoende Japansche wapens.
die hun de beheersching over
het geheele achterland van Ba
tavia verleenen.
Deze erfenis van haat en
woede, die aan de Nederlan
ders werd vermaakt door den
Japanschen veldmaarschalk Te-
rauchi als een van zijn laatste
officieele daden vóór de capi
tulatie, zad een groote tra
gedie voor onzen bondgenoot
v/orden, als de Vereenigde Na
ties niet onmiddellijk een flinke
houding aannemen. Onze tegen
woordige politiek schijnt er een
te zijn van „wait and see" en
van de dingen op hun beloop te
'aten. Ik heb zoowel met Ne
derlandsehe autoriteiten als met
den strooman Soekarr.o en zijn
kabinet gesproken en ik heb
het gevoel, dat de Nederlan
ders hier in den steek gelaten
zijn. De égards tegenover de
Japanners betoond, zijn weer
zinwekkend. Maar niet eerder
dan da- oorlogscorrespondenten
er over klaagden en er foto's
van maakten, werd de gewoon
te dat Britsche officieren met
Japansche officieren in Hotel
des Ir.des gingen eten, gestaakt.
Brit of
bruut
OMROEPZENDEK IF LOPIK.
Met ingang van Zondag 7 October a.s.
zal ook de tweede groote Nederland
sehe omroepzender te Lopik in gebruik
genomen worden. Het ligt in de bedoe
ling, dezen tweeden zender in te scha
kelen den geheelen Zondag, des Zater
dags van 2 uur 's middags en alle an
dere werkdagen van 6.00 uur 's avonds
tot aan de sluiting. Gedurende J e pe
rioden, waarin de drukste luisteruren
vahtn, zal het dus mogelijk zijn twee
gebeel verschillende programma's M-fi
Herrijzend Nederland" te beluisteren.
AMeen ^de rubriek „Op de brugocs
Vrijdags om 9.00 uur zal over beide
zenders te beluisteren zijn.
voor Zaterdag 6 October.
9.009.30 Bekende cellisten.
10.0010.45 Muziek bij den arbeid.
11.3012.00 'Kirst D'ènor, sopr. en
Wladimir Rosing.
12.1512.30 Marschmuziek.
12.30—13.00 Eddy Walis.
13.1513.45 Teddy Powder e. z.
Swingorkest.
15.4519.00 Vocalistenparade.
19.1519.30 Pianoduo Wiener et
Doucet.
20.00 -20.15 Lichtbaken, v. H. de
Greeve, pr.
20.3021.15 „De Jonge Zes", o.l.v.
Karei Prior (cabaret).
21.1521.30 Sportpraatje d. Chr.
Geudeker.
21.3022.00 Musette-programma.
22.3023.00 Orkest v. Jack Louis,
(Ravenna Club), te
Utrecht).
nen en zwembaden.
De Britsche autoriteiten hand
haven den collaborateur en
anti-geallieerden „haat-koop
man" Dr. Soekarno. den mario-
r.ettenleider der Indonesische
nationalistische beweging (die
zelf zijn collaboratie heeft be
kend.) o-p zijn „presidentieele"
post.
„De zachte, gebaarde heer
v. d. Plas".
De Britten dringen er op aan,
dat de vertegenwoordiger van
de Nederlandsehe regeer ing in
Oost-Indië. de zachte gebaarde
heer Van der Plas, met hen (de
Nationalisten der groep Soe
karno i samen zal werken om
de orde te hersteilen.
Hoe men ook da zaken hier
In een brief aan de „Times"
becritiseert Sir Roderick Jones,
gewezen voorzitter en bewind
voerder van Reuter, op scher
pe wijze de verklaring, die aan
den geallieerden commandant
on Java, Luit.-Gen, Sir Philip
Cristison wordt toegeschre
ven, n-ml.' „Ik heb duidelijk ge
maakt, dat wij d-e Nederlanders
niet in het gezag zullen herstel
len. Be Nederlandsehe regee-
ring moet een
vOÏSCéStJl verklaring afleg-
iwij«ï ?en °ïer den toe-
komstigen status
van Ned.-Oost-Indië. Er moet
dadelijk iets geschieden. Wel
ken regeer;nrgsvorm zij hun
(de Javanen) zullen geven,
weet ik niet zij zullen hen ze
ker iets moeten geven."
