Minister Lfefftnck spreekt over de geldsaneering Donderdag 13 September 1945 No. 72 Katholiek Dagblad voor Leiden en Omstreken Bureaux Redactie en Ad ministratie: Pprpengracht 32-34, Leiden. Telefoon: Directie en Redactie 20015 Administratie 20935. BURCHT Hoofdredacteuren: Rector H. L. J. M. Sondaal en Mr. Dr. C. C. A. van Haren; Redacteuren: Prof. Dr. W. Asselbergs (Anton v. Duinkerken) en Joop Siebelt; Directeur: G. G. v. Elburg. Abonnementsprijzen: f 0.26 p. week, 1.10 p. maand, f 3.20 p. kwartaal. Franco p. p. f 4.20. "Weeryerwachting geldig ran Donderdag tot Vrijdag medegedeeld door het K.N, M.I, te De Bilt: Regenkansen. Zwaar be wolkt, half of geheel bedekt, tgdeljjk regen, later opkla rend, iets koeler. Matige, aan de kust krachtige zuid-westelijke wind. De Minister van Financiën, •prof. mr P. Lieftinck, heeft gisteravond om 9 uur de vol gende radiorede gehouden: Landgenooten. Tot de maatregelen, die voor het herstel van ons land on vermij delijk zijn, toehoort de door u allen reeds lang ver wachte en door de regeering zeer gewensóhte geldverwisse- ling. Het vooruitzicht daarvan heeft by velen, wier mede werking voor den wederop bouw van ons land onmisbaar is, een min of meer afwach tende houding teweeg ge bracht, die het herstel van ons land bepaald niet kan velen. De geldovervloed heeft op de arbeidslust niet bevorderend gewerkt, terwijl arbeid, en de noodige hulpmiddelen daartoe, de eerste voorwaarden zijn voor den wederopbouw. De zwarte handelaar met een por tefeuille vol bankpapier is nog steeds niet geheel van het too- neel verdwenen. Dat deze zaak de regeering in hooge mate ter harte ging, moge blijken uit het feit, dat in den loop van de afgeloopen weken reeds een aantal maatregelen op het gebied van het geldwezen werd genomen. Van het eerste moment af, dat ik op het departement van financiën kwam, héb ik er achter heen gezeten om de af levering van het door mijn voorganger dr. Huysmans, die de eer verdient den grondslag te hebben gelegd, waarop ik kon voortbouwen, om de aflevering dus van het door dr. Huysmans ten deele in En geland, ten deele in Nederland bedelde papiergeld zooveel mogelijk te versnellen. Hedenavond is in verband daarmede de Beschikking Geld- zuivering 1945 in het Staats blad verschenen. Uit het feit van deze aan kondiging blijkt, dat de re geering met de geldzuivering niet als een verrassing, als een donderslag uit helderen hemel, wil komen. Dit biedt, van het standpunt van dé* regeering uit gezien, het voordeel, dat de ingrijpende operatie, die wij gaan toepassen, beter kan wor den voorbereid en toegelicht. Het voordeel voor u allen is, dat ge tijdig rekening kunt houden met hetgeen er van u zal worden verlangd en dat de maatregel aanzienlijk vlotter zal kunnen verloopen dan wan neer u zooals bij de inleve ring der honderd-gulden-bdl- jetten het geval was zoudt worden verrast. Ik stel mij voor u thans al lereerst een indruk te geven van hetgeen er zal geschieden, om daarna bij de bedoeling, die de operatie heeft, nog een oogenblik stil te staan. Op Woensdag 26 September, vandaag over veertien dagen, verliest al het thans zich in omloop bevindende papiergeld zijn geldigheid. Deze maatregel heeft betrek king op: alle bankbiljetten uit gegeven door de Nederland sche bank, alle zilverbons en alle muntbiljetten, die door de Geallieerde troepen zijn mede gebracht en die vooral in het zuiden des lands in omloop zijn gebracht. Met ingang van den- zelfden dag worden alle te goeden bij banken, spaarban ken en giroinstellingen geblok keerd- Van een inwisseling van de zinken pasmunt is voorloopig nog afgezien. Ik doe een drin gend beroep op u allen om dit zinken geld nu niet te gaan op potten. Daarmede Verstoort ge het kleine betalingsverkeer en berokkent ge uw medeburgers grooten last. Het vooroorlog- sche zilvergeld blijft zijn gel ding behouden. Al is de getroffen regeling er op gericht om de geldinle- vering zoo snel en zoo goed mogelijk te doen geschieden, toch zal het publiek er zich van bewust moeten zijn, dat de ko mende weken het personeel van de banken uitzonderlijk zwaar zal worden belast. In verband daarmede doe ik een beroep op u allen om verzoe ken tot uitbetaling of over schrijving van bedragen ten laste van vrije of reeds geblok keerde bankrekeningen van nu af tot na het eind van de inleveringsweek tot het uiterste minimum te beperken. Gedurende de inleverings week en waarschijnlijk nog enkele dagen daarna, zal er vrijwel geen oontant geld in omloop zijn. De ervaring in het buitenland heeft geleerd, dat gelijktijdige circulatie van oud en nieuw geld in hooge mate ongewenscht is, omdat de zwar te handel dan zeker probeert zijn oude, besmette geld tegen nieuw, gezuiverd geld om te ruilen. Het zou het beste zijn, als geen nieuw geld in" omloop kwam voordat al het oude geld uit de markt is, dat is dus aan het einde van de inleverings week. Wanneer dit beginsel in volle gestrengheid werd door gevoerd, zou gedurende meer dan een week het betalingsver keer geheel stil staan. Om dit te voorkomen zal ieder gezins hoofd in staat worden gesteld vooraf, dat wil zeggen vóór 26 September a.s., een klein be drag aan oud geld tegen nieuw geld in te wisselen. Voor hen dij niet leven in gezinsver band wordt een gelijke moge lijkheid geschapen. Dit nieuwe geld zal worden uitgereikt door de distributie- diensten tot een bedrag van tien gulden per persoon. Een gezin van vijf personen kan dus de beschikking krijgen over 50.Het genoemde be drag is bestemd om gedurende de inleveringsweek de norma le huishoudelijke uitgaven te doen. Grootere betalingen, die in de inleveringsweek verval len, zullen noodgedwongen tot na die week moeten worden uitgesteld. Op den Zaterdag in de inle veringsweek zal de normale wekelijksohe loontoetaling niet kunnen plaats vinden, om de eenvoudige reden, dat er op dien dag geen betaalmiddelen beschikbaar zullen zijn. De werkgevers worden uitgenoo- digd om, voor zooveel zulks verantwoord is, loonvoorschot- ten te verleenen, opdat b.v. groote gezinnen inderdaad in staat zullen zijn per hoofd 10 oud geld tegen nieuw geld in te wisselen. Verder zal al het noodige worden gedaan om er voor te zorgen, dat zoo spoedig mogelijk na het eind van de inleveringsweek op 4, 5 of 6 October dus een dubbele loonbetaling zal kunnen ge schieden. Ook de maandsala rissen over September zullen pas in de tweede helft van de eerste week van October kun de uitbetaling van wachtgel den, pensioenen en lijfrenten e.d., alles natuurlijk in nieuw geld. Voorts deel ik u met bij- zondereu nadruk mede dat particulieren gedurende de in leveringsweek niet meer mo gen inleveren dan driehon derd gulden per gezin. Voor alleenstaanden geldt hetzelfde tnavimiim Een ieder moet er dus voor zorgen, dat hij, voordat de inlevering begint, zoo krap mogelijk bij kas is. Van nu af aan is het van het allergrootste belagn, dat u zich volledig overtuigt van de hoeveelheid geld, die u en uw huisgenooten in contanten hebben en dat u het overbo dige bedrag tijdig dus vóór 26 September a.s. stort bij de aangewezen instellingen. Ik herhaal: als de officieele inlevering begint, wordt nog slechts een bedrag van ten hoogste driehonderd gulden per gezin of alleenstaande aan genomen. Voor de bedrijven geldt deze beperking niet. Zoodra de inlevering is vol tooid, wordt zooals ik reeds aanstipte met een verdere beschikbaarstelling van nieuw papiergeld begonnen, ter wijl tevens de geblokkeeerde bank- en