•r Kriti
Mac-Arthur ontslaat ruin. v. Bin. Zaken
TN WELINGELICHTE kringen wordt verwacht, dat het
Japansche kabinet wellicht binnen 24 uur zal aftreden, als
gevolg van het besluit van Gen. Mac-
Arthur tot het ontslaan van den Japan
schen minister van binnenlandsche zaken
en het afschaffen van alle wetten, welke
de burgerlijke vrijheden beperken. In
Japansche kringen wordt er op gewezen,
dat het kabinet zoodanig geschokt was
door het jongste geallieerde bevel, dat
zelfs wellicht de minister-president zal aftreden.
Bevel uit Washington
,,De geheele toon van de
verklaring van den generaal,
zoo deze op juiste wijze is
overgebracht", aldus Sir Rode
rick, was onvriendschappelijk
jegens de Nederlanders en gun
stig voor de nationalisten en
onvereenigbaar met zijn aan
vankelijke verzekeringen, dat
„wij niet van plan zijn ons te
mengen in de politiek op Java."
Sir Roderick Jones vervolgt
dan: „Wat zonden onze gevoe
lens zijn als Java een Britsche
kolonie was en de Amerikaan-
sche opperbevelhebber op deze
wijze zou spreken?
Dicgene.i onder ons, ole de
Nederlanders kennen en res-
pectecren en Java hebben be
zocht, kunnen hun niet geringe
trots begrijpen over het be
stuur. dat zij gedurende ver
scheidene generaties over dit
cüand en zijn bevolking van
veertig milïioen zielen hebben
geveerd en zij zullen medege-
liebben voor hun bittere
rok over de uitlating van den
Britschen autoriteit, die bijna
I onvermijdelijk ondermijnt wat
vóór de overrompeling van Ned.
Oost-Indië het gevestigd gezag
over deze gebieden was."
Amerika's
geduld
is op
Bij het afkondigen van het
nieuwe bevel verklaarde Gen.
Elliot Thorpe kortaf: „Wij heb
ben den Japanneezen de kans
gegeven om veranderingen aan
te brengen, doch zij hebben dit
niet gedaan". Het betreffende
bevel kwam uit Washington,
nadat het Arnerikaansche Min.
van buitenlandsche zaken had
vernomen, dat honderden po
litieke gevangenen nog steeds
in Japan werden vastgehouden
en dat de wet op de „gedachte
controle" nog steeds in werking
was.
Japanners ageeren
tegen eigen regeerders.
De Japansche kranten en
■hun lezers schijnen wakker te
zjjn geworden en zien thans in,
dat het met het oude stelsel
inderdaad gedaan is. Nu de
geallieerden in het land geko
men zijn, komen zij met alle
mogelijke saneerings voorstel
len voor den dag.
Een van de ernstigste klach
ten werd een paar dagen gele
den door het industrieel-ecöno-
misehe orgaan „Nippon Sangyo
Keizai" ten berde gebracht. Het
verklaarde, dat er geen ander
land bestaat, waar het volk op
zulk een geringschattende wijze
door de regeerende klasse be
handeld werd als in Japan. Alle
regeeringsambtenaren van hoog
tot laag zouden hun hoogmoe
dige houding tegenover het
volk radicaal moeten wijzigen.
Wanneer zij dit niet doen, zal
het noodzakelijk zijn hen als
tegenstanders van het liberalis-
NIEUWE BONNEN VOOR
MELK, VLEESCH EN
AARDAPPELEN.
Het C.D.K. maakt in aanslui
ting op de bonnenlijst voor de
periode van 30 Sept. t/m 13
October 1945 bekend, dat voor
de week van 7 t/m 13 October
de bonnen d 760 en d 761 zijn
aangewezen voor het koopen
van 3 liter melk. De bonnen
b 753 en c 753 voor het koo
pen van 3 y, liter melk en bon
a 753 voor 2 liter melk.
Voorts is aangewezen voor
het koopen van 100 gr. vleesch
bon 742.
Voor 1 kg. aardappelen zijn
aangewezen de bonnen 743 en
b 754 voor 2 kg. aardappelen
bon 715.
me te beschouwen en hen als
misdadigers te behandelen, die
de ontwikkeling van Japan tot
een vredelievende natie trach
ten te verhinderen. De Japan
ners werden als vuil behandeld,
terwijl de bureaucraten hun tijd
met nietsdoen doorbrachten. De
menschen deinsden ervoor te
rug naar regeeringsbureaux te
gaan, waar zij barseh en on
vriendelijk bejegend worden.
WE DEELEN DE WINST.
DE bezittingen, welke de Unilever
controleert, werden vóór den oor
log getaxeerd tusschen de een en
twee milliard. De winst in 1937 bedroeg
115 millioen gulden.
Zouden wij de winst nu niet eens gaan
verdeelen onder allen, die aan hare
totstandkoming een aandeel hebben ge
had? Dus onder de ondernemers, de
kapitaalverschaffers en de werknemers
van hoog tot laag op kantoor en fa
briek. Zoo'n kluifje van 115 millioea
lijkt de moeite van het verdeelen
waard.
Een dezer dagen is een kleine bro
chure van de pers gekomen, waarvoor
twee professoren noodig bleken te zijn
en waarop wij in ,,De Burcht" een an
der maal nog eens terug moeten ko
men. De schrijvers achten het ook door
den Paus beklemtoonde streven om den
arbeider eenig eigen bezit toe te ken
nen practisch alleen te verwezenlijken
langs den weg van gedwongen sparen
uit winst-aandeelen van de onderne
ming waarin men werkzaam is. Terecht
willen de schrijvers geen onvervulbare
verwachting opwekken en zij voorspel
len geen gouden bergen.
Ford heeft eens gezegd: het kan mi]
persoonlijk onverschillig laten of de
staat van mijn winst 90 pet. of 10 pet.
aan belastingen tot zich trekt. Hij wilde
hiermede zeggen, dat hij slechts een ge
ring gedeelte zijner winst voor zichzelf
kon gebruiken, terwijl de rest óf als
belasting aan den staat komt, óf we
derom in het bedrijf wordt belegd tot
de noodzakelijke uitbreiding daarvan.
Aannemend, dat de staat beslag zou
kunnen leggen op alle winsten, dan zou
hij toch beginnen met zichzelf daarvan 'n
aanzienlijk deel in den vorm van belas
tingen toe te eigenen. Hij zou de kapi
taalverschaffers rente moeten geven. Hij
zou een zeer aanzienlijk gedeelte dier
winst in moeten houden om daaruit
nieuw kapitaal te vormen, noodig voor
de uitbreiding van het productie-appa
raat. Ook zou hij moeten reserveeren
voor pensioenfondsen en dergelijke.
Wat daarna overblijft zou voor ver
deeling in aanmerking kunnen komen.
Zou het per hoofd en per jaar veel zijn?
Bekijken wij de zaak eens van den
kant van het bloembollenbedrijf. Dr.
heeft den naam, dat er groote winsten
in worden gemaakt. Laten wij de winst
van alle bloembollenbedrijven van 1930
—1945 eens bij elkaar optellen en de al
dus verkregen uitkomst door 15 dcelen.
Wij gelooven, dat liet resultaat de stem
men over dat rijke bloembollenbedrijf
zonden verstommen en dat er in elk ge
val voor de honderden werknemers in
dit bedrijf bitter weinig winst per hoofd
en per jaar zou overblijven.
Hiermede is het principe van winst-
deeling allerminst veroordeeld.
Productie in liet groot is technisch
dikwijls noodzakelijk. De groote fabriek
heeft niet de slechtste arbeidsvoorwaar
den en overigens is nu het moment daar
waarop de sociaal-democratie moet
worden verwezenlijkt. De loon- en ar
beidsvoorwaarden moeten worden be
disseld in corporaties waarin zoowel
werkgevers als werknemers zitting
hebben.
Niet de massa-productie drukt der
stempel op het begrip groot-kapitalisihe.
Wat groot-kapitalisme een ongunstigen
klank geeft, dat zijn de misbruiken van
de- monopolist, dat zijn de vaak inter
nationale prijsafspraken. dat zijn de
methoden, welke de concerns aanwen
den om de sociaal-economische regee-
ringspolitiek in een voor haar gunstigen
zin te beïnvloeden, dat zijn de metho
den om de pers naar haar pijpen te doen
dansen. Om olie. om rubber worden
oorlogen ontketend. Laat ons hopen,
dat ons Indië een niet te hoogen prijs
moet betalen aan het Amerikaansch
groot-kapitaal! Denkt niet dat het al
leen ministers en diplomaten zijn, die
aan de vredesconferentie deelnemen.
Groot-kapitalisten, heel wat machtiger
dar de minister van buitenlandsche za
ken wier namen u dagelijks in de cou
rant aantreft, staan achter de scher
men Amerika heeft niet alleen ge
vochten voor vrijheid en democratie!
Het vocht ook voor den dollar.
Tegenover het internationaal groot
kapitalisme staat nog geen internatio
nale democratie. Daarom gaat de dra
matische strijd achter de schermen,
de strijd welke geheime diplomatie en
internationaal groot-kapitalisme voeren,
door zooals.... voor den oorlog.
Verbreiding van Privaat-eigen
dom door prof. Romme en prof. Van
den Brink.