girorekeningen vol gens bepaalde maatstaven, d. w. z. geleidelijk en naar be hoefte, zullen worden vrijge geven. Thans nog iets meer over de ■bedoeling, die met de bespro ken maatregelen wordt nage streefd. De gangbare opvatting is, dat geldzuivering noodzake lijk is om zwarte winsten op te sporen en om degenen, die de ze zwarte winsten hebben ge maakt, te treffen. Ik wil aller minst tegenspreken dat dit een zeer belangrijke overweging, uitmaakt, maar zij is stellig niet de eenige. Hét is goed, dat ons geheele Nederlandsche volk er van doordrongen wordt, dat wij na vijf jaren van Duitsche afpersing en bankroetiers-politiek zoo be rooid zijn als niemand voor mogelijk had gehouden. De staatsschuld 'kan nog niet nauw keurig worden berekend, doch is ongeveer twintig a vijf-en- twintig milliarcT gulden groot. De geldzuivering, te samen met verscheidene andere maat regelen, die nog zullen worden beltend gemaakt, heeft daar om een drieledig doel. In de eerste plaatst stelt zij de re geering in staat de hoeveel heid geld. in omloop, binnen de gewensóhte perken te bren gen. In de tweede plaatst biedt zij de gelegenheid een moment opname te maken van de liqui de vermogensposities en een onderzoek in te stellen naar de zuiverheid van de bron, waaruit dit bezit is ontspro ten. In de derde plaats ver schaft zij de regeering controle over de besteding van het ge accumuleerde geldbezit, op dat er zorg Voor kan wor den gedragen, dat dit op een wijze wordt aangewend, die in overeenstemming is met de belangen van de volkswel vaart en met de behoeften van den staat. Wat de beperiking van den geldsomloop aangaat, is het streven van de regeering er op men worden voldaan, evenals gericht om te verhinderen, dat £le Q&tdfyuiu-eAtiify GOED GELD VOOR SLECHT GELD. TV e vorm van diefstal door de Di'itschers gepleegd was deze: zij 'betaalden de goe deren die zij v/egsleepten met papieren geld. En het verging ons als de man die een wensch mooht doen. Hij dan wenschte dat alles wat hij aanraakte in goud zou veranderen. Dat ge beurde en daarna stierf hij van honger. Het teveel aan geld waaraan wij lijden, ontwricht het eco nomisch leven en heeft ellen dige moreele gevolgen. De man met het vaste inkomen, de man ■die eerlijk wil werken voor een eerlijk stuk brood, de on dernemer die arbeidens moet hebben tegen redelijk loon, zij allen zien zich voor onoverko melijke xnoeilijkehden ge plaatst. Nederland zucht onder den vloek van het geld. Velen den ken geld te hebben, maar het geld heeft hen te pakken. Veel minder goederen en veel meer geld. Dat ontneemt het geld zijn koopkracht, zijn waarde. In een forsche rede heeft minister Lieftinck uiteengezet hoe wij van dat teveel aan geld. van dat slechte geld, zul len worden verlost. Op ?;6 September as. op den dag af negen jaar na de devaluatie van den gulden heeft niemand meer geld. Geld baalt zorgen. Dat ondervindt nu ook „de kleine man", die voorheen geen last had van groote bedragen, maar die nu niet meer weet wat hij aan een gulden heeft. Verlos ons van het geld. En geef ons den arbeid weer. We zullen ervaren dat onze wel vaart is kapot geslagen. Maar aanstonds als wij voor het slechte geld, dat wij inleveren, ander geld in de plaats krijgen, zullen wij met frissohen moed aan den arbeid tijgen. Dan zal men weten wat men aan het geld heeft. Dan zal geen twintig gulden meer worden betaald voor een doosje sigaretten. Wie zijn verstand nog bij elkaar heeft, zal dat niet betalen, omdat hij het niet kan betalen. Wij hebben het goede geld dat wij aanstonds voor ons slechte geld terugkrijgen, hard noodig voor de noodzakelijke goederen, welke geleidelijk aan weer komen. Hebt gij geen belasting ont doken! Hebt gij géén echte oor logswinst gemaakt! Hebt gij geen levensmiddelen peper duur verkocht terwijl er hon ger werd geleden! Lever dan uw geld met een gerust gewe ten in. Wij hebben naar dit oogen blik verlangd en is alleen maar jammer dat de maatregelen niet eerder konden worden genomen al heeft de inleve ring der briefjes van honderd al veel goed gedaan. Het zal een korte, maar lastige periode zijn waarin het betalingsverkeer wordt ge stremd. Doch Nederland wordt be hoed voor inflatie. Doch Ne derland zal de oorlogsuitbuiters weten te vinden. Dit is het beginpunt der vre deseconomie. Tegenover ongeveer vier milliard schuld vóór den oor log staat thans een staatsschuld van 20 tot 25 milliard. Ons na tionaal vermogen is sterk aan getast. De geldzuivering is het on misbaar begin van den weder opbouw. Het is de noodzakelij ke voorwaarde voor een eer lijke verdeeling van lasten. Nu zetten wij ons schrap. Minister Lieftinck heeft in woorden die aan duidelijkheid niets 'e wenschen laten. ge zegde, dat het particulier ini tiatief zal worden aangemoe digd; dat geen onteigening plaats vindt. Maar ook dat de eigendom een sociale functie heeft en dat men niet naar goeddunken over de vermo gens zal kunnen beslissen. Er komt een heffing yan in de. oorlogsjaren verworven Ver- mógensaanwas. En daarop of! daarnaast komt er nog een heffing ineens van alle ver mogens. Daarmede zijn wij echter nog niet klaar. Er zal een gedwongen spaarsysteem worden ingevoerd en tenslotte maar dit geldt natuurlijk alleen voor de grootere en grootste bedragen, wil de re geering een oogje in 'het zeil houden bij de besteding van geblokkeerde gelden opdat die zullen worden aangewend voor herstel en wederopbouw. Arbeid is de bron der wel vaart en niet het geld. Het geld heeft een dien ende functie. Het mag een rechtvaardige ver deeling der goederen nie tin den weg staan. De regeering zorgt nu voor goed geld. Wanneer wij daar tegenover in ons arm gewor den land de wil tot arbeid in de daad omzetten, overal waar de hand arbeid te doen vindt, dan herstellen wij ons binnen weinige jaren van de toege brachte slagen. Daartoe is het Nederlandsche volk onder Gód's zegen in staat. haar door een overmaat van geld de beheersching van het prijs, en loonpeil uit de hand wordt geslagen. Nog altijd worden de bestaande prijs- en loonnormen op schrikbarende wijze overtreden. Het vormt in het algemeen een gevaar voor de rust op de verschillende markten, in, de eerste plaats op de arbeidsmarkt, en een be dreiging voor de waardébesten- digheid van het geld. De mo gelijkheid om de prijzen op te jagen boven het peil, dat de re- geering toelaatbaar acht, heeft voor het binnenland groot be zwaar. Het bedrijfsleven moet met het oog op zijn calculaties weten, waar bet aan toe is eii de kleine vaste inkomentrek kers, zooals de vele duizenden pensioengerechtigden, hebben er recht op dat de regeeering waakt voor de zekerheid van het toch al sobere bestaan, dat zij zich door een lang leven van arbeid, hebben verworven. Ook in verband met onze internationale positie moet een stijging van het kostenpeil aan zekere grenzen worden ge bonden. De moeilijkheden, die de geldzuivering ongetwijfeld, sommigen uwer zal berokke nen. dient ge als den tijdelij- ken prijs te zien voor de ver zekering Van den grondslag waarop uw bestaan is geves tigd. Als u zich de ellende, die een inflatie, d. w. z. een onge remde stijging van den gelds omloop en van prijzen en loo- nen veroorzaakt, duidelijk voor oogen stelt, zult u zich met eventueel opkomende, tijdelijke moeilijkheden gemakkelijker kunnen verzoenen. De inventarisatie van het geldvermogen, die de regee ring in de tweede plaats met

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

De Burcht | 1945 | | pagina 1